چند نکته مهم پیرامون سیره علمی و اخلاقی امام صادق علیه السلام

چند نکته مهم پیرامون سیره علمی و اخلاقی امام صادق علیه السلام

چند نکته مهم پیرامون سیره علمی و اخلاقی امام صادق علیه السلام در گفتگو با محمد هادی هدایت بیان شده که جایگاه امام صادق علیه السلام و نقش ایشان در زنده نگاه داشتن اسلام ناب محمدی یکی از امامان تاثیرگذار بر دین اسلام خصوصا در مکتب شیعه بوده اند بطوری که 90% معارف شیعه از زبان این امام بزرگوار بیان شده است، امام صادق علیه السلام نقش مهمی در بنیان فکری شیعه و جهان اسلام داشته اند.

بیشتر بخوانید: ویژه نامه صادق آل طه

***نقش موثر امام صادق علیه السلام در ترسیم مکتب اهل بیت علیهم السلام

امام صادق علیه السلام نقش موثری در ترسیم مکتب اهل بیت علیهم السلام داشته اند به حدی که بخش اعظمی از روایات فقهی برجای مانده از این امام بزرگوار نقل شده است، ایشان پایه گذار علوم اخلاق، سبک زندگی، طب و احکام هستند، بعبارت دیگر امام صادق علیه السلام پایه گذار پازلی که نظام اندیشه اسلامی و شیعه را بیان می کند هستند.

یکی از مهمترین عواملی که در زمان امامت هر کدام از ائمه معصومین علیهم السلام وجود داشته میزان بصریت اندیشی مردمان آن عصر است، در زمان امام حسین علیه السلام مردم بصیرت و تدابیر لازم را نداشتند به حدی که حتی سیدالشهدا علیه السلام را به عنوان امام عصر خود نپذیرفته بودند، در حالی که مردم هم عصر امام صادق علیه السلام تا حدود زیادی به بصیرت رسیده بودند، آنان شناخت بیشتری نسبت به خلفای ظلم و جور پیدا کرده بودند و امام صادق علیه السلام را بهتر درک کرده و به مقام ایشان تا حد زیادی آگاهی داشتند، البته این آگاهی نیز بر اثر تلاش دیگر ائمه پیش از ایشان در برخورد با شرایط زمانشان بوجود آمده بود.

***تربیت شاگرد در مکتب امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام توانستند با تدابیر و هوشمندی مسیری را در پیش بگیرند که بتوانند به بسط و گسترش مکتب شیعه بپردازند، ایشان تربیت کننده بسیاری از علما بودند و در توسعه علوم اسلامی نقش بسزایی در تاریخ دارند. این توسعه در حدی بود که عالمان از سراسر دنیا برای کسب علم و حتی پرسش یک سئوال مسیر طولانی را به خود هموار می کردند و به دیدار این امام بزرگوار می آمدند.

دوران امامت امام صادق علیه السلام مصادف با عصر حکومت منصور دوانیقی بود، او حاکمی بود که خود را فقیه ترین مردم می دانست و معرفی می کرد، قائدتاٌ در چنین شرایطی تنها تدبیر امام ششم علیه السلام بود که باعث می شد اسلام بتواند به رشد و توسعه خود ادامه دهد، لذا امام صادق علیه السلام نیز بهترین رویکرد را برای زنده نگه داشتن مکتب اسلام بکار بستتند و با خفقان موجود در آن دوران به شیوه خاص برخورد کردند و در این زمینه بسیار موفق بودند.

رویکرد امام صادق علیه السلام در آگاه سازی اذهان عمومی

امام صادق علیه السلام تلاش داشتند تا حقیقت فکری منصور دوانیقی که خود را فقیه عصر معرفی می کرد را به مردم نشان دهند لذا از طریق انتشار علوم اسلامی وارد شدند همین امر سبب شد تا در مدت زمانی کوتاه شاگردان فراوانی پیدا کنند، امام صادق علیه السلام ادعای دروغین منصور دوانیقی را با شیوه جنگ نرم برطرف کردند و از طرفی برتری علمی امام صادق علیه السلام ادعاهای دروغین منصور دوانیقی را در میان مردم آشکار کرد.

ناگفته نماند که خفقان در دوران امام صادق علیه السلام بسیار زیاد بود لذا ایشان رویکرد خاصی را در این دوران در پیش گرفتند و در سایه تقیه اقدام به توسعه فرهنگ اسلامی و علمی نمودند.

مطالب مرتبط و پیشنهادی: ویژه نامه خورشید صداقت

***امام صادق علیه السلام برای حفظ اصول دین مجبور به اتخاذ تقیه شدند

روایت های متعددی پیرامون تقیه امام صادق علیه السلام بیان شده است، در روایتی از کتاب اصول کافی جلد ۴ صفحه ۸۲ آمده است: روزی یکی از یاران امام صادق علیه السلام همراه با ایشان به بارگاه حاکم رفته بودند حاکم رو به امام صادق علیه السلام کرد و گفت: نظر شما در مورد اولین روز ماه رمضان چیست؟ امام صادق علیه السلام فرمودند: نظر من ملاک نیست این شما هستید که به عنوان امام مسلمین بر حکومت تکیه زده اید پس شما باید در این زمینه حکم بدهید، حاکم نیز از فرصت استفاده کرده و دستور داد تا سفره آورند و از ایشان خواست تا همراه با وی به خوردن طعام بپردازند، در حالی که آن روز اولین روز ماه رمضان محسوب می شد، سپس امام صادق علیه السلام روزه خود را خوردند پس از اینکه از بارگاه حاکم دور شدند یار و همراه امام صادق علیه السلام که با ایشان همراه بود نسبت به این حرکت ایشان نارضایتی خود را اعلام کرد، امام صادق علیه السلام فرمودند اگر من روزه واجب خودم را نخورده بودم حاکم گردنم را می زد و دیگر فردی در این دوران در زمین باقی نمی ماند تا تبلیغ اسلام ناب محمدی کرده و از انحراف دین اسلام جلوگیری نماید، پس تلاش پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و همه ائمه معصومینی که پیش از من آمده بودند نابود می شد، بنابراین باید تقیه می کردم. این امر نشان می دهد که امام صادق علیه السلام برای حفظ اصول دین مجبور به اتخاذ تقیه در برابر حاکم جبار زمان خود شدند.

جایگاه و ارزش امام صادق علیه السلام به حدی بود که ایشان در دنیا اثر گذار بودند تا جایی که بسیاری از عالمان اهل سنت نیز به شاگردی ایشان افتخار می کردند و به صراحت از علم ایشان سخن می گفتند، مالک بن اَنَس یکی از این افراد است، همچنین محمد ابوزهره فقیه، مورخ و متکلم قرآن کریم کتابی با عنوان امام صادق علیه السلام دارد که در آن به ابعاد وجودی و علم ایشان اشاره و تاکید شده است.

***تدابیر و هوشمندی امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام مدبرانه و هوشمندانه قدم در میدان مبارزه با ظلم حاکم عباسی گذاشته بودند لذا توانستند در برابر منصور دوانیقی ایستادگی کنند حاکمی که حدود ۱۲۰ هزار نفر را کشت و ۸۰ هزار نفر را در زندان های خود محبوس کرد، امام صادق علیه السلام چنان هوشمندانه دوران امامت خود را گذراندند که هرگز بهانه ای به دست منصور دوانیقی ندادند در حالی که این حاکم ظالم بارها این امام بزرگوار را به فتنه و بر اندازی حکومت اسلامی متهم کرده بود و سرانجام نابخردی برخی از اطرافیان بهانه به دست حاکم وقت داد.

در مورد سیاست های دوگانه دولت های ستمگر و حاکمان وقت در زمان امام صادق علیه السلام باید در نظر داشت که حاکمان ظالم در زمان گذشته برای اینکه بهتر بتوانند بر سرزمین ها حکومت کنند و یا بتوانند اهداف خود را به خوبی اجرا کنند دست به اجرای سیاست های ستمگرانه می زدند، بدین ترتیب فرقه های مختلف را در جامعه اسلامی رواج می دادند و جامعه را به سمت فساد می کشیدند یکی از این فرقه ها غالیان بودند، سیاست غالیان بر این مبنا بود که جایگاه امام صادق علیه السلام را در برابر خداوند متعال بالا می بردند و ایشان را اینگونه به مردم معرفی می کردند، تداوم این کار در مدتی کوتاه بدبینی را در بین مردم رواج می داد، امام صادق علیه السلام با این مهم مبارزه فراوان کردند و بدین ترتیب مقام اصل امامت را به مردم معرفی نمودند.

***ارائه عرفان ناب اسلامی

امام صادق علیه السلام با عرفان های دروغینی که در زمان منصور دوانیقی در جامعه اسلامی گسترش پیدا کرده بود به مبارزه پرداختند و تعالیم و عرفان اسلامی درست را جایگزین آن کردند، در روایتی از شیخ صدوق آمده است: روزی فردی از امام صادق علیه السلام پرسید آیا من می توانم در روز قیامت خداوند را ببینم امام صادق علیه السلام در پاسخ به وی فرمودند: «مومنان قبل از روز قیامت و هنگامی که در قید حیات هستند هم می توانند خداوند را ببینند و این عمل زیبا را با چشم قلب می توان درک کرد»، این همان عرفان ناب اسلامی است.

امام صادق علیه السلام با تمام وجود خود برای پیشبرد اهداف اسلام تلاش کردند، ایشان از اندیشه های عمیق و ارزشمندی که حاکی از مولفه های ارزشمند انسانی است بهره می بردند، در کتاب اصول کافی جلد ۴ روایت شده است در یکی از شب ها هنگامی که امام صادق علیه السلام برای مواسات به درب خانه فقرای شهر می رفتند و به آنان کمک می کردند یکی از یاران ایشان نیز همراه این امام بزرگوار بود و پشت سر ایشان قدم بر می داشت و به امام کمک می کرد، پس از آنکه آذوقه را به نیازمندان رساندند وی از امام صادق علیه السلام پرسید آیا شما مطمئن هستید به کسانی که کمک کردید از شیعیان و دوستداران شما هستند، امام صادق علیه السلام در پاسخ به وی فرمودند: هیچ یک از آنان از شیعیان نبودند که اگر بودند من حتی نمک سفره ام را با آنان تقسیم می کردم، این امر نشان می دهد که امام صادق علیه السلام تا چه میزان نسبت به اطرافیان توجه داشتند و ایشان حتی به افرادی که از دوستان ایشان بودند نیز کمک می کردند.