نحوه انتخاب دوست

تا دوستی را نیازموده ایم نباید كاملاً به او اعتماد كنیم؛ دیدن روی خوش از یك نفر كافی نیست كه او را به دوستی برگزینیم؛ زیرا نفوس آدمی همچون غارهاست و به مجرد برخورد گذرا با یك نفر نمی توان هویت و شخصیت درونی او را كشف كرد، بلكه باید وارد آن شد و در اعماق آن پیش رفت و در این هنگام است كه آدمی با مناظر زیبا و دلكش روبرو می شود و یا با مارها و عقرب ها روبرو می­گردد و نفوس آدمی نیز چنین است و جز با آزمایش و امتحان شناخته نمی شود. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «پیش از آزمودن دوست به او اعتماد مكن».[1]

در اینجا به برخی از این ویژگی ها اشاره می شود:

1ـ آزمایش روحی: محبت مانند تلگراف است، هرگاه در خویش نسبت به كسی احساس محبت و دوستی كردی، بدان كه او نیز نسبت به تو مثل آن حالت را در قلبش احساس می كند. البته این كار نیازمند آن است كه روان و عواطف و وجدان خویش را به خوبی بشناسیم تا اشاره های غریزی را از انگیزه های راستین عاطفی بازشناسیم. در حدیث آمده است: «محبت قلبی برادرت را نسبت به خود، از محبت قلبی خود نسبت به او بشناس».[2]

2ـ آزمودن به هنگام نیاز: برای شناخت هر انسانی، او را به هنگام نیازمندی امتحان كن و ببین كه آیا به نیاز تو توجهی می كند یا نه؟ آیا هنگامی كه در مشكلی گرفتار هستی به تو اعتنا و اهتمام می ورزد؟ لقمان حكیم می گوید: «برادرت را نمی توانی بشناسی مگر در وقت نیازت به او».[3]

3ـ آزمودن علاقه دوست: علاقه دوست را به چند امر می توان با معیارهای زیر مورد آزمایش قرار داد:

- آیا او دوست دارد كه به سخن تو گوش دهد؟ - آیا كارهای خوب تو را میان مردم مطرح می كند؟ - آیا از هم نشینی با تو احساس راحتی و رضایت دارد؟ - آیا سعی دارد كه موجبات خشنودی و شادی تو را فراهم آورد؟

4ـ آزمودن در سختی ها: دوست خوب كسی است كه در سختی ها و گرفتاری ها یاری ات رساند، هنگامی كه دیگران رهایت می كنند او در كنارت باشد و آنگاه كه دیگران تو را تكذیب می كنند، او تو را تصدیق كند. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «دوستت را در هنگام گرفتاری و سختی بیازمای».[4]

5ـ آزمودن در هنگام خشم: گاهی انسان در حالت عادی با تو خوش رویی و خوش رفتاری می كند و سخنان محبت آمیز بر زبان می راند، اما چون او را به خشم آوری حقیقت را كه مدت ها بر تو پنهان داشته آشكار می سازد و بر زبان می آورد. امام صادق علیه السلام می فرمایند: «اگر برادرت سه بار بر تو خشمگین شد و سخن ناخوشایندی درباره ات نگفت او را برای خود حفظ كن».[5]

6ـ آزمودن در سفر: آدمی در سفر لباس تكلف و ریا را از تن خود می كند و آن طوری رفتار می كند كه می اندیشد. اینجاست كه می توانی او را به سادگی بیازمایی.

7ـ آزمودن به هنگام زوال قدرت: اگر دوستی به خاطر میز و مقام نباشد، به هنگام نبود آن نیز دوستی پابرجاست و در غیر این صورت دوستی حقیقی نیست بلكه آن شخص، میز و مقام تو را دوست می داشته است نه شخص تو را. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «هنگام زوال قدرت، دوست از دشمن شناخته می شود».[6]

منبع: كاشفي، محمدرضا؛ برگزيده از كتاب آيین مهرورزي، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، 1376ش، چاپ دوم، ص136 به بعد.(به نقل از دانشنامه اسلامی)
----------------------------------------
پی نوشت:
[1] ری شهری، محمد؛ ترجمه میزان الحكمه، مترجم حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1377ش، چاپ چهارم، 1383ش، ج6، ص3026.
[2] مجلسی، محمدتقی؛ بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، 1404ق،  ج46، ص291.
[3] ری شهری، محمد؛ ترجمه میزان الحكمه، مترجم حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1377ش، چاپ چهارم، 1383، ج6، ص3026.
[4] همان، ص 3026.
[5] همان، ص 3026.
[6] همان، ص 3026.