درسهایی از فاطمه (سلام الله علیها) برای زنان

مقدمه
بدون تردید وجود مقدس حضرت زهرا (سلام الله علیها) و سیره، رفتار و گفتار آن گرامی برای تمام زنان مسلمان مایه مباهات و اسوه کامل می باشد. بانوی بزرگواری که حضرت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) در ستایش او فرمود: «أَنَّ ابْنَتِی فَاطِمَةَ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ؛ (1) دخترم فاطمه (سلام الله علیها) سرور بانوان بهشتی است.»
طبق این گفتار ارزشمند نبوی (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت زهرا(سلام الله علیها) سرآمد تمام زنان سعادتمند عالم است که در اثر کوشش در راه حق به مقامات عالیهٔ معنوی نائل شده اند.
رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در گفتار دیگری به عظمت و بزرگواری حضرت زهرا(سلام الله علیها) اشاره کرده و به او فرموده است: «یَا فَاطِمَةُ! أَ لَا تَرْضَیْنَ أَنْ تَکُونِی سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ و سَیِّدَةَ نِسَاءِ هَذِهِ الْأُمَّة و سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ؛ (2) ای  فاطمه! آیا [به این کرامتی که خداوند به تو داده] خشنود نیستی که تو سرور زنان جهان و سرور زنان این امت و سرور بانوان اهل ایمان باشی؟»
آری، حضرت زهرا(سلام الله علیها) جلوه ای کامل از تمام کمالاتی است که یک زن در طول حیات خود ممکن است به آن نایل شود. حضرت امام خمینی(ره) در این باره می فرماید: «تمام ابعادی که برای زن متصور است، برای یک انسان [کامل] متصور است، در فاطمهٔ زهرا(سلام الله علیها) جلوه کرده و بوده است.» (3)
امام خمینی(ره) برای شناساندن ویژگی یک بانوی کمال یافته با اشاره به وجود مقدس حضرت زهرا(سلام الله علیها) می فرماید: «آن بزرگوار یک زن معمولی نبوده است؛ یک زن روحانی، یک زن ملکوتی، یک انسان به تمام معنا انسان. او موجودی ملکوتی است که در عالم به صورت انسان ظاهر شده است. زنی که تمام خاصه های انبیا در اوست. زنی که اگر مرد بود، نبی بود، به جای رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) بود. معنویات، جلوه های ملکوتی، جلوه های الهی، جلوه های جبروتی، همه در این موجود مجتمع است.» (4)
با توجه به این ویژگیهای کم نظیر، بهترین کسی که می تواند درس زندگی را به بانوان عصر ما بیاموزد، شخص حضرت زهرا(سلام الله علیها) است. از این رو، در این مقال بخشهایی از سیره و سخن آن بزرگوار را که قابلیّت الگو برداری و درس آموزی برای زنان مسلمان دارد، تقدیم می کنیم. به امید آنکه بتوانیم ـ در عصری که از هر سو دشمنان اسلام و شیاطین وسوسه گر، ایمان و ارزشهای اصیل جامعه و امنیت اخلاقی جوانان و زنان را هدف گرفته اند و با هر وسیله ای برای تضعیف باورهای دختران و زنان مسلمان تلاش می کنند ـ رفتارهای خود را با آن حضرت هماهنگ نماییم و درسهایی از آن بانوی مخدّره فرا گیریم.
قناعت، سادگی و شکرگزاری
هر زن مسلمانی در پرتو تعالیم قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) همواره ساده زیستی را نصب العین خود قرار داده، و تمام همت خود را برای تربیت فرزندان صالح و حرکت به سوی کمال بکار می گیرد؛ چرا که دلدادگی به دنیا و مظاهر فریبندهٔ آن مانع رشد و ترقی معنوی و کمال انسانی است. زنی که فقط به دنبال تشریفات، دنیاگرایی، زندگی شاهانه و اشرافی و لباسهای آن چنانی باشد، نمی تواند به اهداف والای زندگی پاک معنوی دست یابد و فرزندانی شایسته تربیت کند. به همین جهت، حضرت زهرا(سلام الله علیها) با اینکه دختر بزرگ رهبر جهان اسلام بود و می توانست از موقعیت خود بهره برداری مادّی بکند؛ امّا چنین نکرد.
سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را دیدم که چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرضه داشتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می نشینند و پارچه های زربافت و اشرافی به تن می کنند؛ امّا دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که عظمت و جلالتش از همهٔ آنها بالاتر و بیش تر است، نه چادرهای گران قیمت بر سر دارد و نه لباسهای فاخر و زیبا! حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمود: «یَا سَلْمَانُ! اِنَّ اللَّهَ ذَخَّرَ لَنَا الثِّیَابَ وَ الْکَرَاسِیَّ لِیَوْمٍ آخِرٍ؛ ای سلمان! خداوند [بزرگ] لباسهای [زینتی] و تختهای [طلایی] را برای روز قیامت ما ذخیره کرده است.»
آن گاه حضرت فاطمه(سلام الله علیها) به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد: «یا رسول الله! سلمان از لباس سادهٔ من تعجب کرد. قسم به خدایی که تو را به رسالت در راه حق بر انگیخت! من و همسرم علی(علیه السلام) همواره زندگی ساده را پیشهٔ خود کرده ایم. فرش خانهٔ ما پوست گوسفندی است که روزها شترمان بر روی آن علف می خورد و شبها بر روی آن می خوابیم و بالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است.» (5)
همچنین روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد منزل حضرت زهرا(سلام الله علیها) شد و دخترش را مشاهده کرد که روی زمین نشسته، با یک دست فرزندش را در آغوش گرفته، شیر می دهد و با دست دیگر با آسیاب دستی گندمها را آرد می کند. از دیدن زندگی ساده؛ امّا گرم و پرعاطفهٔ حضرت فاطمه(سلام الله علیها) اشک در چشمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حلقه زد و فرمود: «یَا بِنْتَاهْ! تَعَجَّلِی مَرَارَةَ الدنیا بِحَلاوَةِ الْآخِرَةِ؛ دخترم! مشکلات دنیا را به یاد شیرینی [و حلاوت زندگی در] جهان آخرت بر خود  هموار ساز و تحمل کن!»
حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نیز عرضه داشت: «یَا رَسُولَ اللَّهِ! الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی نَعْمَائِهِ وَ الشُّکْرُ لِلَّهِ عَلَی آلَائِهِ؛ (6) ای رسول خدا! حمد و سپاس خداوند را در مقابل این همه نعمتی که به ما داده است.»
البته ساده زیستی بانوی مسلمان به این معنا نیست که ژولیده، آلوده و بد لباس زندگی کند؛ بلکه سادگی او باید توأم با پاکی و تمیزی باشد.
کار و تلاش و خیرخواهی
یک زن با ایمان همواره در راه احیای ارزشهای الهی و پیشرفت جامعه و خانواده اش تلاش می کند و حضرت زهرا(سلام الله علیها) نمونه بارزی از بانوان پر تلاش در طول تاریخ است. آن حضرت علاوه بر تلاشهای معنوی، در عرصه های عبادت و تقوا، خانواده داری و تربیت فرزندان نیز الگویی تمام عیار می باشد. کار شبانه روزی برای تعالی و استحکام خانواده، تربیت و پرورش فرزندان شایسته، آموزش علم برای تشنگان دانش، ایراد خطابه و روشنگری مردم در صحنهٔ اجتماع و در یک کلام، حرکت با تمام وجود به سوی رشد و کمال، از ویژگیهای بارز آن سرور بانوان عالم است.
حضرت زهرا (سلام الله علیها) در گزارشی که در مورد کوشش هایش در خانه و خانواده اش برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بیان می کند، چنین عرضه می دارد: «لَیْلَتِی جَمِیعاً اُدِیرُ الرَّحَی حَتَّی اُصْبِحَ وَ اَبُو الْحَسَنِ یَحْمِلُ حَسَناً وَ حُسَیْنا؛ (7) شب تا صبح به آرد  کردن گندم مشغول بودم، در حالی که ابوالحسن، [فرزندانم] حسن و حسین(علیهما السلام) را نگه داری می کرد.»
مهمان نوازی
پذیرایی از مهمان از زیباترین آموزه های دین ماست، و این مهمان نوازی را که یکی از این اوصاف بزرگوارانه است، می توان به شکلی زیبا و شایسته در سیره حضرت زهرا (سلام الله علیها) به نظاره نشست. روزی حضرت علی(علیه السلام) مهمانی را به همراه خود به منزل آورد و از حضرت زهرا (سلام الله علیها) پرسید: «آیا غذایی در منزل داریم که این مهمان گرسنه را سیر کنیم؟» حضرت زهرا (سلام الله علیها) با کمال بزرگواری فرمود: «مَا عِنْدَنَا إِلَّا قُوتُ الصِّبْیَةِ وَ لَکِنَّا نُوءْثِرُ بِهِ ضَیْفَنَا؛ (8) در خانه ما فقط به اندازه خوراک  یک دختر بچه هست؛ امّا [امشب] ایثار کرده، [گرسنگی را تحمل می کنیم و] این مقدار غذا را به مهمان می بخشیم.»
تواضع و همدلی با شوهر
از دیگر ویژگیهای یک بانوی مسلمان، همراهی و همدلی با شوهر است. او برای گرم نگه داشتن کانون خانواده، و استحکام روابط بین اعضای آن، همواره کنار همسر و پشتیبان اوست. امام باقر(علیه السلام) فرمود: «علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا(سلام الله علیها) برای همدلی بیش تر در نظام خانواده به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رفتند تا رهنمودی بگیرند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را به کارهای درون خانه گماشت و کارهای بیرون را به علی(علیه السلام) واگذار کرد. بعد از این رهنمود شایسته، حضرت زهرا(سلام الله علیها) با خوشحالی اظهار داشت: «فَلَا یَعْلَمُ مَا دَاخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللَّهُ بِإِکْفَائِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَالِ؛ (9) جز خداوند متعال کسی نمی داند که از این تقسیم کار چقدر خوشحال شدم؛ زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، بازداشت.»
حضرت زهرا(سلام الله علیها) چنان به همسر گرامی خود علاقمند بود و با آن حضرت همدلی داشت که بعد از وقایع تلخ ماجرای سقیفه و فدک که دل زهرا (سلام الله علیها) را شکستند و به خانه اش حمله کردند، آن گاه که حضرت علی (علیه السلام) وارد منزل شد و فرمود: «فاطمه جان! ابوبکر و عمر در پشت در اجازه ملاقات می خواهند؟ نظرت دراین باره چیست؟ حضرت با آن همه خون دلی که از آنان داشت، با کمال تواضع فرمود: «الْبَیْتُ بَیْتُکَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُکَ افْعَلْ مَا تَشَاءُ؛ (10) [علی جان!] خانه خانه توست و من  همسر تو هستم؛ هرآنچه می خواهی انجام بده!»
مهم ترین راز موفقیت در همسرداری
از امتیازات یک بانوی مسلمان، توفیق او در امر همسرداری است. اگر در میان زن و شوهر، یکی از آنان فداکاری و گذشت بیش تری داشته باشد، مطمئناً کار به مشاجره و نزاع خانوادگی منجر نخواهد شد. بنابراین، کم توقع بودن، گلایه نکردن، صبر و استقامت در سختیهای زندگی توسط زنان با ایمان می تواند به استحکام ارکان خانواده کمک شایانی بکند. فرازی از زندگی و سخنان حضرت زهرا (سلام الله علیها) در این زمینه راهکار جالبی برای همسران شایسته می باشد.
در یکی از روزهای پر مشقت، غذا در منزل امام علی (علیه السلام) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) کمیاب شده بود. امام از همسرش پرسید: فاطمه جان! غذایی داری که مقداری تناول کنیم؟ فاطمه (سلام الله علیها) پاسخ داد: سوگند به آن خدایی که مقام و عظمت تو را بالا برد! سه روز است که غذای کافی در منزل نداریم و مقدار اندکی هم که داشتیم به شما بخشیدم و خودم رنج گرسنگی را تحمل کردم.
امام علی(علیه السلام) فرمود: چرا به من اطلاع ندادی؟» حضرت زهرا (سلام الله علیها) پاسخ داد:
«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) نَهَانِی أَنْ أَسْأَلَکَ شَیْئاً فَقَالَ: لَا تَسْأَلِی ابْنَ عَمِّکِ شَیْئاً إِنْ جَاءَکِ بِشَیْءٍ عَفْواً وَ إِلَّا فَلَا تَسْأَلِیهِ؛ (11) رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مرا نهی فرموده است که از تو چیزی بخواهم و به من سفارش کرده است که: از  پسر عمویت چیزی درخواست نکن! اگر خودش چیزی آورد، بپذیر؛ وگرنه خودت درخواست نکن!»
پاسدار حریم عفت و حیا
از زیباترین درسهایی که حضرت زهرا (سلام الله علیها) به بانوان آموخت، حفظ عفت، عصمت و حجاب بود. روزی مردی نابینا برای ورود به منزل علی (علیه السلام) اجازه خواست. حضرت زهرا (سلام الله علیها) با ورود وی به پشت پرده رفت و حجاب خود را کامل کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که در آنجا حضور داشت، پرسید: ندخترم! او که نابیناست و تو را نمی بیند، چرا پشت پرده رفتی و حجاب خود را کامل کردی؟» حضرت فاطمه (سلام الله علیها) پاسخ داد: «إِنْ لَمْ یَکُنْ یَرَانِی فَإِنِّی أَرَاهُ وَ هُوَ یَشُمُّ الرِّیحَ؛ اگر او مرا نمی بیند، من او را می بینم و او بو[ی زن نامحرم] را حس می کند.» رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «أَشْهَدُ أَنَّکِ بَضْعَةٌ مِنِّی؛(12) گواهی می دهم که تو پارهٔ تن منی.»
بنابراین، بانوان محترم باید به مسئلهٔ محرم و نامحرم با تمام وجود دقت کرده، آن را رعایت کنند؛ چراکه در صورت عدم رعایت، فرجام ناشایست آن دامن گیرشان خواهد شد. اساساً امنیت اخلاقی جامعه در گرو حفظ حریم زنان و مردان نامحرم است. حفظ ایمان، آرامش درونی، سلامت جسمانی، استحکام بنیان خانواده ها، عزت و سربلندی جامعه و جلوگیری از بزهکاریها و مفاسد متعدد اخلاقی از جمله دستاوردهای حفظ حجاب و رعایت حریم زنان از معرض دید نامحرمان می باشد. به همین جهت، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) طبق فرمان الهی دستور داد که: بَاعِدُوا بَیْنَ اَنْفاسِ النِّساءِ وَ اَنْفاسِ الرِّجالِ؛ (13) میان زنان و مردان [نامحرم] فاصله ایجاد کنید!»
بالاترین ارزش
از منظر حضرت زهرا (سلام الله علیها) نزدیک ترین حالات زن به خداوند متعال هنگامی است که خود را از دید نامحرمان دور نماید و در منزل خود به خانه داری و تربیت فرزند و پذیرایی از همسر خود بپردازد. امام صادق (علیه السلام) به نقل از حضرت فاطمه(سلام الله علیها) دراین باره فرمود: «أَنَّ أَدْنَی مَا تَکُونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَیْتِهَا؛ (14) نزدیک ترین حالات یک زن به خداوند متعال زمانی است که در منزل می ماند [و به امور خانه داری و تربیت فرزند می پردازد].»
آری، یک زن مسلمان هرگز فرمان خداوند متعال را در مورد حفظ عفت و عصمت خود فراموش نمی کند و در طول زندگی حجاب خود را همانند گوهری گرانبها پاس می دارد. این سخن معروف حضرت زهرا (سلام الله علیها) که ضامن پایداری جوامع و مایه استحکام خانواده هاست، همواره باید در معرض دید بانوان مسلمان به ویژه دختران جوان باشد که فرمود: «خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَّ الرِّجَالُ؛ (15) بهترین و نیکوترین عمل زنان آن است که [بدون ضرورت] مردان [نامحرم] را نبینند و مردان [نامحرم] نیز آنان را ننگرند.»
به راستی خوشبختی و سعادت زن و جامعه بهترین و نیکوترین عمل زنان آن است که [بدون ضرورت] مردان [نامحرم] را نبینند و مردان [نامحرم] نیز آنان را ننگرند. در همین جمله نهفته است که زن تا می تواند از نامحرمان دوری کند و کم ترین ارتباطی را با آنان داشته باشد؛ امّا متأسفانه در عصر ما شیاطین وسوسه گر و دشمنان اسلام تلاش می کنند به هر وسیله و عنوانی زنان مسلمان را از هویت خود جدا کنند و به مجامع عمومی و معرض دید نامحرمان بکشانند و به این وسیله آنان را از اهداف اصلی خلقتشان باز دارند.
کلام «فرانس فانون» نویسندهٔ فرانسوی
وی می گوید: «نیروهای اشغالگر در کشور مسلمان الجزایر مأموریت داشتند تا هویت و اصالت فرهنگی ملت الجزایر را نابود سازند و در این راه حداکثر کوشش خود را در تخریب مسئلهٔ حجاب و چادر زنان متمرکز کرده بودند؛ زیرا آن را نشانهٔ مهم اصالت ملی زنان الجزایری تلقی می کردند. از دیدگاه استعمارگران هجوم به تار و پود جامعه اسلامی الجزایر ابتدا باید از تحت تأثیر قرار دادن زنان آغاز می شد. دستگاه استعماری فرانسه برای مبارزه با حجاب زنان و بیرون کشیدن آنان از کانون خانواده، مبالغ هنگفتی اختصاص داده بود. آنها بر این باور بودند که حجاب زن سدّ محکم و دژ عظیمی در برابر نفوذ غربی هاست. هر چادری که کنار گذاشته شود، افق جدید و گام بلندی در تسلط استعمارگران بر کشورهای اسلامی است. پس از دیدن هر زن مسلمانی که حجاب را کنار گذاشته است، امید تسلط آنان ده برابر می گردد. با هر چادری که رها می گردد، گویی جامعهٔ اسلامی برای پذیرش و تسلیم در برابر استعمارگران آماده تر می شود.» (16
 

منبع : کتاب حضرت زهرا(سلام الله علیها) / معاونت تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه علمیه قم/ چاپ اول-1390
--------------------------------------------
پی نوشت :
1) بحار الانوار، ج 37، ص 39.
2) مستدرک حاکم، ج 3، ص 156.
3) صحیفه امام، ج 7، ص 337.
4) همان.
5) بحار الانوار، ج 8، ص 303.
6) مکارم الاخلاق، ص 117.
7) کنز العمال، ج 15، ص 507.
8) فرهنگ سخنان فاطمه(س) ، ص 98.
9) بحار الانوار، ج 43، باب 4، ح 1.
10) کتاب سلیم بن قیس، ص 868، ح 48.
11) تفسیر عیاشی، ج 1، ص 171.
12) دعائم الاسلام، ج 2، ص 214.
13) مواهب الجلیل، ج 2، ص 578.
14) نوادر راوندی، ص 14.
15) وسائل الشیعة، ج 20، ص 67.
16) فلسفه چادر حجاب برتر، ص 95.