حضرت آیت الله میرزا مسلم ملکوتی سرابی از مراجع تقلید شیعه بود. وی در سال 1302 هجری شمسی در حومه سراب و در خانواده ای مذهبی و خوشنام به دنیا آمد. از پنج سالگی به آموختن و روخوانی و حفظ قرآن کریم پرداخت. پدرش او را در شش سالگی به شهر سراب برد تا در نزد علمای آن زمان مشغول تحصیل شود. وی علوم مقدمات حوزوی را در نزد علمای شهر همچون آقایان میرزا رضاقلی، میرزا یعقوب، میرزا غلامعلی اصغری و میرزا حسین محدثی فرا گرفت و سپس در هفده سالگی برای ادامه تحصیل به شهر تبریز مهاجرت کرد و در مدرسه طالبیه مشغول تحصیل شد. پس از فراگرفتن دروس کتاب های لمعه، رسائل مکاسب و کفایه در سال 1321 برای ادامه تحصیل به شهر قم رفت. استقرار در حوزه علمیه قم با آن کیفیت آموزشی و تربیتی بالا نهایت آرزوی او بود چون می توانست با حضور در کلاس های درس اساتید و علمای مشهور آن زمان همچون امام خمینی(ره) از دانش و علوم فقهی مستفیض شود. آیت الله ملکوتی پس از سال ها تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم برای تکمیل اندوخته های علمی و کسب معارف بیشتر از استادان حوزه علمیه نجف اشرف عازم این شهر شد و پس از ورود در درس های خارج فقه و اصول علمای طراز اول حوزه علمیه نجف اشرف از این استادان بهره برد و به درجه اجتهاد رسید. حضرت آیت الله در سال 1347 به شهر مقدس قم بازگشت و در حوزه علمیه به تدریس دروس فقه و اصول پرداخت. وی در مبارزات علیه رژیم پهلوی در کنار رهبر نهضت اسلامی حضرت امام خمینی (ره) نقش برجسته ای را ایفا نمود که امضاء بیانیه های صادره علیه رژیم شاهنشاهی موید این مطلب است. آیت الله ملکوتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی رهبر انقلاب اسلامی به امامت جمعه تبریز و نماینده امام در آذربایجان منصوب شد. وی گرچه از بنیانگذاران جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو این نهاد به شمار می رفت اما در جایگاه امامت جمعه و نماینده ولی فقیه در آذربایجان فراجناحی عمل نموده و همه گروه های چپ و راست و جناح های دیگر را زیر بال خود گرفت و حتی در آن سوی مرزها به خصوص جمهوری آذربایجان هم محبوبیت یافت به طوری که بسیاری از مسلمانان جمهوری آذربایجان مقلد ایشان هستند. شورآفرینی و کمک های معنوی و مادی حضرت آیت الله در زمان دفاع مقدس به رزمندگان اسلام و مناطق جنگی فراموش نشدنی است. وی در طول عمر بابرکت خود هزاران نفر طلاب علوم دینی را تربیت و به جامعه اسلامی تحویل داده اند که منشاء خیر و برکات فراوانی برای مسلمانان هستند و با تالیف ده ها کتاب و رساله قدم مهمی در اشاعه و نشر فرهنگ و تعالیم اسلامی برداشته اند. یکی از این تالیفات کتاب ارزشمند شرح مبسوط بر کفایه الاصول است که مورد استفاده و تدریس در حوزه های علمیه است. حضرت آیت الله میرزا مسلم ملکوتی سرابی در سال 1374 بنا به درخواست حضرات آیات لنکرانی و مشکینی و با موافقت رهبر جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای از تبریز به قم مراجعت نموده و در حوزه علمیه به تدریس علوم حوزوی پرداخت. آیت الله العظمی ملکوتی که مدتی بود به علت بیماری ریوی در بیمارستان مسیح دانشوری تهران بستری شده بود، روز 4 اردیبهشت دار فانی را وداع گفت.
