مبدأ تاریخِ چیست؟

منظور از مبدأ تاریخ، زمان وقوع حادثه ای است که ملتی آن را برای خود مبدأ قرار داده اند و زمان را با آن می سنجند.

مهم ترین مبادی تاریخ مردم جهان عبارتند از:
سال خورشیدی: 
برابر است با 365 روز و 6 ساعت که زمان گردش کره زمین به دور خورشید است. سال شمسی (خورشیدی) مخصوص کلدانیان بوده که بعد از بین رفتن کلدانیان، ایرانیان آن را معمول کردند.

 سال کبیسه: 
سال خورشیدی را 365 روز محاسبه می کند و 6 ساعت باقی مانده را روی هم جمع کرده و هر چهار سال یک بار (24 = 4 * 6) یک روز به سال اضافه می کنند (366 روز) و آن را سال کبیسه می نامند.

سال قمری: 
که آن را هلالی هم می گفتند، یعنی مدتی که قمر (ماه) از هلال یک دور خود را در مدت 29 روز و 12 ساعت و 43 دقیقه می پیماید. یک سال قمری 354 روز است.
 مبدأ سال شمسی و سال قمری، هجرت حضرت رسول اکرم (ص) از مکه به مدینه است که این واقعه مهم را مبدأ این دو تاریخ قرار داده اند.

سال مسیحی یا میلادی: 
مبدأ آن تاریخ تولد حضرت مسیح است. ولادت مسیح، سه شنبه، 25 کانون اول، برابر با 311 تاریخ اسکندری است.

سال یزدگردی: 
این سال بعد از اسلام مرسوم شد و مخصوص پارسیان بود. مبدأ آن جلوس یزدگرد در روز سه شنبه 22 ماه ربیع الاول سال یازدهم قمری، برابر ما (جزیران رومی) یعنی سال 993 رومی یا اسکندری برابر با 16 ژوئن 632 میلادی است که 365 روز حساب می شد.

سال رومی یا اسکندری: 
مبدأ آن روز دوشنبه سال 312 قبل از میلاد که مصادف با ابتدای سلطنت نیکانو، جانشین اسکندر است. بعضی می گویند چون علمای اسکندریه پایه گذار آن بودند، به این نام مشهور شد .
ما ه های آن عبارتند از:
کانون دوم (31 روز) ـ شباط (28 روز) ـ آذار (31 روز) ـ نیسان (30 روز) ـ ایاز (31 روز) ـ حزیران (30 روز) ـ تموز (31 روز) ـ آب (31 روز) ـ ایلول )30 روز)  ـ تشرین اول (31 روز) ـ تشرین دوم (30 روز) ـ کانون اول (31 روز)
این ماه ها را عبرانیان متداول کردند.

سال جلالی: 
این را تاریخ ملک شاهی یا سلجوقی یا فارسی می گویند و مبدأ آن روز جمعه، دهم ماه رمضان 471 هجری قمری، مطابق با پانزدهم آذرماه 1295 رومی و سال 1078 میلادی است. این تاریخ در زمان ملک شاه سلجوقی مرسوم شد و جمعی از علما مانند حکیم عمر خیام، ابوالمظفر اسفزاری، میمون بن نجیب واسطی، خواجه عبدالرحمن خازنی، دعوت شدند و با کوشش عمر خیام تدوین و به تقویم جلالی مرسوم شد.

* نام سال ها: 
ترکان ابیغوری برای هر سال نام حیوانی را نهاده بودند که ایرانی ها نیز به تدریج از آن ها استفاده کردند. این اسامی عبارتند از: موش، گاو، پلنگ، خرگوش، نهنگ، مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ، خوک.

با حفظ این شعر حافظ می توانید نام سال ها را به خاطر بسپارید:
موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار
زین چار چو بگذری نهنگ آید و مار

آن گاه به اسب و گوسفند است حساب
همدونه و مرغ و سگ و خوک آخر کار

برای تشخیص این که هر سال با کدام یک از این نام ها مطابقت دارد، از سال خورشیدی عدد 6 را کم کنید، حاصل را بر 12 تقسیم کنید، عدد باقیمانده ی این تقسیم را که حتماً کمتر از 12 است در نظر بگیرید، از شماره ی یک از موش شروع به شمردن کنید، نام هر حیوانی با عدد باقی مانده مطابقت کرد، سال همان حیوان است.

روش تبدیل سال های خورشیدی و قمری به یک دیگر:
برای تبدیل سال خورشیدی به قمری آن را در عدد 11 (اختلاف بین روزهای خورشیدی و قمری) ضرب کرده و حاصل ضرب را به 354 (تعداد روزهای سال قمری) تقسیم کنید.
عدد حاصل را با سال خورشیدی جمع کنید، سال قمری به دست می آید.
و برای تبدیل سال قمری به خورشیدی آن را در عدد 11 ضرب کرده، حاصل ضرب را به عدد 365، تعداد روزهای سال خورشیدی، تقسیم کنید. عدد حاصل را از سال قمری کم کنید تا سال خورشیدی به دست آید.

برای تبدیل سال خورشیدی به میلادی:
عدد 621 را به سال خورشیدی اضافه کنید، سال میلادی به دست می آید. اگر 621 را از سال میلادی کم کنید، سال خورشیدی به دست خواهد آمد.

منبع: هدهد