اصول حاکم بر زندگی فاطمه و علی علیهما السلام

اشاره
یکی از سئوالات مهم و اساسی در زندگی حضرت صدیقه زهرا  «علیها السلام» که باید به شکلی تفصیلی و مستند به نسل امروزی پاسخ داده شود روشن شدن زوایای زندگی و اصول حاکم بر زندگی حضرت زهرا  «علیها السلام» در حد یک الگو و زندگی ایده آل است. چرا که بعضی از کج اندیشان از طرفی و بعضی از دوستان مشتاق پیروی از آیین زندگی حضرت زهرا  «علیها السلام» سئوال می کنند که زندگی فاطمه «علیها السلام» چگونه می تواند برای ما الگو باشد و حتی بعضی از تاریک دلان، عایشه را به عنوان الگوی برتر از فاطمه زهرا  «علیها السلام» مطرح می کنند. در اینجا ما با استعانت از روح مقدس حضرت صدیقه زهرا  «علیها السلام» به 30 اصل حاکم بر زندگی خانوادگی ایشان به اختصار و گذرا اشاراتی داریم و به این مطلب دقت می دهیم که فاطمه زهرا  «علیها السلام» نه تنها الگوی ما بلکه الگو برای امام زمان «علیه السلام» و بزرگترین اولیاء خداست و الگو پذیری از او چه بسیار شایستگی، تدبر، مطالعه و تهذیب نفس می طلبد و درک او و فضیلتهای او همچون درک فضیلت های شب قدر آمادگی های بسیار می طلبد و ما اَدْریکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ.
اصل مشارکت در امور زندگی
یکی از اصول حاکم بر زندگی فاطمه زهرا  «علیها السلام» مشارکت و تعاون در همه مراحل و همه ابعاد گوناگون زندگی می باشد علی «علیه السلام» بچه داری [2] می کرد، فاطمه «علیها السلام» نان می پخت و یا گندم آسیاب می کرد، علی «علیه السلام» به جهاد می رفت و زخم برمی داشت فاطمه «علیها السلام» زخمهای او را درمان می کرد و شمشیر او را می شست، علی «علیه السلام» از مکه به سوی مدینه هجرت می کرد و فاطمه «علیها السلام» هم به همراه او هجرت را انتخاب می نمود. 
ارزشی بودن ازدواج و حاکمیت ارزشها در ازدواج
یکی از مهمترین مسائل در ازدواج غرقه نشدن در مادیات، تجمّلات و فراموش نکردن معنویات و ارزش هاست که کار بسیار مشکل ولی لازم و بسیار مفید برای زندگی است.
حضرت زهرا «علیها السلام» و امام علی بن ابیطالب «علیه السلام» ارزشهای اخلاقی و معنوی را بر خانه و خانواده خود حاکم نمودند.
الف - هنگامی که عروس قصد خروج از خانه دارد نیازمندی به او مراجعه و پیراهن طلب می کند و فاطمه «علیها السلام» پیراهن عروسی خود را به او می بخشد و علی «علیه السلام» هم هیچ اعتراض نمی کند.
ب - شب ازدواج و آغازین لحظه های شروع یک زندگی نوین برای هر زن و مردی شیرین و خاطره انگیز است، بسیاری از افراد این لحظه های شیرین را به انواع گناه می آلایند و فکر می کنند هرگونه زشتیها و مفاسدی می تواند مجاز باشد. باید دید کاملترین الگوی بانوان جهان حضرت فاطمه «علیها السلام» چه حالاتی دارد و آغازین لحظه های زندگی با همسرش را چگونه شروع می نماید؟
در شب ازدواج علی «علیه السلام»، زهرا  «علیها السلام» را نگران دید فرمود: چرا ناراحتی؟ پاسخ داد:
«تَفَکَّرْتُ فی حالی وَ اَمْری عِنْدَ ذَهابَ عُمْری وَ نُزُولی فی قَبْری فَشَبَّهْتُ دُخُولی فی فِراشی بِمَنْزِلی کَدُخُولی اِلی لَحَدی وَ قَبْری فَاُنْشِدُکَ اللَّهَ اِنَّ قُمْتَ اِلَی الصَّلاةِ فَنَعْبُدُاللَّهَ تَعالی هذِهِ اللَّیْلَة»[3] 
در پیرامون و حال و رفتار خویش فکر کردم بیاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر بنام قبر افتادم که امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزی دیگر از اینجا به طرف قبر و قیامت خواهم رفت، در این آغازین لحظه های زندگی تو را به خدا سوگند می دهم که بیا تا به نماز بایستیم تا با هم در این شب خدا را عبادت کنیم.
ج - در شب عروسی ضمن شادمانی و دف زدن زنان، تکبیر هم گفته می شود و یاد خدا فراموش نمی گردد.
د - پیامبر پس از ازدواج از علی «علیه السلام» سئوال کردند: زهرا  «علیها السلام» را چگونه یافتی. حضرت علی «علیه السلام» فرمودند:
«نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَةِ اللَّهِ» [4] «فاطمه «علیها السلام» چه خوب یاوری، برای اطاعت الهی است».
اهمیت دادن به تربیت فرزندان
رنگ مادی زندگی نباید آنچنان غالب و مهم جلوه داده شود، به شکلی که اساس تشکیل زندگی و اهداف انسانی در آن فراموش گردد. یکی از اهداف زندگی زناشوئی تکثیر و بقاء نسل انسان هاست. آنهم انسانهائی که در نتیجه تربیت و زحمات والدین، شایسته نام انسانی باشند. زندگی اگر چه از نظر مادی ساده باشد می تواند از نظر تربیتی و معنوی ایده ال باشد و لباس تقوا برای فرزندان با اهمیت تر از لباس ظاهر و لباس بدن است.
یکی از اصول حاکم بر زندگی فاطمه زهرا «علیها السلام» دقت در تربیت فرزندان و تحمل همه مشقّت های لازم برای ارائه بهترین انسانها به جامعه بوده است و نتیجه این زندگی مقدس فرزندانی همچون حسن، حسین، زینب، و ام کلثوم «علیهم السلام» می باشند.
اصل میهمان دوستی و ضیافت در خانه
یکی از اصول اخلاقی لازم برای هر خانواده، دیگرگرائی در قالب آداب اسلامی است. یکی از جلوه های زیبای این اصل اخلاقی میهمان پذیری، میهمانی دادن و دوست داشتن این عمل با روی باز است.
در سیره انبیاء الهی و اولیاء دینی همچنین در روایات متعدد دینی بر این اصل دینی و انسانی تکیه شده است.
در روایت داریم که پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموند: 
«اَلضَّیْفُ دَلیلُ الْجَّنَّةِ» [5] «میهمان راهنمای انسان به سوی بهشت است»
سیره فاطمه «علیها السلام» و شوهر او در این جهت بسیار روشن، جذاب و خواندنی است به شکلی که در بعضی از روایات وجود دارد که اگر بیش از شش روز می گذشت و میهمانی برای علی «علیه السلام» نمی رسید تأسف می خورد و می نالید. [6] .
در تاریخ آمده است مرد گرسنه ای در مسجد مدینه به پا خاست و گفت: 
ای مسلمانان از گرسنگی به تنگ آمده ام مرا میهمان کنید.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: چه کسی این مرد را امشب میهمان می کند؟
حضرت علی «علیه السلام» فرمود: من یا رسول اللَّه! کمی بعد وارد منزل شده از فاطمه «علیها السلام» پرسید:
آیا غذائی در منزل داریم؟ میهمان گرسنه آورده ام.
حضرت زهرا  «علیها السلام» ایثارگرانه فرمودند:
«ما عِنْدَنا اِلاّ قُوْتُ الصَّبیَةِ وَلکِنَّا نُؤْثِرُبِهِ ضَیْفَنا»
«در خانه ما غذائی نیست مگر به اندازه خوراک دختربچه اما امشب ایثار کرده گرسنگی را تحمل می کنیم و همین مقدار غذا را به میهمان می بخشیم» [7] 
ایثار و انفاق خانوادگی
مقدم داشتن دیگران بر خود اصلی بسیار ارزشمند و فوق انسانی است که هر کس نمی تواند دارنده آن باشد. یکی از امتیازات خانوادگی حضرت زهرا  «علیها السلام» حاکمیت این صفت برجسته اخلاقی بر تمامی آنهاست.
بارها و بارها در صحنه گوناگون جلوه های شکوهمند از ایثار جمعی و گروهی فاطمه علیها السلام» و اعضاء خانواده او در تاریخ به ثبت رسیده است.
الف - قصه سوره هل اتی و ایثار گروهی خانواده فاطمه «علیها السلام»
ب - ایثار غذا به میهمان و خود گرسنه بودن.
استفاده و بکارگیری عوامل معنوی برای حل معضلات و مشکلات
یکی از متدها و اصول حاکم بر زندگی فاطمه «علیها السلام» دخالت دادن عوامل معنوی در شئونات زندگی مادّی می باشد. عقیده مندی حضرت به تأثیر عوامل معنوی و بکارگیری آنها در جای جای زندگی آن بانوی باکرامت جلوه گری دارد که به چند نمونه از آن اشاره می کنیم.
الف - هنگامی که حسن و حسین «علیهما السلام» مریض شدند حضرت زهرا «علیها السلام» برای شفای آنان از عامل معنوی نذر کردن استفاده نمودند.
ب - برای رفع خستگی از کار خانه، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به فاطمه «علیها السلام» تسبیحات معروف حضرت زهرا  «علیها السلام» را تعلیم دادند و آن حضرت هم پذیرفت. 
ج - تقاضای دعا از پیامبر برای شفای فرزندان.
د - استفاده از تعویذات [8] و دعاها برای حفظ فرزندان.
اهمیت و احترام به کار و همکاری در بین اعضاء خانواده
کار در اسلام عبادت است و به عنوان یکی از اصول تربیتی و انسان ساز طرح می گردد و در سیره اولیاء خدا ارزشی والا داشته است. فاطمه «علیها السلام» و علی «علیه السلام» به عنوان دو عضو برجسته در خانواده اهل بیت به کار، احترام خاص می گذاردند و دارای وجدان کاری و همکاری با یکدیگر بودند. علی «علیه السلام» در هر بعد از ابعاد زندگی خود در مقام جهاد، حکومت، سیاست، عبادت و باغداری و مزرعه داری و... بالاترین تلاشها را داشت.
فاطمه زهرا  «علیها السلام» نیز در مقام عبادت، دفاع از ولایت، و کار در خانه و خانه داری و اداره فدک بالاترین تلاش ها را داشت. 
تقسیم کار خانه
زندگی دارای مشکلاتی است که کار نمودن و تقسیم آن بین اعضاء بسیاری از آن مشکلات را حل می کند. زندگی فاطمه «علیها السلام» پر از تلاش، تفاهم و تقسیم کار است. امام باقر«علیه السلام» می فرمایند:
«همانا فاطمه «علیها السلام» با علی «علیه السلام» پیمان بسته بود که کارِ خانه و خمیر کردن آرد و پختن نان و جارو کردن خانه را ایشان انجام دهد و علی «علیه السلام» نیز با ایشان پیمان بسته بود که کارهای بیرون از خانه همچون آوردن هیزم و تهیه غذا را او انجام دهد» [9]
احترام متقابل اعضاء به یکدیگر
یکی از دستورات اخلاقی اسلام حفظ حریم شخصیتی افراد و احترام متقابل افراد به یکدیگر است.
در زندگی فاطمه «علیها السلام» اصل احترام اعضاء خانواده به یکدیگر رعایت می گردید و همسر نسبت به همسر و هر یک از والدین در ارتباط با فرزندان خود احترام خاصی قائل بودند.
حاکمیت اصل مشورت بر زندگی
مشورت یعنی استفاده از فکر، خرد و تجارب دیگران و اضافه نمودن اندوخته های علمی و عملی دیگران به خود و زندگی خود. وجود مشاور در زندگی بسیار لازم و ضروری است چرا که بسیاری از اوقات تسریع و تسهیل در روند زندگی ایجاد می کند و گاهی مشکلات و تعارضها را حل می نماید. همچنین جسارت مشورت طلبی و مشاوره با دیگران یکی از روحیات لازم برای هر خانواده است.
یکی از اصول حاکم بر زندگی فاطمه «علیها السلام» و علی «علیه السلام» مشورت خواهی و مشاوره با پیامبر مکرم اسلام به عنوان فکر برتر و قابل احترام بود. این دو بزرگوار بارها به پیامبر برای امور زندگی خود مراجعه می نمودند و از ارشادات و راهنمائیهای آن حضرت بهره مند می شدند.
همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که آمادگی این دو بزرگوار را برای هدایت پذیری دیدند بارها خود به خانه زهرا «علیها السلام» مراجعه می کردند و آنها را رهبری و راهنمائی می نمودند. مثلاً در تقسیم کار بین زوجین حضرت با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مشورت نمودند [10] و برای استخدام مستخدم با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مشورت نمودند و کمک خواستند. [11] .
پیامبر اکرم شش ماه متوالی هنگام نماز درب خانه فاطمه «علیها السلام» می ایستادند و آنها را دعوت به نماز می کردند. [12] 
فرمان پذیری فاطمه از علی
روزی امام علی «علیه السلام» وارد منزل شد و فرمود: فاطمه جان خلیفه و عمر در پشت خانه منتظر اجازه ورود می باشند تا نظر شما چه باشد؟
حضرت زهرا  «علیها السلام» فرمود:
«اَلْبَیْتُ بَیْتُکَ وَالْحُرَّةُ زَوْجَتُکَ اِفْعَلْ ما تَشاءُ»[13] «علی جان خانه، خانه توست و من زن آزاده همسر تو می باشم هر آنچه می خواهی انجام ده»
نفی ارزشهای جاهلی در ملاک انتخاب همسر
امام صادق «علیه السلام» می فرمایند: هنگامی که طرفین همدیگر را به خاطر ثروت یا زیبائی به ازدواج در آورند به این هدف نخواهند رسید ولی اگر یکدیگر را به خاطر دین و ایمانشان انتخاب کنند خدای عزوجل هم زیبائی و هم ثروت را به هر دوی آنها خواهد داد.
و حضرت زهرا  «علیها السلام» به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید:
«یا رَسُولَ اللَّهِ: دَخَلَ عَلَیَّ نِساءٌ مِنْ قَرَیْشٍ وَ قُلْنَ لی زَوَّجَکِ رَسُولُ اللَّهِ مِنْ فَقیرٍ لا مالَ لَهُ» [14] 
«ای رسول خدا زنان قریش به منزل من وارد شدند و سرزنش آغاز کردند و گفتند: پیامبر تو را همسر کسی قرار داد که سرمایه ای ندارد»
اصل آرایش و زینت برای همسر
برای زن در رسیدگی به وضع ظاهریش به خاطر همسرش سزاوار نیست که به خود و سر و وضعش نرسد ولو به اینکه گردن بندی را در گردن خویش بیاویزد و نیز پسندیده نیست که دستش را بدون رنگ رها کند ولو اینکه مختصر حنائی بگذارد گرچه سالخورده باشد.
در زندگی فاطمه زهرا  «علیها السلام» آمده است که ام سلمه می گوید: از حضرت زهرا  «علیها السلام» پرسیدم آیا عطر و بوی خوش ذخیره کرده ای؟ فرمودند: آری. رفت و شیشه عطری آورد و مقداری در کف دست من ریخت. بوی خوشی داشت که هرگز نشنیده بودم. گفتم: این عطر خوشبو را از کجا تهیه کرده ای؟ فرمود: این عطر مُشکی است که از بال و پَر جبرئیل فرو ریخته است. [15]
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به عمار یاسر مأموریت داد برای شب عروسی حضرت زهرا «علیها السلام» عطرهای خوشبو تهیه نماید، عمار یاسر می گوید: عطر خوبی تهیه کرده به منزل فاطمه «علیها السلام» بردم فرمود:
«یااَبَاالْیَقَظانِ ما هذَا الطّیْبُ؟» «ای عمار یاسر این عطر چیست؟»
گفتم: پدرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مرا امر کرد تا فراهم نمایم. [16] .
عبادت در خانه و مأنوس نمودن اطفال با عبادت
امام مجتبی «علیه السلام» می فرماید مادرم فاطمه «علیها السلام» را دیدم که شب جمعه در محراب خویش به عبادت ایستاده و پیوسته در رکوع و سجود بود تا آنکه سپیده صبح بردمید و از او می شنیدم که برای مردان و زنان مؤمن دعا می کرد و نامشان را بر زبان جاری می ساخت و برایشان دعا می کرد ولی برای خویش هیچ دعا نمی کرد، پس به او گفتم: ای مادر! چرا همانگونه که برای دیگران دعا می کنی برای خود دعا نمی کنی؟
فرمود: «ای پسرم! نخست باید همسایگان را دریافت و دعا نمود آنگاه به خانه و اهل خانه پرداخت» [17] 
اختصاص اطاقی برای عبادت در خانه
یکی از دستورات اسلام رعایت آداب دینی در خانه و انجام فرایض و مستحبات دینی در محیط و فضای خانه است. خواندن قران در خانه، گفتن اذان، خواندن نمازهای مستحبی مخصوصاً نماز شب در خانه از مواردی است که اسلام بر آن تکیه داشته است.
اختصاص مکانی برای عبادت و نماز در خانه بخشی از توصیه های اسلام در این خصوص است. در روایت است که حضرت زهرا  «علیها السلام» محراب عبادت داشت، [18] لباس و عطر مخصوص نماز داشتند [19] همچنین علی «علیه السلام» مکانی مخصوص برای عبادت داشتند و فرزندان خود را هم هنگام عبادت شبانه به آن مکان می بردند.
اصل جهادی بودن همه اعضاء و فدائی دادن برای اسلام
خانه فاطمه «علیها السلام» تجلیگاه جهاد اسلامی، تربیت مجاهدین خط مقدم جبهه نبرد و مأنوس با مبارزه شمشیر، میدان جنگ، خون، شهادت، زخم برداشتن و دفاع از اسلام بود صاحب ذوالفقار همسر فاطمه «علیها السلام»، حمزه سیدالشهداء عموی او، امام حسن مجتبی «علیه السلام» و امام حسین «علیه السلام» آفریننده بزرگترین حماسه های تاریخی، فرزندان او هستند. بلی محسن شهید، فاطمه «علیها السلام» لطمه دیده، علی «علیه السلام» زخم خورده، حسن «علیه السلام» مسموم و حسین «علیه السلام» سر جدا و زینب و کلثوم به اسارت رفته همه و همه زیر یک سایبان و در یک خانه بوده اند و این یکی از امتیازات بزرگ خاندان فاطمه «علیها السلام» است.
که خداوند متعال فرمود:
«فَضَّلَ اللَّهُ الْمجاهِدینَ عَلَی الْقاعِدینَ اَجْراً عَظیماً» [20] «خدا برتری داده است مقام مجاهدین و رزم آوران را بر مرفهین و نشستگان»
اصل ارتباط خانه با مسجد و آشنا نمودن فرزندان با مسجد
خانه فاطمه و علی «علیهما السلام» در کنار مسجد پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود و درب آن نیز به مسجد باز می شد عده ای دیگر از یاران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) هم دری از خانه شان به مسجد باز می شد. روزی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمان داد تمامی درهایی را که به مسجد باز می شد ببندند، جز درب خانه فاطمه و علی «علیهما السلام » که آن را به دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باز نهادند. وقتی یاران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می گفتند ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درب خانه های ما را به مسجد بستی اما درب خانه علی «علیه السلام» را باز نهادی فرمود: من آن را نبستم بلکه به فرمان خدا بسته شد. [21] .
علم دوستی همه اعضاء خانواده
یکی از ارزشهای مهم اسلامی و انسانی علم و دانش و تلاش برای کسب معرفت دینی و اشاعه فرهنگ علم دوستی در بین دیگران است. همه اعضاء خانواده زهرا «علیها السلام» بعنوان گنجینه های علم خدا، آشنا با علوم و تفسیر قرآن و عارف به احادیث پپامبر بودند برای آنان علم ارزش ویژه دارد. در این جهت به نقل یک روایت می پردازیم.
شخصی وارد محضر فاطمه زهرا  «علیها السلام» گردید و عرض کرد: ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آیا پیامبر اسلام یادگاری نزد شما دارد که به عنوان هدیه و تحفه عنایت فرمائید؟
فاطمه «علیها السلام» به کنیزی که در حضورش بود فرمودند آن ابریشینه یا آن جریده را بیاور.
کنیزک به جستجوی آن پرداخت ولی آن را نجست. فاطمه «علیها السلام» بسیار ناراحت شدند و فرمودند: سعی کن آن را پیدا کنی چرا که ارزش این نوشته علمی از نظر من به منزله حسن و حسین «علیهما السلام» می باشد.
پس با تلاش و جستجو کنیزک آن را پیدا کرد. پارچه ای بود که در غلاف مخصوص خویش قرار گرفته بود. [22]
استفاده از خدمتکار برای فراغت بیشتر داشتن
حضرت فاطمه «علیها السلام» با همه بزرگواری و مقام و منزلتی که در پیشگاه خداوند داشت کار خانه را خود انجام می داد و تا مدتها خدمتکار نداشت. روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) زنی را که در یکی از جنگها اسیر گرفته بود نزد فاطمه «علیها السلام» آورد و دست او را در دست آن حضرت گذاشته فرمود:
ای فاطمه «علیها السلام» این زن در خدمت توست او اهل نماز است. سپس درباره او سفارش کرد. فاطمه «علیها السلام» نگاهی به صورت پیامبر کرد و چنین گفت:
کار خانه را تقسیم می کنیم یک روز من کار می کنم و یک روز او. اشک در چشمان پیامبر حلقه زد و فرمود: «اَللَّهُ اَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسالَتَهُ» [23] 
رعایت حق خدمتکار
از سلمان نقل شده که گفت در خانه حضرت زهرا «علیها السلام» بودم که دیدم فاطمه «علیها السلام» نشسته و آسیابی پیش روی اوست و بوسیله آن مقداری جو را آرد می کند و عمود آسیا خون آلود است و حسین «علیها السلام» در یک جانب بر اثر گرسنگی به شدت گریه می کند. عرض کردم ای دختر رسول خدا چندان خود را به زحمت نینداز و اینک این فضه است و در خدمت حاضر است فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من سفارش نمود که کارهای خانه را یک روز من انجام دهم و روز دیگر فضّه. دیروز نوبت فضّه بود و امروز نوبت من است. [24] .
محنت پذیری همه اعضاء خانواده
همه اعضاء خانواده فاطمه زهرا «علیها السلام» محنت پذیر و آبدیده و آماده چشیدن رنجها در مسیر اسلام بودند. انواع اذیت های اجتماعی و آزارها و کمبودهای مختلف را در جهت تکمیل شخصیت خود و در دفاع از حدود اسلام و آرمانهای پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به خود خریدند.
سه سال در شعب ابی طالب زندگی کردن، هجرت از مکه و ورود به مدینه، شرکت در جنگهای مختلف، تحمل آزارهای زبانی مردم، آماده نمودن خود و همه اعضاء خانواده برای شهادت و اسارت یکی بعد از دیگری، شاهد شهادت یکدیگر بودن اما خستگی ناپذیری و نشاط در همه شرائط، از خصوصیات و مصادیق محنت پذیری اعضاء خانواده فاطمه زهرا  «علیها السلام» است.
دفاع از ارزش ها از طریق خطابه و تسلط بر ادبیات و شعر در همه اعضاء خانواده
یکی از امتیازات آل یس قدرت بیان، شیرینی کلام و غنای کلامی آنان است. از علی «علیه السلام» تا ام کلثوم، همه و همه خطبه های شیرین علمی و بلیغ دارند و در موقع لزوم در مقام خطابه به عنوان برترین خطبا و سخنرانان، عالی ترین بیانات را داشته اند.
خطبه های امیرالمؤمنین در نهج البلاغه، خطبه های فاطمه زهرا «علیها السلام» در مدینه و اشعار باقیمانده از ایشان [25] ، خطبه های امام حسن مجتبی «علیه السلام» و سخنرانی های حضرت سیدالشهدا «علیه السلام» خطابه های زینب کبری و ام کلثوم در ماجرای عاشورا، حکایت از قدرت بیان و وجود این فضیلت برجسته خانوادگی در اهل بیت عصمت و طهارت دارد.
شجاعت و دلیری همه اعضاء
شجاعت یکی از چهار ضلع مهم فضائل بزرگ اخلاقی است چرا که اصول اخلاقی مهم شامل چهار عنوان شجاعت، عدالت، عفت و حکمت می باشد.
خاندان اهل بیت همچنانکه در باب عدالت عفت و حکمت عالی ترین مدارج را دارا می باشند در احراز صفت شجاعت هم بالاترین و کاملترین آن را بهره مندند.
شجاعت های علی «علیه السلام»، دلاوریهای فاطمه «علیها السلام» در مقام احتجاج و درگیر شدن با عمر و خلفای ستم، شجاعت های امام حسن «علیه السلام» و حسین بن علی «علیه السلام» و شجاعت های زینب کبری و ام کلثوم «علیهم السلام» در مبارزه با بنی امیه، معاویه و یزید باز از سندهای محکم تاریخی جهت اثبات شجاعت خانوادگی اهل بیت عصمت و طهارت است.
عشق و عاطفه و مهربانی همه اعضاء به یکدیگر
انسانهای کامل در تمام ابعاد وجودی به کمال رسیده و در هر جهت عالیترین رتبه را احراز نموده اند خاندان فاطمه زهرا «علیها السلام» به عنوان کاملترین انسانها از جهت عاطفی و محبت ورزی به یکدیگر خالص ترین و بیشترین محبتها و عشقها را داشتند. محبت صد در صد عاطفی فاطمه علیها السلام» به امیرالمؤمنین «علیه السلام» و محبت علی «علیه السلام» به فاطمه «علیها السلام» محبت علی و فاطمه «علیهم السلام» به فرزندان و محبت فرزندان آن دو بزگوار به پدر و مادر در تاریخ قصه های متعدد و درس آموزی دارد.
بطور مثال هنگامی که مولا امیرالمومنین را برای بیعت از خانه بیرون می برند عشق مشتعل فاطمه «علیها السلام» نسبت به علی «علیه السلام» فروزان تر می شود و در مقام عواطف پاک خود به سلمان می گوید:
«یا سَلْمانُ یُریدُونَ قَتَلَ عَلّیٍ وَ ما عَلی عَلِیٍّ صَبْرٌ فَدَعْنی حَتَّی اَتی قَبْرَ اَبی فَانْشِرَنَّ شَعْری وَ اَشُقَّ جَیْبی وَ اَصیحَ اِلی رَبّی».
«ای سلمان آنها قصد جان علی «علیه السلام» را دارند و من در شهادت علی علیه السلام» نمی توانم صبر کنم صبرم تمام شده مرا به حال خود بگذار تا کنار قبر پدرم بروم موهایم را پریشان نموده گریبان چاک سازم و به درگاه خدا ناله سر دهم» [26]
پس از لحظاتی چند که در میان سکوت و اندوه و شگفتی حاضران، مهاجمین دست از امام کشیدند و امام علی «علیه السلام» تنها و مظلوم از مسجد مدینه بیرون آمده راه خانه را در پیش گرفت، حضرت زهرا  «علیها السلام» شوهر معصوم را نگریسته و فرمود:
«رُوحی لِرُوحِکَ الْفِداءُ وَ نَفْسی لِنَفْسِکَ الْوِقا یا اَبَاالْحَسَنْ اِنْ کُنْتَ فی خَیْرٍ کُنْتُ مَعَکَ وَ اِنْ کُنْتَ فی شَرٍّ کُنْتُ مَعَکَ».
«علی جان، جانم فدای جان تو و جان و روح من سپر بلای جان تو یا اباالحسن همواره با تو خواهم بود، اگر تو در خیر و نیکی بسر می بری با تو خواهم زیست و یا اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی باز هم با تو خواهم بود» [27] 
انضباط و آدابی بودن زندگی فاطمه و خاندان او
یکی از آثار و فوائد مهم اعتقاد دینی [28] مؤدّب شدن انسان به مجموعه ای از آداب و قوانین برای انجام اعمال زندگی است یک فرد متدین همه رفتارهایش دارای قانونمندی دینی است. خواب، خوراک، کلام، نظافت، خانه داری و همه شئون او دارای انضباط خاص قانونی است. فاطمه زهرا «علیها السلام» بعنوان نمونه کامل یک زن مسلمان و یک الگوی تمام عیار انسانی انضباط خاص را بر زندگی حاکم نموده بود و آداب خاص بر زندگی ایشان حاکم بود و نیز به آن توصیه می نمودند. برای مثال به موارد زیر می توان اشاره کرد:
الف - هنگام خواب حضرت چهار عمل مستحبی انجام می دادند:
1- خواندن سه بار سوره قل هواللَّه که پاداش ختم قرآن دارد.
2- صلوات فرستادن بر پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و پیامبران الهی که موجب شفاعت پیامبران از انسان خواهد شد.
3- طلب مغفرت برای مؤمنین که موجب خشنودی آنهاست.
4- گفتن تسبیحات اربعه [29] که ثواب حج و عمره دارد .
ب - فاطمه زهرا «علیها السلام» همیشه در خانه معطر بود. [30] .
ج - فاطمه زهرا «علیها السلام» برای نماز، لباس مخصوص و برای عبادت جایگاه مخصوص داشتند. [31] .
د- کار بیرون خانه و کار داخل خانه بین علی «علیه السلام» و ایشان تقسیم شده بود.
و - کار داخل خانه را هنگامی که خدمتکار استخدام نمودند بین خود و او تقسیم نمودند.
این موارد و مواردی از این دست همه بیانگر نظم خاص در نظام زندگی فاطمه زهرا «علیها السلام» می باشد.

--------------------------
پی نوشت:
[1] نهج الحیاة/ ص 161،163.
[2] همان/ ص 166.
[3] نهج الحیاة/ ص 35.
[4] نهج الحیاة/ ص 223.
[5] بحارالانوار/ ج 75/ ص 459.
[6] میزان الحکمة/ ح 11106.
[7] نهج الحیاة/ ص 130.
[8] تعویذات جمع تعویذ - به معنای دعاهائی است که بر کاغذ می نویسند و برای دفع چشم بد و رفع بلا با خود حمل می کنند.(نقل از فرهنگ عمید).
[9] نهج الحیاة/ ص 167،168.
[10] نهج الحیاة/ ص 168.
[11] نهج الحیاة/ ص 167.
[12] صدیقه طاهره/ عقیقی بخشایشی/ ص 142.
[13] نهج الحیاة/ ص 22.
[14] نهج الحیاة/ ص 32.
[15] نهج الحیاة/ ص 170.
[16] نهج الحیاة/ ص 170.
[17] نهج الحیاة/ ص 169.
[18] منتهی الامال/ ص 154.
[19] نهج الحیاة/ ص 169.
[20] نساء/ 95.
[21] چشمه در بستر/ مسعود آقائی/ ص 104.
[22] صدیقه طاهره/ عقیقی بخشایشی/ ص 137 - نهج الحیاة/ ص 225..
[23] جلوه های رفتاری حضرت زهرا  «علیها السلام»/ ص 98.
[24] نهج الحیاة/ ص 167.
[25] نهج الحیاة/ ص 184،202.
[26] نهج الحیاة/ ص 145.
[27] نهج الحیاة/ ص 147.
[28] قال علی «علیه السلام»: الدین الادب [دین یعنی ادب و قانون.
[29] منتهی الامال/ شیخ عباس قمی/ ص 156.
[30] نهج الحیاة/ ح 96/ ص 169.
[31] نهج الحیاة/ ح 96/ ص 169.