ماه محرم را چگونه بگذرانیم؟

ماه محرم را چگونه بگذرانیم؟

ماه محرم یکی از ماه های قمری است که سابقه اش به عصر پیش از اسلام می رسد، اما بعد از حادثه تاریخی عاشورای سال 61 هجری، رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است.

ماه محرم ، تفاوتی با سایر ماه ها ندارد جز اینکه حسینی تر است. از آن روزی که خون امام حسین (علیه السلام) در ماه محرم بر زمین ریخت، محرم، به نام ایشان زده شد. بر این اساس، زندگی ارادتمندان به امام در این ماه، عاشورایی می شود. البته سیره حسینی اختصاصی به محرم نداشته و ندارد، اما محرم، بهانه ای برای یادکرد بیشتر از امام شده است.

پاسخ به این سوال که «در این ماه، فرصت ها را برای کدام امور، مصرف کنیم؟» برای هرکس متفاوت است؛ شرکت در مجالس عزا، مسافرت، مطالعه، خرید، تفریح و ... می توانند گزینه های مطرح باشند. اما در نظر گرفتن چند نکته شاید ما را در انتخاب گزینه های مناسب تر یاری دهد.

موقعیت امام حسین علیه السلام

پاره ای از ایام سال به نام گروه ها و افراد مختلف اختصاص یافته اند؛ روز پزشک، روز کارگر، روز معلم و مناسبت های دیگر. توقعی که می رود این است که این روزها بهانه ای برای توجه بیشتر به این افراد و گروه ها شود. حتی در روز «زمین»، مردم به فکر زمین می افتند و کمتر به آن آسیب می رسانند.

در منظومه فکری و عقیدتی شیعیان، محرم به امام حسین (علیه السلام) اختصاص یافته است. شایسته است که توجه شیعیان نسبت به ایشان افزون تر شود. مسلماً موقعیت ویژه تر و والاتر اهل بیت (علیهم السلام) نزد مردم، توجیه گر حرمت نهادن و نگاه ویژه تر به آنان خواهد بود.

البته لازم نیست که این توجه کردن، در اشک و اقامه عزا خلاصه شود، بلکه احیای سیره حسینی و اهمیت به آنچه خون امام به خاطرش ریخته شد نیز جایگاه والایی خواهد داشت. اشک و عزا، می توانند چراغ های خوبی برای مطالعه کتاب حسینی باشند.

شهید آگاهی

بر پایه نقل ها، امام صادق (علیه السلام)، کلیدی ترین هدف امام حسین (علیه السلام) را «جهل زدایی» دانسته است.[ن.ک: محمدی ری شهری، گزیده شهادت نامه مام حسین علیه السلام، ص122] ایشان در زیارت اربعین، در مورد جد بزرگوارش چنین می فرماید: بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیكَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلَالَة؛[بحارالأنوار، ج98 ص331] خونش را به خاطر تو (خداوندا) بذل کرد تا بندگانت را از نادانی و سرگردانیِ گمراهی، بیرون آورد. آنچه امام حسین (علیه السلام) انجام داد برای خودش و اهلش، پرمشقت و دردآور بود، اما هدفش منفعتی برای همه مردم بود. او ترجیح داد خونش برای رهایی مردم از چنگال جهل و گمراهی ریخته شود.

فداکاری بزرگ و انکارناپذیر امام حسین (علیه السلام)، وظیفه سنگینی بر دوش وجدان های بیدار می گذارد. در نظر گرفتن مصائبی که امام و اهل بیتش در مسیر رسیدن به این هدف والای مردمی، متحمل شدند، اجازه نمی دهد غبار غفلت بر وجدان بیدار نشیند. از این رو صاحب چنین وجدانی می کوشد تا در مسیر یاری امام، قدمی برداشته و خود و دیگران را، هرچند برای چند قدم، از تاریکی جهل، دور کند.

وجدان بیدار در نظر دارد که آنچه موجب مردود شدن مردمان عصر امام حسین (علیه السلام) شد، فریب دنیا و معامله خسارت بار بر سر آخرت بود.[اشاره به فراز زیارت اربعین: وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَى وَ شَرَى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْكَس‏؛ و کسانی دشمنش را یاری کردند که فریب دنیا را خورده بودند و بهره خویش را با پستی معامله کرده و آخرتشان را به بهای ناچیز فروخته بودند؛ بحارالأنوار، ج98 ص331] از این رو می کوشد تا به بهانه محرم، در مقابل دنیا، سر فرود نیاورد و در تجارت دنیا و آخرت، هوشیارانه رفتار نماید.

بدل های گمراه کننده

مشهور است که هرچه جواهر، ارزشمندتر باشد، بدل های آن نیز بیشتر می شود. حادثه عاشورای سال 61 در میان رخدادهای تاریخی، مانند یک جواهر ارزشمندی است که دست های زیادی، از روی علم یا جهل، درصدد بدل سازی یا تحریف آن برآمدند. در این زمینه تحلیل های مختلفی نیز از سوی اندیشمندان ارائه شد.[یک نمونه از این تحلیل ها، کتاب «حماسه حسینی» شهید مطهری است. مطالعه این دست آثار می تواند یکی از برنامه های محرّمی باشد.]

یکی از بزرگترین آفاتی که در این مسیر متوجه حادثه عاشورا شد، به حاشیه راندن شخصیت امام حسین (علیه السلام) و در متن قرار گرفتن حواشی نه چندان مهم بود. نباید فراموش کرد که محور اصلی و زیربنای اساسی در کربلا، امام حسین (علیه السلام) بود و آنچه از اهمیت به سزایی برخوردار است، سیره و هدف امام است، نه قضیه های مشکوکه یا اخبار غلوآمیز یا ماجراهای بی نتیجه.

اهمیت یافتن محرم از نام امام حسین (علیه السلام) است. استفاده از این فرصت برای خیز برداشتن به سمت امام حسین (علیه السلام)، نقطه مشترک میان اشخاص، گروه ها و هیئات مذهبی است. پاره ای تنها به دنبال نام امام حسین (علیه السلام) هستند و همین که حرکتی، نام امام را بر خود نهاد، با آن همراه می شوند؛ هرچند مسیرش در حقیقت به کژراهه برود. ولی هستند افرادی که در میان جریان ها و خیزش های حسینی، دست به انتخاب زده و با جمعی هم نوا می شوند که امام حسین (علیه السلام) و مرام او را با هیچ چیز دیگر، معامله نمی کنند.

سخن آخر

فرصت ها همچون گذر ابر، می گذرند از این رو باید فرصت های خیر را مغتنم شمرد.[الفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْر؛ نهج البلاغه، حکمت21] ماه رمضان، ماه خداست و فرصت مناسبی است برای خودسازی و توبه و بازگشت به خدا. ماه محرم نیز با نام امام حسین (علیه السلام) گره خورده و زمان مناسبی است برای حسینی شدن و حسینی زندگی کردن.