بحثی پیرامون امام زمان (عج)

بسم الله الرحمن الرحیم…
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه ۱۵۲ نهج البلاغه می فرماید: وَ إِنَّمَا الْأَئِـمَّهُ قُـوَّامُ اللهِ عَلَى خَـلْقِهِ وَ عُرَفَـاؤُهُ عَلَى عِبَـادِه‏؛[1]
ائمه اطهار علیهم السلام ، قوّام  الله علی خلقه هستند. قوام عالم وجود منوط به وجود حضرت بقیـه الله است. در هر زمانی، قوام عالم وجود، منوط به وجود امام آن زمان است؛ در زمان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام قوام عالم وجود به وجود آن بزرگوار بود. در زمان حضرت امام حسن علیه السلام همین طور و الآن نیز قوام عالم به وجود حضرت بقیـه  الله اعظم است. لذا در روایت است:
لَوْ بَقِیَـتِ الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ لَسَاخَت‏؛[2]
اگر حجت بالغه حق که روح عالم وجود است نباشد عالم وجود فرو می ریزد. ائمه اطهار علیهم السلام، ارکان عالم وجود در جمیع موجودات ، نه فقط منظومه شمسی، هستند. کهکشان راه شیری،  هزاران منظومه دارد. این منظومه شمسی که در آن هستیم، حدود هفت میلیارد جمعیت در گوشه ای از آن وجود دارد، همه  هزاران منظومه شمسی، برای یکی از کهکشان ها است؛ در حالی میلیون ها کهکشان وجود دارد. خدا می داند هر کهکشان چند منظومه دارد؟ قوام و ارکان بقای تمام آن ها بوجود حضرت بقیـه  الله اعظم است.
منظور از قسمت دوم فرمایش امیرالمؤمنین -وَ عُرَفائُهُ عَلی عِباده- آگاهان، مراقبان و مربیان عالم وجود هستند؛ یعنی الآن حضرت بقیـه  الله مراقب و مربی و آگاه بر عالم وجود است و چنین نفعی برای عالم وجود دارد. نفع امام زمان به این نیست که چند استخاره برای افراد بکند، یا یک مشورتی را جواب بدهد، یا گرفتاری اش را رفع بکند. نفع امام زمان، همگانی است، و به همه جا احاطه و اشراف دارد. امام زمان بر جمیع منظومه ها و عوالم سیطره دارد؛ محیط است، مدیر است، مدبر است.
 در ادامه خـطبه، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

وَ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ إِلَّا مَنْ عَرَفَهُمْ وَ عَرَفُوهُ وَ لَا یَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا مَنْ أَنْکَرَهُمْ وَ أَنْکَرُوهُ؛
داخل بهشت نمی شوند، مگر آن هایی که امام شناس باشند، دوست امام زمان باشند. حضرت می فرماید: «وَ لا یَدْخُلُ الْجَنَهِ اِلّا مَنْ عَـرَفَهُمْ وَ عَرَفُوه؛ داخل بهشت نمی شود، مگر کسی که امام زمان، او را بشناسد و آن ها هم امام زمان را بشناسند» «وَ لا یََدْخُلُ النّار إلّا مَن اَنکَرَهُم و اَنْکَروه؛ داخل جهنم نمی شود، مگر کسی که منکر وجود امام زمان باشد؛ و آنان او را نپذیرفته باشند».
آن ها به بهشت نمی روند و داخل آتش می شوند. در روایتی رسول اکرم صلی الله علیه و آله درباره کیفیت استفاده مردم از امام غایب می فرماید: «إنهم لیستضیئون بنوره‏» تمام موجودات، از نور ولایت استفاده می کنند «و ینتفعون بولایته» و عالم وجود به وسیله ولایت و دوستی اش، نفع می برند. سپس حضرت فرمود: «کانتفاع الناس بالشمس و إن تجلاها سحاب»[3] مثل خورشیدی که در پس ابر است، و مردم از آن استفاده می کنند؛ امام زمانی که در پس پرده غیبت است، همین طور از او استفاده می کنند.
این فرمایش نبی اکرم است و قریب به مضمون این روایت را سایر ائمه اطهار علیهم السلام تا خود حضرت بقیـه  الله علیه السلام هم فرمودند. از حضرت بقیـه  الله نقل شده است که فرمود:

وَ أَمَّا وَجْهُ الِانْتِفَاعِ بِی فِی غَیْبَتِی فَکَالِانْتِفَاعِ بِالشَّمْسِ إِذَا غَیَّبَهَا عَنِ الْأَبْصَارِ السَّحَاب‏؛[4] حضرت بقیـه  الله می فرماید: من که در پس پرده غیب قرار گرفته ام، استفاده عالم وجود از من، مثل استفاده کردن از خورشیدی در پس ابر است. در زیارت آن حضرت، شما این طور می خوانید:
السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللهِ؛[5] سلام بر تو ای نور خدا.
در معنای نور گفته اند:
الظاهر فی نفسه و المُظْهِرُ لغیره؛
هم خودش آشکار و پیدا است و هم سبب آشکار شدن اشیای دیگر می شود؛ مانند چراغی که هم خودش پیدا است و چیزهای دیگری هم به وسیله آن نمایان می شود؛ یعنی هرچه بخواهید در هر بعدی از ابعاد ترقی و تعالی داشته باشید، به وسیله امام زمان علیه السلام است. اگر معنویات را می خواهی، از طریق حضرت، مادیات را می خواهی از طریق حضرت؛ همین طور، ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی هر بعدی از ابعاد را که دنبالش هستی، به وسیله حضرت بقیه  الله امکان دست یابی به آن ها فراهم می شود.
این یک معنا، معنای دیگر این که بقای عالم وجود به وسیله نور است. انسان، موجودات را به وسیله نور می بیند و اگر نور نباشد، موجودی را نمی بیند. به عبارت دیگر، امام زمان علیه السلام روح عالم وجود است، اگر روح نباشد، جسمی نیست، حرکتی نیست، ترقی و تعالی نیست؛ لذا از این جمله زیارت می  توانیم استفاده کنیم که حضرت بقیه الله علیه السلام روح عالم وجود است؛ همان طور که در این زمینه روایات متعددی است که می فرماید:
وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَسَاخَتِ الْأَرْضُ بِـأَهْلِهَا؛[6]
حضرت سجاد علیه السلام به ابوحمزه می فرماید: «خدا رزق هر کسی را بین طلوعین تقسیم می کند» و حضرت می فرماید: «حضرت حق، رزق بنده ها را قبل از آفتاب به دست ما بین مخلوقاتش تقسیم می کند». دقت بفرمایید:
لا تَنامَنَّ قَبلَ طُلوعِ الشَمس فَاِنّی اکرهها لَکَ إِنَّ اللهَ یُقَسِّمُ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ عَلَى أَیْدِینَا یُجْرِیهَا؛[7]
این روایت، روایت معتبری است و در روایات، قریب به این مضامین هم وجود دارد. در روایت دیگری است که حضرت بقیه الله به محمد بن عثمان فرمود:
بِی یَدْفَعُ اللهُ الْبَلَاءَ عَنْ أَهْلِی وَ شِیعَتِی؛[8]
به وسیله من، خدا بلا را از شیعیان و دوستانم برطرف می کند. در زیارت حضرت می خوانیم:
إِرَادَهُ الرَّبِّ فِی مَقَادِیرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَیْکُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُیُوتِکُم‏؛[9]
اراده پروردگار، در مدیریت امور، به سوی شما نازل و از خانه شما صادر می شود.
الان هم اراده رب در مدیریت عالم وجود در هر بعدی از ابعادش به حضرت بقیه الله اعظم محول شده است و امام زمان، چنین موقعیتی در عالم وجود دارد.
معارف، همه از آن ناحیه است، جنبه های اقتصادی از آن ناحیه است، فهمیدن مطالب سیاسی از آن ناحیه است. هر چیزی که می  خواهی از حضرت بقیه الله می توانی استفاده بکنی. نماینده حضرت حق در عالم وجود، از هر جهت امام زمان است. خود حضرت می فرماید:
فَإِنَّا یُحِیطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِکُمْ وَ لَا یَعْزُبُ عَنَّا شَیْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِکُم‏؛[10]
حضرت بقیه الله می فرماید که این عالم وجود، این موجودات، این آدم ها، هر عملی که انجام بدهند از نظر ما مخفی نیست. «اِنّا یُحیطُ عِلمُنا بِأَنْبائِکُم» ما به خبرهای شما آگاهی داریم؛ یعنی هر یک از انسان ها، هر کجای دنیا، هرچه بگویند امام زمان می شنود و می بیند و می داند. خیال ها و فکرهایی را که در ذهن ما و فکر ما می گذرد، حضرت می داند و می بیند. این است معنای امامت. ما چنین امام و ملاذ و ملجأی داریم. اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام این چنین هستند.
من دیده ام بنده های خوب خدا را که در اثر اطاعت و فرمانبرداری شان، از گذشته و آینده خبر می دادند که مثلاً تو فلان روز فلان حرف را زدی؛ نباید می زدی، یا فلان روز این طور می شود. اشخاص این چنین که در اثر اطاعت و فرمانبرداری حق به این درجه رسیدند، آن وقت چگونه امام اولیای الهی بالاتر از آن ها نباشد؟! چطور امامزاده ها ندانند؟! چطور ائمه اطهار ندانند؟! حتماً می دانند.
حضرت می فرماید:
إِنَّا غَیْرُ مُهْمِلِینَ لِمُرَاعَاتِکُمْ وَ لَا نَاسِینَ لِـذِکْرِکُم‏؛[11]
من شما را رها نکرده ام، شما در نظر من هستید و من شما را فراموش نمی کنم. «و لولا ذلک لَنَزَلَ بِکُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَکُمُ الْأَعْدَاء»[12] اگر شما را فراموش می کردم، بلا شما را فرا می گرفت و دشمن ها شما را پایمال می کردند. الآن شما ببینید در ممالک همجوار، مسلمان ها هرکدام به چه گرفتاری های شدیدی مبتلا هستند؟ به چه خونریزی ها و چه ناراحتی هایی مبتلا هستند؟ تنها مملکتی که الحمدلله رب العالمین در دنیا به نام مملکت امام زمان است، ایران است. خدا را قسم می دهیم به عزت محمد و آل محمد علیهم السلام از قاطبه مسلمان ها در سراسر دنیا رفع گرفتاری و پریشانی بشود. آن ها هم برادر ما هستند، و لو سنی اند. قبله مان یکی است، بسیاری از احکام ما یکی است؛ ولی بر مسأله ولایت اختلاف داریم که به جای خود و بین خودمان است؛ اما چرا دشمنان مسلط باشند؟ وقت افطار دعایشان کنید که خدا به حق محمد و آل محمد علیهم السلام و به حق اشک های چشم امام زمان دست این دشمن ها و ابر قدرت ها را از سر مسلمانان کوتاه کند. حضرت می فرماید من شما را فراموش نمی کنم. فیوضات من هر لحظه شامل حال شما می شود؛ ولی شما هم خدا را فراموش نکنید، ولایت را فراموش نکنید. این آثار که گفتیم، درباره جنبه های مادی است؛ جنبه های معنوی آن نیز هست.

وَ بِمُوَالَاتِکُمْ تُقْبَلُ الطَّاعَهُ الْمُفْتَرَضَهُ وَ لَکُمُ الْمَوَدَّهُ الْوَاجِبَه؛[13]
در زیارت جامعه می خوانیم:
وَ بِکُمْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِه؛[14]
این، مختصری از منافع وجودی امام زمان در عالم وجود است که از وجود مقدس آن بزرگوار با آن که در پس پرده غیب هست، منافع کلی بر عالم وجود و منافع شخصی بر دوستان و شیعیانشان دارد.
تذکر آخر این که توسلات ما، به وجود مقدس حضرت باشد. گدایی کردن پیش آقا خرج ندارد. هر چیز می خواهی، از خدا و از امام زمان بخواه. از دعا نگذرید. دعا خیلی اثر دارد؛ خود دعا، عبادت است؛[15] به ویژه توسل به امام زمان وقت و بی وقت، را فراموش نکنید. می گویند: کسی که در خانه ای را کوبید و زیاد در زد، بالاخره در را باز می کنند.[16] در خانه امام زمان را بزن. خدا می داند کریم است، آقا است، مهربان است.
کسی که می خواهد مشرف بشود، باید سنخیت داشته باشد. نور و ظلمت با هم تباین دارند. ماده و تجرد، با هم تباین دارند. نمی شود با هم التیام و همراهی پیدا بکنند. من که صفات رذیله در وجودم است، چطور می توانم با نور مطلق تماس پیدا بکنم. باید ایجاد سنخیت بشود. ایجاد سنخیت، با یک توبه حل می شود. برادر! با کریمان کارها دشوار نیست.
--------------
پی نوشت:
1.نهج ‏البلاغه، ص ۲۱۲.
2.بحارالأنوار، ج ۲۳، ص ۲۸.
3.إعلام‏الورى، ص ۳۹۷.
4.بحارالأنوار، ج  ۵۲، ص ۹۲.
5.بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۲۱۵، یارت امام زمان در روز جمعه.
6.بحارالأنوار، ج ۵۷، ص۲۱۲.
7.بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۲۳.
8. بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۰.
9. کافی، ج ۴، ص ۵۷۷.
10.بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۴.
11. بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۴.
12. همان.
13. الفقیه، ج ۲، ص ۶۱۵.
14. همان.
15. الدُعاء مُخُ العباده، وسائل‏الشیعه، ج ۷، ص ۲۷.
16.من استدام قرع الباب وَلَجَّّ وَلَج، غررالحکم، ص ۱۹۳.
---------------
منبع : محو دلدار