موسیقی از منظر مبانی اسلامی - بخش سوم
موسیقی از منظر مبانی اسلامی - بخش سوم
رساله ای که پیش رو دارید، پژوهشی است پیرامون مساله ی جایگاه موسیقی و غنا در اسلام. هدف از نگارش این رساله، شناسائی و تبیین جایگاه موسیقی و غنا در دین مبین اسلام است. در ادامه این نوشتار هم با ضیاءالصالحین همراه باشید تا با موسیقی از منظر مبانی اسلامی بیشتر آشنا شوید.
فتوای آیت الله العظمی سید علی سیستانی
مسئله ی 1: موسیقی حلال، آن است که با مجالس لهو و لعب تناسب ندارد و به عکس آن، موسیقی حرام به موسیقی ای گفته می شود که با مجالس لهو و لعب هماهنگی دارد.
مسئله ی 2: مقصود از ( متناسب با مجالس لهو و لعب ) این نیست که آن موجب آرامش روحی و تغییر حال و وضع انسان می شود که چنان چیزی خوب است و احیانا موسیقی و آواز حلال نیز آن وضع را به وجود می آورد بلکه مقصود از آن ، این است که شنونده آن خصوصا اگر با هنر و فن موسیقی آشنا باشد می داند که کدام یک با مجالس لهو و لعب و مشابه آنها ، تناسب دارد.
مسئله ی 3: موسیقی هنر و فنی است که از هنر ها و فنون بشری و در زمان های اخیر رواج بیشتری دارد. برخی از انواع آن حلال است و می توان به آن گوش داد و برخی حرام می باشد و گوش دادن به آن جایز نمی باشد.
فتوای آیت الله مرتضی مطهری (ره)
البته قدر مسلم در غنا است و آن این است که آوازهایی موجب خفت عقل ( حال می خواهد اسمای خداوند باشد یا غیر اسمای خداوند) می شود. یعنی شهوات را آنچنان تهییج می کند که عقل بطور موقت از حکومت ساقط می شود و همان خاصیتی را دارد که شراب و قمار داراست غنا محسوب می شود. تعبیر ( خفت عقل ) هم تعبیر فقها از جمله شیخ انصاری است. آنچه مسلم این است که اسلام خواسته است از عقل انسان حفاظت و حراست کند و عمل هم نشان داده که مطلب هم از همین قرار است.
نظرات امام موسی صدر در مورد موسیقی
امام موسی صدر با این که یک فقیه عالم بودند موسیقی را هم آموختند. ایشان دستگاه های موسیقی را می شناختند و به یکی از خواهر زاده هایشان که پدر او موسیقیدان بود ، حتی توصیه کرده بودند: ( سعی کن هفته ای یک پرده موسیقی را از پدرت یاد بگیری ) در این صورت دریچه ی علمی به رویت باز خواهد شد که خود جهان دیگری است . ایشان نسبت به برگزاری سرودی در حسینیه ارشاد در سال 1348 خشنود شدند و گفتند: ( بالاخره هنر و موسیقی دارد در پناه امام حسین علیه السلام و حسینیه ، خود را از چنگال جمود نجات می دهد ) انشاالله یواش یواش پای ارکستر بزرگ به حسینیه ها باز شود و هنر های زیبا در خدمت مذهب قرار گیرند. علی حجتی کرمانی در این باره گفته بود : ( امام موسی صدر نه تنها موسیقی را بطور کامل حرام نمی دانستند ، بلکه برخی از انواع آن را جلوه های زیبایی روح انسان تلقی می کردند. امام موسی صدر موسیقی شناس بودند و انواع موسیقی ها را درک می کردند به قول استاد مرتضی مطهری امام موسی صدر 50 سال از حوزویان زمان خود جلوتر بودند.
امام موسی صدر تضادهای فکری یادی با حوزویان زمان خود داشتند ، چرا که امام موسی صدر معتقد بودند: فقهای ما نباید ببینند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم 1400 سال پیش چه کردند .آنها باید فکر کنند که اگر ایشان امروز می بودند چه می کردند.
امام موسی صدر آنگونه حوزه های علمیه را نسبت به مسائل روز بی تفاوت و عقب می دیدند که درباره ی دو روحانی نو گرای دیگر محمد حسین بهشتی و مرتضی مطهری گفته بودند .آقای بهشتی و مطهری محصول حوزه نیستند و مثل آقای بهشتی شاید در ایران به 3 یا 4 نفر نرسد . علت مخالفت امام موسی صدر با رویه ی حوزه این بود که بنابر باورش متاسفانه علمای ما آنچنان خودشان را به گذشته وصل کرده اند که هر ابزاری نویی می آید فورا نسبت به آن موضع نسبی می گیرند اما امام موسی صدر این رویه را نمی پسندیدند و همچون گذشته که خلاف رویه ی حوزویان بود به دانشگاه رفتند و زبان انگلیسی و فرانسه را آموختند و موسیقی را هم فرا گرفتند. این فقها و علما تمام نظراتشان برگرفته از شرع اسلام می باشند و همه ی آنها با در نظر گرفتند شرایط زمانی و مکانی و موقعیت و عرف جامعه خودشان فتوایی را صادر کردند و نظری را بیان نموده اند.
فتوای امام خامنه ای در مورد موسیقی غنا
مسئله ایی که مورد شبهه ی خیلی از افراد می باشد این که آیا صدای زن و آواز خواندن زن در اسلام حرام است یا حلال است؟
مجرد صوت زن نامحرم حرام نیست و استماع صدای زن فی نفسه منعی ندارد ، ولی اگر به ملاحظه ی وضع خاص خواننده در حال خواندن ، یا وضع خاص مجلس و محل خوانندگی ، یا به ملاحظه ی مضامین موضوعی که خوانده می شود ، از مصادیق مطرب لهوی به حساب آید یا مستلزم مفاسد باشد جایز نیست.
سوال 1: خواندن بصورت غنا توسط هر یک از مرد و زن چه از طریق نوار کاست باشد و یا از طریق رادیو و چه به همراه موسیقی باشد یا نباشد چه حکمی دارد؟
جواب: غنا حرام است و خواندن بصورت غنا و گوش دادن به آن جایز نیست اعم از این که توسط مرد باشد یا زن باشد یا بطور مستقیم باشد یا از طریق نوار و همراه نواختن آلات لهو باشد یا نه.
کلا احکام حرام بودن برای صدا و آوازی است که غنا است حال می خواهد خواننده زن باشد یا خواننده مرد باشد و اگر غنا باشد و باعث فساد و فساد انگیزی باشد حرام است حال می خواهد خواننده مرد باشد یا زن باشد یا محرم یا نامحرم .
سوال 2: گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیح می خواند اعم از این که شنونده جوان باشد یا خیر ، مذکر باشد یا مونث چه حکمی دارد ؟ و اگر آن زن از محارم باشد حکم آن چیست ؟
جواب: اگر صدای زن بصورت غنا نباشد گوش دادن به صدای او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده ایی هم بر آن مترتب نگردد اشکال ندارد و فرقی بین موارد فوق نیست
نظر حضرت آیت الله سیستانی در مورد خوانندگی زن
سئوال 1: آیا آواز خواندن زن حرام است؟
جواب: آواز خواندن زن حرام نیست مگر این که مهیج شهوت اجانب باشد . بلی غنا که آواز خوانی لهوی است بر مرد هم حرام است.
و علما و آیات عظام مانند امام خمینی ( ره ) ، آیت الله تبریزی ، آیت الله نوری نیز چنین نظری دارند که: اگر صدای زن غنا نباشد و باعث لذت جنسی و تهییج شهوت نشود و مفسده ایی نداشته باشد اشکال ندارد.
در مورد موسیقی خوب باید یک حدودی را رعایت کرد که اگر از ابتذال درآید نه تنها حرام نیست ، بلکه بعضی گفته اند که واجب هم است.
محمد غزالی در کتاب کیمیای سعادت گفته است که موسیقی 3 نوع است یک نوع واجب است:
یک نوع حرام است
یک نوع مباح می باشد
فقط یک نوع موسیقی خوب نیست زیرا اگر انسان گوش به هر انکرالاصواتی بدهد دیگر نمی تواند موسیقی خوب گوش کند باید خیلی مراقب باشید تا بوی خوش به مشام تان برسد. موسیقی خوب را بشنوبد و با تمام وجود آن را حس و لمس کنید.
موسیقی زیبا می باشد که همیشه ماندگار باشد و گوش دادن آن هیچ وقت تکراری و یک نواخت نباشد یعنی بعد از یک مدت زیاد باز هم دوست داشته باشی و باز هم آن را گوش دهی و در خاطر بعنوان یک موسیقی جذاب بماند و ما می توانیم این مسئله را تجربه کنیم اینطور نیست که همه ی انواع موسیقی جایز نباشد اگر هنر موسیقی رنگ دینی پیدا کند نه تنها حرام نیست بلکه می تواند بعنوان بهترین نوع هنر موسیقی از آن بهره برد و استفاده کرد می گویند همه باید برگردیم به دامن عشق و دامن دین.
مقاله پیشنهادی: حرمت موسیقـی مطرب و غنا در قرآن و روایات
نویسنده: سارا یوسف رحیمی
مطالب مرتبط:
دوره آشنایی با موسیقـی (فیلم کامل ۲۳ جلسه)
افزودن دیدگاه جدید