ده موضوع تحلیلی از زیارت اربعین حسینی - قسمت سوم

ده موضوع تحلیلی از زیارت اربعین حسینی - قسمت سوم

سال روز اربعین سیدالشهداء علیه السلام پس از (1381) سال، توفیق استثنایی برای ارادتمندان آن حضرت است که ساعتی از وقت خود را درموضوع مختص اربعین اختصاص داده و به تفسیر و تدبر پیرامون اربعین و زیارت اربعین بپردازند، از همین رو در آستانه اربعین حسینی در نظر داریم با ده موضوع تحلیلی از زیارت اربعین در قسمتهای مختلف، مطالبی خدمت مخاطبان عزیز ارائه نماییم: 1- ساخت قبة حسینی در گذر تاریخ، 2- واجب یا مستحب بودن زیارت تربت سیدالشهدا، 3- آداب زیارت، 4- فلسفه زیارت، 5- جاماندگان از زیارت، 6-زمینه های زیارت اربعین، 7- دلایل حضور اهل بیت در اولین اربعین حسینی، 8- جابر نخستین زائراربعین، 9- پیام های و درس های منازل زیارت اربعین ، 10- پیام ها و درس های پیاده روی اربعین، خواهیم پرداخت.

زمینه های شکل گیری سنت پیاده روی در اربعین حسینی

هرچند روایت خاصی در پیاده روی برای زیارت اربعین حسینی وجود ندارد ولی زمینه های وجود دارد و همین موجب سنت شدن پیاده روی در روز اربعین حسینی توسط علمای بزرگ شده است چرا که:

اولا: در باب فضیلت زیارت حضرت سیدالشهداء علیه السلام آمده است که اگر زیارت پیاده باشد وشخص باپای پیاده به زیارت تربت سید الشهداء برود از آجر مضاعف بر خوردار خواهدبود ازهمین رو ابن قولویه درباب (49) کامل الزیارات ده حدیث درفضیلت زیارت  آورده که درهمه آنها عنوان ((ماشیا)) آمده است ازجمله آنها این روایت ((ان کان ماشیا کتب الله له بکل خطوه حسنه  و محی عنه سیئه...: اگراین زیارت پیاده انجام بگیرد خداوند متعال برای هرگامی که زائر برمی دارد. یک حسنه می نویسد وبرای هرگامی  ازگناهش می گذرد.

ثانیا: درهمین باب (49) ازکتاب کامل الزیارات یکی ازاداب زیارت را (پابرهنه بودن زائر) دانسته است، ازهمین رو در روایت آمده است هنگامی که زائر به تربت سیدالشهدا نزدیک شد، پس ازانجام غسل زیارت از آب فرات، ازآنجا تا حرم را ((پابرهنه )) برود. ازهمین رو امام (علیه السلام) می فرمایند: ((وعلق نعلیک و امش حافیا: نعلین را ازپا درآورده و پابرهنه به جانب‌ حرم نما))

ثالثا: هر چند برخی از اهل رجال و حدیث شناس  در روایت امام حسن عسکری (علیه السلام) که یکی ازنشانه های مومن را زیارت اربعین دانسته اند؛ ازنظر سند و دلالت شبهه کردند که ازنظر سند این روایت مرسل است و ازنظر دلالت هم  منظور زیارت اربعین، زیارت چهل نفر ازمؤمنین  است. ولی همه قبول دارند که امام صادق (علیه السلام) به صفوان جمال تعلیم داده است روزاربعین خود را به کربلا رسانده زیر قبه امام حسین علیه السلام زیارتنامه اربعین بخواند.

رابعا: هر چند دراین که بازماندگان واهل بیت سیدالشهداء (علیه السلام) دراربعین اول به کربلا رسیدند اثباتا و نفیا موافقین و مخالفین بزرگی دارد و محل اختلاف است. ولی در این که جابر وعطیه دراربعین اول به کربلا آمدند و تربت سید الشهدا علیه السلام را زیارت کردند مورد اتفاق همه محققین وتاریخ نگاران است.

علماء پیشین و گذشته چون شیخ انصاری و میرزاحسین نوری (ره) درجمع  بین زیارت (ماشیا،حافیا: پیاده وپا برهنه) و خواندن زیارتنامه اربعین زیرقبه سیدالشهداء علیه السلام و زنده نگه داشتن نام و یاد اهل بیت یا جابر بعنوان اولین زائر تربت حسيني زیارت پیاده روی دراربعین سیدالشهداء علیه را سنت کرده اند و چون این سنت خالصانه و بدون هیچ حاشیه بوده است نه تنها با گذشت زمان بسیار طولانی ازبین نرفته است بلکه اگر در روز تاسیسش زائرین سی نفر بوده اند، ولی امروز تعدادان ان به بیست و پنج میلیون نفر، واگردیروززایرین اربعین محدود به مردم عراق بوده است، امروز  جهانی و بین المللی شده است و ازسراسر جهان دراین همایش خالصانه حضور دارند.

جاماندگان ازکوی دوست درکجا ایستاده اند؟

هر چه به اربعین حسینی و نزدیک شدن پیاده روان به کربلا می رسیم به ویژه دراین سال سخت بیماری کرونا که شرعا وعقلا وقانون نمی توان در پیاده روی زیارت اربعین حسینی  در کربلا حضور پیداکرد، حسرت و دلتنگی جا افتادگان ازاین قافله حسینی بیشتر می شود و پیوسته پرسیده می شود که ما در کجای این قافله قرار می گیریم؟ در پاسخ باید گفت: جاماندگان به چند گروه تقسیم می شوند:

گروه اول؛ کسانی اند که ازفضیلت زیارت سید الشهداء علیه السلام و به وجوب یا استحباب آن آگاهی دارند تمکن مالی وجسمی هم دارند ولی بی اعتنای از آن می باشند وعمداً زیارت را ترک می کنند این ها مصداق بارز این احادیث اند:

۱- عَنِ اَلْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قُلْتُ فِيمَنْ تَرَكَ زِيَارَةَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ قَالَ «إِنَّهُ قَدْ عَقَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَقَّنَا وَ اِسْتَخَفَّ بِأَمْرٍ هُوَ لَهُ ۰۰۰: حلبی می گوید به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: کسی که قدرت بر رفتن زیارت امام حسین (علیه السلام) دارد ولی ترک می کند چه حکمی دارد؟ امام (علیه السلام) فرمودند: چنین شخصی عاق رسول خدا وعاق ما اهل بیت می شود و حق ما اهل بیت را سبک شمرده است. {تهذیب الاحکام،ج۶،ص۲۵}

۲- عَبْدِ اَلرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ  روایت می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ حَجَّ دَهْرَهُ ثُمَّ لَمْ يَزُرِ اَلْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لَكَانَ تَارِكاً حَقّاً مِنْ حُقُوقِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لِأَنَّ حَقَّ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَرِيضَةٌ مِنَ اَللَّهِ تَعَالَى واجبه علی کل مسلم:  اگر کسی همه عمر خود رابه حج بگذارد ولی امام حسین (علیه السلام) را زیارت نکند، حقی ازحقوق رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) را ترک کرده است؛ زیرا حق امام حسین (علیه السلام) از جانب خدا است که بر هر مسلمانی واجب است. {تهذیب الاحکام،ج۶،ص۲۵}

۳- امام صادق (علیه السلام) فرمود: (حَقٌّ عَلَى‏ الْغَنِیِ‏ أَنْ‏ یَأْتِیَ‏ قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع فِی السَّنَهِ مَرَّتَیْنِ وَ حَقٌّ عَلَى الْفَقِیرِ أَنْ‏ یَأْتِیَهُ فِالسَّنَهِ مره: برغنی وتوانگر است که سالی دو بار وبرفقیر است که سالی یک باربه زیارت امام حسین (علیه السلام) برود. { کامل الزیارات ص ۲۹۳}

4 -قال الصادق ( علیه السلام ): من لم یأت قبر الحسین ( ع ) و هو یزعم انه لنا شیعة حتى یموت فلیس هو لنا شیعة و ان کان من اهل الجنة فهو من ضیفان اهل الجنة . امام صادق (علیه السلام) فرمودند: کسى که به زیارت قبر امام حسین علیه السلام نرود و خیال کند که شیعه ما است و با این حال و خیال بمیرد او شیعه ما نیست و اگر هم از اهل بهشت باشد از میهمانان اهل بهشت خواهد بود. {کامل الزیارات ، ص 193}

گروه دوم؛ کسانی اند به دلیل ناتوانی جسمی و مشکل کاری توفیق تشرف ندارند ولی ازنظر مالی کمک می کنند تا زائرین سیدالشهداء راحت سفر زیارتی را بگذرانند و یا هزینه زائر را می دهند که آن شخص به زیارت سید الشهدا برود این گروه همان اجر وثوابی را می برند که زائرین می برند چرا که در روایت آمده است :

صفوان جمال ازامام صادق (علیه السلام) پرسیدم: ((... فما لمن جهزالیه ولم یخرج لعله؟قال :یعطیه الله بکل درهم انفقه من الحسنات مثل حیل احد ویخلف علیه اضعاف ما انفق،ویصرف عنه من البلاءمما قدنزل فید فع ویحفظ فی ماله: کسی که به دلیل عذری خود نمی تواند به زیارت برود ولی هزینه سفر دیگری می دهد که به زیارت برود چه ثوابی. دارد؟ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: در مقابل هر یک درهمی که خرج کرده خداوند متعال به قدر کوه احد از حسنات به وی داده  و چند برابر هزینه ای را که متحمل شده برایش باقی  می گذارد ونیز بلاهایی که که نازل شده را از وی دور می کند وهمچنین مال و دارایی وی را حفظ و نگه داری می فرماید.{ کامل الزیارات باب ۴۴}

گروه سوم؛ کسانی اند که توان مالی و جسمی ندارند یا به دلیل مشکل بیماری کرونا نمی توانند به زیارت اربعین حسینی بروند ولی قلبشان پر می کشد برای زیارت سیدالشهداء (علیه السلام) اینان همین که همسوی با زائران کوه دوست اند همان اجر وثواب زایران را دارند.

چرا که عطیه بن عوفی درروز اربعین به هنگام زیارت تربت سیدالشهداء (علیه السلام) آن هم درحالی که جابر می گفت: ((سلام بر شما ای ارواحی که در راه امام حسین (علیه السلام) فدا شدید و شهادت می دهم که شما نماز را به پاداشتید و زکات را پرداختید و امر به معروف و نهی از منکر نمودید و با ملحدان جهاد کردید و خدا را آن قدر عبادت کردید تا به مرحله یقین رسیدید و قسم به کسی که حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) را به نبوّت و حق مبعوث کرد، ما در آنچه شما وارد شدید و عمل کردید، شریک هستیم.)

(عطیه می گوید: به جابر گفتم: ما چگونه در ثواب آنها شریک هستیم، در حالی که ما نه به وادی فرود آمدیم و نه از کوهی بالا رفتیم و نه شمشیر زدیم، ولی این گروه میان سر و بدن های شان جدایی افتاده و فرزندانشان یتیم شده اند و همسرانشان بیوه گشته اند؟

جابر گفت: ای عطیه! از حبیب خود رسول خداشنیدم که فرمود: اگر کسی گروهی را دوست داشته باشد، با آن گروه محشور خواهد شد و کسی که کار گروهی را دوست بدارد، با آنان در کار آنان شریک خواهد شد و قسم به آن کس که محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) را به پیامبری مبعوث کرد، نیّت من و نیّت یاران بر آن چیزی است که امام حسین (علیه السلام) و اصحاب او بر آن گذشته و رفته اند. {بحارالانوار، ج 37، ص 190.بشارة المصطفی، ص 125}

نگارنده : حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری

ویژه نامه پیشنهادی : اربعین حسینی - ویژه نامه چله اندوه