شأن نزول و فضیلت قرائت سوره نصر

شأن نزول و فضیلت قرائت سوره نصر

در این بخش از ضیاءالصالحین، به بررسی شأن نزول و فضیلت قرائت سوره نصر می پردازیم. با ما همراه باشید.

پرسش

هر کس عصر پنج شنبه، 40 مرتبه سوره ی نصر را بخواند، خدای مهربان چنان رزق و روزی او را زیاد می کند که موجب شگفتی خود او خواهد شد. این روایت منتسب به امام صادق علیه السلام در کدام منبع روایی ذکر شده است؟

پاسخ اجمالی

سوره ی نصر سوره ای مدنی است[طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج ‏4، ص 553، قم، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت‏، چاپ اول، 1412ق] و سه آیه[طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏10، ص 843، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش] دارد:«إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ»؛ هنگامی که یاری خدا و پیروزی فرا رَسَد. «وَ رَأَیتَ النَّاسَ یدْخُلُونَ فی‏ دینِ اللَّهِ أَفْواجاً»؛ و مردم را ببینی که گروه گروه به دین خدا می گروند.

«فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کانَ تَوَّاباً»؛ پس پروردگارت را تسبیح و حمد کن، و از او آمرزش بخواه که او بسیار توبه پذیر است.

زمان نزول سوره ی نصر

سوره ی نصر بعد از هجرت نازل شد؛[ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏27، ص 394، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، 1371ش]‏ اما در مورد سال نزول آن اختلاف وجود دارد. بر اساس بعضی از گزارش ها این سوره در سال آخر عمر شریف رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نازل شد.

از ام حبیبه همسر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است: «زمانی که آیه ی «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ» نازل شد، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: خدا پیامبری را مبعوث نکرد مگر آن که مدت حضورش در میان امت خود، نیمی از مدت حضور پیامبر قبلی در میان امتش باشد. حضرت عیسی علیه السلام 40 سال در میان بنی اسرائیل بود، و مدت حضور من هم 20 سال است، و من در این سال از دنیا می روم»؛[ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، الطیب، اسعد محمد، ج ‏10، ص 3472، عربستان سعودی، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، 1419ق]

البته این گزارش از چند جهت می تواند مورد نقد باشد، بعنوان نمونه، یکی از مفسران معاصر این گونه می نگارد: بعضی احتمال داده‏ اند این سوره بعد از فتح مکه و در سال دهم هجرت در حجة الوداع نازل شده باشد که بسیار بعید است؛ زیرا تعبیرات سوره با این معنا سازگار نیست، چون که خبر از یک حادثه ی مربوط به آینده می‏دهد، نه گذشته.[تفسیر نمونه، ج‏27، ص 394]

گزارش دیگری وجود دارد که نزول این سوره را در صلح حدیبیه در سال ششم هجری و دو سال قبل از فتح مکه می داند.[طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، تفسیر القرآن العظیم( الطبرانی)، ج‏6، ص 574، اردن، دار الکتاب الثقافی‏، چاپ اول، 2008م]

مفاد سوره ی نصر

در این سوره نخست از نصرت الهی، و سپس فتح و پیروزی، و بعد نفوذ و گسترش اسلام، و ورود مردم گروه گروه در دین خدا سخن به میان آمده، و این هر سه علت و معلول یکدیگرند، تا نصرت و یاری الهی نباشد فتح و پیروزی نیست، و تا فتح و پیروزی نرسد و موانع از سر راه برداشته نشود مردم گروه گروه مسلمان نمی‏شوند. البته به دنبال این سه مرحله که هر کدام نعمت بزرگی است، مرحله ی چهارم یعنی مرحله ی شکر و حمد و ستایش خدا فرا می‏رسد. و از سوی دیگر، نصرت الهی و پیروزی همه برای این است که هدف نهایی، یعنی ورود مردم در دین خدا و هدایت همگانی صورت گیرد.

منظور از فتح در آیه، فتح مکه است که توانست مرکز اصلی شرک را متلاشی کند؛ بت ها را از میان بردارد؛ امید بت‏پرستان را به یأس و ناامیدی مبدل کند، و موانعی که بر سر راه ایمان مردم وجود داشت را برچیند.

به همین دلیل فتح مکه را باید مرحله ی تثبیت اسلام، و استقرار آن در جزیرة العرب، و سپس در جهان دانست. در ادامه ی سوره، سه دستور مهم(تسبیح، حمد و استغفار(، به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم (و طبعا به همه ی مؤمنان) می‏دهد که در حقیقت شکرانه‏ای برای این پیروزی بزرگ و واکنش مناسبی در برابر این نصرت الهی است.[طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، تفسیر القرآن العظیم( الطبرانی)، 394 – 395]

فضیلت قرائت سوره ی نصر

در روایات نسبت به تلاوت سوره ی نصر توصیه شده است:

1: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم: «کسی که سوره ی نصر را تلاوت کند، مانند آن است که همراه من در فتح مکه بوده است‏».[کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 453، قم، دار الرضی (زاهدی)، چاپ دوم، 1405ق. «من قرأها فکأنما شهد مع رسول الله ص فتح مکة»]

2: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم: «هر کس روز پنج شنبه دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت آن یک مرتبه سوره ی فاتحه الکتاب و پنج مرتبه سوره ی نصر و کوثر را بخواند و در آن روز بعد از نماز عصر چهل مرتبه سوره ی توحید را بخواند و چهل مرتبه استغفار نماید، خداوند در قیامت به عدد آن چیزی که در بهشت و جهنم است به او حسنه اعطا می کند و صد حورالعین به او می دهد و به عدد تمام فرشتگان، عبادت یک سال را برای او می نویسد و به عدد هر آیه ثواب هزار شهید را برای او می نویسند».[ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 105– 106، قم، دار الرضی، چاپ اول، 1330ق]

3: امام صادق علیه السلام: «هر کسی سوره ی نصر را در نماز نافله یا فریضه قرائت کند، خدا او را بر تمام دشمنانش یاری می کند و روز قیامت در حالی می آید که با او کتابی است که سخن می گوید و خدا او را از قبرش بیرون می آورد، در حالی که از حرارت دوزخ و از آتش و از زفیر جهنّم در امان است. روز قیامت بر چیزی عبور نمی کند، مگر این که او را بشارت داده و به هر خیری خبر می دهند تا داخل بهشت گردد».[مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏10، ص 843. «من قرأ إذا جاء نصر الله و الفتح فی نافلة أو فریضة نصره الله علی جمیع أعدائه‏ ...».]

با این وجود، اما روایتی مبنی بر این که «هر کس عصر پن جشنبه چهل بار سوره ی نصر را بخواند، خدای مهربان چنان رزق و روزی او را زیاد می کند که موجب شگفتی خود شخص می شود» که به امام صادق علیه السلام نسبت داده شده.