معرفی پایان نامه | روش شناسی فقه سیاسی شیعه در اندیشه‌ امام خمینی (ره)

معرفی پایان نامه | روش شناسی فقه سیاسی شیعه در اندیشه‌ امام خمینی (ره)

در این بخش از ضیاءالصالحین، به معرفی پایان نامه با موضوع «روش شناسی فقه سیاسی شیعه با تاکید بر اندیشه‌ های امام خمینی» خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.

یکی از مهمترین مراحل عملیاتی سازی یک ایده خلاقانه، «مدل سازی» است که امروزه در علوم اجتماعی رواج دارد. «مدل سازی» در خصوص مباحث فقه سیاسی و فقه حکومتی با توجه به ابعاد گسترده، پیچیدگی روابط، شاخص ها و ویژگی های فراوان از راه های موثر برای درک ساختار و ابعاد مختلف آن در مباحث درجه دوم (روشی) و درجه اول (احکام و مسایل) آن در این عرصه است، با تاسیس نظام و حکومت اسلامی با مجاهدت های امام خمینی، بحث های بدیعی از جمله حجیت قوانین و احکام حکومتی صادره و اجرای آن، نظامات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و روابط میان آنها، نقش ولی فقیه، دولت و مردم و نحوه توزیع قدرت و ثروت و جریان عدالت در سراسر بخش ها و نظام های مختلف و ... مطرح شدند که نیازمند توسعه دانشی و گرایشی متنوع بر اساس مدل های نوآورانه بود، مشروعیت بخشی به تصمیمات، احکام و قوانین جمهوری اسلامی همواره از دغدغه های بایسته قانونگزاران و نظریه پردازان انقلاب اسلامی از بدو تاسیس تاکنون بوده است، تا بتواند تبعیت و انتساب نظامات، قوانین و تصمیمات حاکمیت را به اسلام تضمین نماید.

برای ساختن این مدل تحلیلی از روش فرضی قیاسی استفاده شده است به این بیان که بحث فقه سیاسی و فقه حکومتی امام خمینی بعنوان یک مفهوم کلی در نظر گرفته شد، یک منظومه سه لایه روشی بعنوان مدل طراحی شد (شامل مبادی روشی فقه سیاسی، نظریه فقه سیاسی، اصول و قواعد فقه سیاسی) تا توانمندی لازم را برای فهم و تحلیل روش فقه سیاسی امام خمینی به وجود آورد.

بعد از تکمیل مفهومی این مدل در مکتب امام، مکتب اخباری (به لحاظ تقابل با فقه سیاسی امام) در آن به آزمون نهاده شد. مدل حاضر نشان داد که این مکتب در مقایسه با منظومه روشی حضرت امام دارای کاستی های فراوان روشی و محتوایی در امر سیاست و حکومت در عصر غیبت است، بدین صورت بدیهی است که امکان تشکیل یک دولت و حاکمیت تمام عیار بر اساس این مکتب کاملاً منتفی خواهد بود.

ضرورت پژوهش

مباحث روشی فقه سیاسی و بررسی میزان کارآمدی مهارت ها و سازوکارهای روشی عمومی فقه در فقه سیاسی از دغدغه های سالیان دور فقهایی بوده که در عرصه های مختلف سیاسی و حکومتی مجال بروز، ظهور و اظهار نظر یافتند، این دل مشغولی در وران پس از انقلاب اسلامی و برپایی نظام جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی بیش از پیش رخ نمود و ضرورت طرح مباحث روشی در عرصه فقه سیاسی را به اثبات رسانید، روش های عمومی استنباط فقهی در همه عرصه های آن، از معاملات گرفته تا عبادات، میلات و فضاء، مرفصلهای مشترک و جلوه های هماهنگی دارد، هرچند که هر یک از این عرصدها، مختصات و جغرافیای استنباطی منحصر به فرد خود را نیز دارا می باشند.

فقهای برزگ و کارآزموده بر این باورند که دانش، تجارب و مهارت های استنباطی فقه عمرمی از دستمایه های اصلی مطالعات فقه سیاسی به حساب می آیند. آنچه در این زمینه ترجمه برانگیز است، وجود تعدادی عناصر مشترک در همه جلوه های استنباط است، عناصری که مطالعات بسیاری در ارتباط با آنها در دل تاریخ فقه در دوران معاصر شکل گرفته است. از میان این عناصر مهم، می توان به ارتکازها، سیره عقلانی و سیره متشرعی و ... اشاره کرد. مطالعات انجام شده بر سر این موضوعات، خود بخشی از مطالعات مورد نیاز برای فقه سیاسی را تشکیل داده است، چرا که بهره گیری از عناصری از این دست، تا همه شاخه های استنباط امتداد می یابد

به نظر می رسد، این ادعا که فقه سیاسی هیچ دستمایه ای برای آغاز حرکت جدی تر ندارد، نادرست و با واقعیت تاریخی و پژوهشی فقه مثانی است.

سؤال اصلی پژوهش

در مباحث روش شناسی که به تبیین و تشریح روش پرداخته می شود، معمولا پرسش محوری پژوهش حاضر درباره چیستی روش است، لذا سؤال اصلی چنین است: روش فقه سیاسی شیعه با تأکید بر اندیشه های امام خمینی (ره) چیست؟

سؤالات فرعی پژوهش

1: روش فقه سیاسی امام خمینی (ره) «بعنوان مدل مفهومی» از چه عناصری در مبادی، نظریه و قواعد برخوردار است؟

2: مدل روش فقه سیاسی شیعه دارای چه لایه ها و عناصری است؟ (به لحاظ مبانی و مبادی، نظریه سیاسی، قواعد)

فرضیه پژوهش

در طراحی مدل برای روش فقه سیاسی و فقه حکومتی امام خمینی بعنوان یک مفهوم کلی، یک منظومه سه لایه روشی بعنوان یک منظومه قابل آزمون است. (شامل مبادی روشی فقه سیاسی، نظریه فقه سیاسی، اصول و قواعد فقه سیاسی) که توانمندی لازم را برای تفسیر و فهم روش فقه سیاسی امام خمینی (ره) را به وجود می آورد.

این پایان نامه توسط عبدالله نظرزاده اوغاز در دانشگاه جامعه المصطفی در مقطع دکتری در اسفند 1397 دفاع شده است.

استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمین نجف لک زایی

استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمین منصور میراحمدی