سرگئی میخایلوویچ آیزِنشْتاینْ، كارگردان و تئوریسین بزرگ روس، در 7 ژوئیه 1898م در روسیه به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلاتش در رشته مهندسی به خدمت ارتش روی آورد و پس از آن به كارهای هنری پرداخت. آیزنشتاین در ابتدا با عناوین نقاش آگهی های تئاتر، دكوراتور و كارگردان تئاتر مشغول به كار شد و در 25 سالگی وارد جهان سینما گردید. وی به زودی با استعداد شگرف خویش به خلق آثار جاویدان سینما پرداخت و در جهان سینما، بلندآوازه شد. آیزنشتاین در سال 1930م راهی هالیوود در امریكا گردید ولی در آنجا هیچ كدام از پروژه هایش را عملی نیافت. از این رو به مكزیك رفت و با ساخت فیلم زنده باد مكزیك، علاوه بر رونق سینمای این كشور، تعدادی از هنرپیشگان و فیلم سازان جوان مكزیكی را پرورش داد. او در سال های بعد فیلم هایى از قبیل اعتصاب، خط عمومی، اكتبر و كشتی جنگی پوتِمْكین را ساخت و در كارگردانی این فیلم ها و سایر فیلم های ارزش مند، شیوه های نو و ابتكاری به كار برد. آیزنشتاین با ساخت دو فیلم الكساندر نوكْسی و ایوان مخوف، شور میهن پرستی و اعتقاد شدید خود را به مرام كمونیستی نشان داد. او در برخی از فیلم های خود، بازی های دسته جمعی را بر بازی های انحصاری هنرپیشه اصلی ترجیح داده و اهمیت هنر تدوین برای ایجاد رابطه دراماتیك و نمایشی میان تصویرهای پراكنده را به اثبات رسانده است. فیلم های آیزنشتاین، علاوه بر اینكه تحولی در تاریخ سینما ایجاد كرده اند و هر یك شاه كاری در هنر سینما به شمار می روند، از لحاظ وسعت محتوا و شكل و فرم، در حد كمالند. بدین دلیل، آیزنشتاین، استاد فورمالیسم یا شكل گیری در هنر فیلم محسوب می شود كه بر اساس آن، در هنر و ادبیات، بر زیبایی ظاهر یا شكل بیرونی آثار، بیشتر از معنی، محتوا و ماده، توجه و تاكید می شود. وی چند كتاب نیز درباره علم نظری سینما نوشته است. سرگئی آیزِنشْتاین سرانجام در یازدهم اكتبر 1948م در پنجاه سالگی در مسكو درگذشت.
