احکام طبیعت و محیط زیست

تعداد کلمات 1666 / زمان تقریبی مطالعه : 5 دقیقه
احکام طبیعت و محیط زیست
طبیعت و محیط زیست عنصری تجلی بخش برای بقاء ما انسان ها و وسیله تفکر در دستگاه خلقت می باشد. این نعمت خدادادی در اختیار ما قرار گرفته تا سلامت فیزیکی و روانی خود را ارتقا دهیم، و زمانی را در محیط های طبیعی بگذرانیم.

احکام طبیعت و محیط زیست

احکام طبیعت و محیط زیست عنصری تجلی بخش برای بقای ما انسان ها و وسیله تفکر در دستگاه خلقت می باشد. این نعمت خدادادی در اختیار ما قرار گرفته تا سلامت فیزیکی و روانی خود را ارتقا دهیم، و زمانی را در محیط های طبیعی بگذرانیم. از نظر هر عقل جستجوگر، حفظ این چرخه وظیفه وجدانی و حتی شرعی می باشد، که در کنار استفاده از مزایا و خواص این عنصر در حفظ و ارتقاء آن تلاش کنیم.

احکام طبیعت و محیط زیست

اسلام در خصوص اهمیت و ضرورت ماندگاری طبیعت و محیط زیست توجه ویژه نموده، که در اینجا به بخشی از آن می پردازیم؛ قرآن کریم می فرماید: «و از آسمان آبی فرو فرستادیم و در آن «زمین» از هر نوع (گیاه) نیكویی رویاندیم.»[سوره لقمان، آیه 10] و همچنین در جای دیگر این كتاب آسمانی آمده است «و برای شما از آسمان آبی فروفرستادیم و به وسیله آن، باغ های سرور انگیز رویاندیم.»[سوره نمل، آیه 60]

پیامبر عظیم الشأن اسلام می فرماید: هر مسلمانی که درختی بنشاند یا دانه ای بكارد و انسان یا پرنده یا چارپایی از آن بخورد، برای او صدقه محسوب می شود. همچنین می فرماید: هركس درختی بكارد، و در نگهداری آن بكوشد تا میوه دهد، در برابر هر چه از آن میوه به دست آید، پاداشی نزد خدا خواهد داشت. [مستدرك الوسائل، ج13، ص460]

امام علی علیه السلام در خطبه ای كه در آن از خدا طلب باران می كند. چنین می فرماید: خدایا رحمت خود را با ابر پرباران و بهار پر آب و گیاهان خوش منظر شاداب بر ما نازل فرما، بارانی درشت قطره بر ما فرو فرست كه مردگان را زنده و آنچه از دست ما رفته به ما بازگرداند.[ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، ص222، خطبه 115]

امیر مؤمنان علیه السلام، علاوه بر طلب باران از درگاه خالق یکتا، در این خطبه نظام طبیعت و دگرگونی نباتات را اینگونه معرفی می کنند كه بعد از مردن با نمایان شدن فصل رویش كالبدی دوباره، به روح زندگی طراوت می بخشد.

در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام اشاره به مواهب عظیم طبیعت پرداخته اند و می فرماید: شادابی در ده چیز است: پیاده روی، (اسب) سواری، آب تنی (شنا)، و نگاه كردن به سبزه و... .[صدوق، الخصال، ص443]

در ادامه، احکام و مسائل فقهی در خصوص نگهداری از این موهبت الهی را بیان می کنیم:

ثواب کاشتن گل و گیاه در منزل یا مکان های عمومی

سوال:

آیا کاشتن درخت و گیاه در منزل یا مکان های عمومی دارای ثواب خاصی است؟

جواب:

به طورکلی درخت کاشتن از نظر اسلام ثواب دارد. کاشتن گیاه هم به این معنا که یا فضا را سبز می کند یا هوا را تصفیه می کند یا گیاهانی است که ثمر می دهد، آن هم خوب است.

اما احکام ثانویه ای هم هست که باید مراعات شود. آیا در هر جایی خوب است درخت بکاریم؟ اگر مکان عمومی بود، یا منزل خودمان بود چگونه است؟ بنابراین درست است که اصل درختکاری و کاشتن گیاه خوب است اما حکم ثانویه هم در اینجا مطرح است. اولاً باید در ملک خودمان باشد. در جاهای عمومی بدون اجازه نمی شود درخت کاشت. در ملک دیگران هم مجاز نیستیم که درخت بکاریم. حتی ممکن است نوعی از درخت کاشتن در ملک شخصی هم اشکال داشته باشد؛ مثلاً فردی باغچه ای درست کرده، اما چون درست نساخته، این باغچه به ساختمان همسایه نم می دهد. این کار آزار به همسایه است. او نمی تواند به بهانه ی اینکه گفته اند درختکاری کنید تا هوا تصفیه شود، فضا سبز شود، شهر سرسبز باشد، به همسایه اش آزار برساند.

احکام طبیعت و محیط زیست

نهی دیگران از لطمه زدن به محیط زیست

سوال:

اگر کسی را از ریختن زباله در فضای عمومی و لطمه زدن به محیط زیست نهی کنیم مصداق نهی از منکر پیدا می کند؟

جواب:

اگر ما معنای منکر را بدانیم، می فهمیم که آیا این کار نهی از منکر هست یا خیر؛ منکر از نظر فقهی هر کار ناپسندی است؛ حالا ممکن است مکروه باشد یا حرام. نهی دیگران از حرام واجب است و نهی از کار مکروه مستحب است. بنابراین اگر نگوییم که ریختن زباله در این مکان ها حرام هست - که در بعضی از موارد واقعاً ریختن زباله و لطمه زدن به محیط زیست حرام هست – نهی کردن دیگران از این کار هم مصداق نهی از منکر مستحب یا واجب است. ما باید جلوگیری کنیم از لطمه زدن به محیط زیست.

احکام طبیعت و محیط زیست

حکم شکستن شاخه درختان

سوال:

شکستن شاخه ی درختان چه حکمی دارد؟

جواب:

بی جهت نباید شاخه ی درختان را شکست. اگر این درخت متعلق به مردم یا مثلاً اموال بیت المال است، این کار حرام است. اگر هم باغ شخصی ما است، گاهی اوقات شکستن یک شاخه ی درخت، اسراف یا ازبین بردن بی جهت اموال است.

اما یک وقت است که شما درخت را هرس می کنید که آن هم کار اهل فن است برای اینکه درخت میوه ی بیشتری دهد، این اشکال ندارد.

احکام طبیعت و محیط زیست

سنت چمن گره زدن در روز طبیعت

سوال:

تکلیف ما درباره ی آداب چمن گره زدن در روز طبیعت چیست؟

جواب:

اصل این مسئله مبنایی ندارد و از نظر دینی هم تأیید نشده است و اثر و فایده ای هم برای آن غرضی که افراد چمن را گره می زنند ندارد.

علاوه بر این اگر چمن متعلق به فضاهای عمومی باشد گاهی اصلاً این کار جایز نیست که وارد بشوید و اگر زمین کاشته شده ی مردم هست، نباید وارد آن بشوید و اگر صاحب زمین راضی نباشد مرتکب حرام شده اید. خسارتی هم اگر وارد بشود باید جبران کنید.

احکام طبیعت و محیط زیست

حکم زخمی کردن تنه درختان

سوال:

من چندین سال پیش با جسم تیزی بر روی درختی نوشته ای را حک کرده ام؛ الان باید چکار کنم؟

جواب:

اگر آن درخت ملک شخصی فردی بوده و به هرحال شما تصرفی در ملک او کرده اید که ضرر به آن وارد شده، باید صاحب آن را راضی کنید. اگر آن درخت جزو اموال عمومی و بیت المال بوده و خسارت دیده است، به مقدار خسارتش باید به بیت المال برگردانید.

اما اگر نه، خسارتی وارد نشده است و می دانید هم که صاحبش راضی بوده است، خب این ضمان ندارد. اما اگر خسارتی وارد نشده، در عین حال تصرف شده است در درخت متعلق به دیگری و صاحب درخت راضی نبوده که روی درخت او با چاقو یادگاری بنویسند، باید رضایت صاحب درخت جلب شود.

احکام طبیعت و محیط زیست

ریختن زباله در طبیعت

سوال:

آیا ریختن پوست میوه و زباله های تجزیه شدنی در کوه و دشت و طبیعت اشکال شرعی دارد؟

جواب:

اگر این کار لطمه به اراضی، به طبیعت، به محیط زیست یا به سلامت مردم بزند حرام است. امروز گاهی یک کار اشتباه ضررش به کل جامعه ی اسلامی وارد می شود. بعضی از رفتارهای ما دیگر عمل شخصی محسوب نمی شود؛ ما می خواهیم یک کشوری را به گونه ای بسازیم که برای دیگران الگو باشد، بنابراین یک سری رفتارهای ما لطمه های عمومی مهمی دارد. حالا ممکن است زباله ی کوچکی باشد که از نظر حکم شرعی هم نمی توانیم بگوییم که حرام است؛ اما همان ها هم باز مراعاتش خوب است و پرهیز از این کارها پسندیده است.

احکام طبیعت و محیط زیست

راه رفتن بر روی چمن های اماکن عمومی

سوال:

راه رفتن بر روی چمن های خیابان ها و ادارات که برای آنها هزینه می شود با توجه به اینکه پس از مدتی که بر روی آنها راه رفته شود از بین می روند و فضای سبز چهره ی زشتی پیدا می کند چه حکمی دارد؟

جواب:

بطور کلی آسیب زدن و از بین بردن زمین کاشته شده، حالا چه محصولات گیاهی خوردنی در آن باشد، چه گیاهان زینتی، چه آن گیاهان کم باشد یا زیاد، چه در ملک شخصی دیگران باشد یا متعلق به املاک عمومی باشد مثل فضای سبز وسط خیابان ها یا بوستان ها حرام است.

حالا ممکن است برخی بگویند چرا حفاظی برای این فضا نگذاشته اند؟ خب نگذاشته باشند؛ برای آنها که واجب نیست حفاظ بگذارند. ما باید بدانیم که ضرر رساندن به اموال دیگران جایز نیست.

احکام طبیعت و محیط زیست

برخورد با حیوانات و پرندگان هنگام رانندگی

سوال:

در هنگام رانندگی در جاده ها وظیفه ی راننده ای که به حیوانات وحشی یا به پرندگان برخورد کرده و موجب مرگ آنها شده است چیست؟

جواب:

اگر آن حیوان متعلق به اشخاص یا جزو اموال عمومی مثلاً در یک منطقه ی محفاظت شده هست، خب باید این زیان جبران شود و راننده ضامن است. اما اگر تصادف در بیابان آزادی بوده که یک جانوری رد می شده و این خودرو هم به آن برخورد کرده و آن حیوان آسیب دیده و ازبین رفته است، در اینجا چون که عمداً این تصادف روی نداده است، راننده گناهی مرتکب نشده و ضامن هم نیست.

احکام طبیعت و محیط زیست

چیدن گل و گیاه برای تزیین مجالس

سوال:

چیدن گل ها و گیاهان برای تزیین مجالس چه حکمی دارد؟

جواب:

اصل این کار اشکال ندارد؛ البته در صورتی که اولاً منع قانونی وجود نداشته باشد و ثانیاً گل متعلق به ملک خودمان را بچینیم یا با اجازه ی صاحب ملک دیگری باشد.

احکام طبیعت و محیط زیست

کندن شاخه گل و گیاه اماکن عمومی برای کاشتن در منزل

سوال:

آیا کندن شاخه ای کوچک از درخت یا گیاهی که در پارک یا فضای عمومی وجود دارد برای کاشتن در منزل یا جای دیگر اشکال شرعی دارد؟

جواب:

بله؛ اگر منع قانونی دارد اشکال دارد؛ اگر هم نمی دانید که منع قانونی دارد یا خیر، باز هم نمی توانید ببرید و در جای دیگری قلمه بزنید. اما اگر منع قانونی نداشته باشد اشکالی ندارد. البته معمولاً این کارها اجازه می خواهد.

احکام طبیعت و محیط زیست

آزار و اذیت حیوانات به قصد تفریح

سوال:

آزار و اذیت حیوانات به قصد تفریح یا شکار چه حکمی دارد؟

جواب:

آزار رساندن به حیواناتی که آزار نمی رسانند جایز نیست. لذا اگر حیوان آزاردهنده نیست، برای تفریح و شکار نباید او را اذیت کرد؛ حالا اگر کسی حیوانات حلال گوشتی که شکار آنها ممنوع نیست را شکار کرد و گوشتش را استفاده نمود اشکالی ندارد.[leader.ir]

احکام طبیعت و محیط زیست

سوزاندن و قطع درختی که حیات دارد

سؤال:

آیا درختی که دارای جان و حیات است، سوزاندن و قطع آن موجب ضمان و گناه است؟

پاسخ:

در صورتی که متعلق به دیگران باشد ضمان دارد در غیر این صورت نوعی انحراف و کار حرامی است.[makarem.ir]

Share