عوامل رفع دلتنگی و حزن چیست؟

عوامل رفع دلتنگی و حزن چیست؟

برای درمان و رفع دلتنگی ، کم حوصلگی و حزن و اندوه درونی ، متناسب با عوامل ظاهری و معنوی دلتنگی راه حلها متعددی از سوی ائمه معصومین علیهم السلام مطرح گردیده که در دو بخش ارائه می گردد:

بخش اول: راه حل های معنوی رفع دلتنگی و حزن

1- دوستی با خدا:

به طور حتم داشتن ایمانی خالصانه و از روی علم و یقین که در اعماق وجود انسان نفوذ کرده و تمامی اعضا و جوارح را تحت کنترل و اراده خود در آورده باشد، از مهم ترین عوامل رفع حزن و اندوه به شمار می رود زیرا انسانی که به مقامی چنین رفیع دست یازیده باشد، دارای یقینی صادق، صبر و تحملی شگفت و توکل و اعتمادی تحسین برانگیز بوده و همه چیز را زیبا و خواستنی می بیند و چیزی در عالم هستی برای او ناخوش و دلگیر کننده به شمار نمی رود. به همین علت است که حضرت زینب (سلام الله علیها) در اوج گرفتاریها و مصیبتهای کربلا در پاسخ یزید می فرماید: «ما رَاَیْتُ اِلَّا جَمِیلَاً؛ من جز زیبایی چیزی ندیدم.»

خداوند متعال نیز در قرآن کریم یکی از نشانه های مؤمنان راستین و دوستان واقعی خود را چنین بر می شمارد: اَلا إنَّ أوْلِیاءَ اللهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنوُن»[یونس/ آیه 62] «بدانید که دوستان خدا را هراسی نیست و اندوهگین نمی شوند.»

2- عبادت:

یکی از اسباب شادی و نشاط، نماز و ارتباط و مناجات با خداست. افرادی که به دعا و نماز می پردازند، کمتر دچار نگرانی و اندوه می شوند. کسی که گناه مرتکب شده و عذاب و جدان او را غمگین کرده، بوسیله توبه و استغفار، از احساس گناه رهایی می یابد ونشاط اولیه را بدست می آورد. «مَنْ أکْثَرَ الاسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللهُ مِنْ کُلّ یَ نٍّ فَرَجَاً وَ مِنْ کُلّ ضِیقٍ فَرَجَاً وَ رَزَقَهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ؛ هر کس زیاد استغفار کند، خداوند گِرِه غمهای او را بگشاید و از هر تنگنایی بیرونش بَرَد و از آنجا که گمانش را هم نمی برد، روزیش رساند.»

3- راضی بودن به تقدیر الهی:

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «نشاط و شادی در پرتو راضی بودن به رضای خدا و یقین بدست می آید و اندوه و غم، در شک و ناخشنودی به مقدرات الهی حاصل می شود».[بحار الانوار، ج 68، ص 159]

4- برخی ذکرها:

ذکر گفتن، به یاد خدا بودن و استعانت طلبیدن از ذات پاک اوست که به واسطه برخی اذکار، بر زبان جاری شده و حلقه وصل خالق و مخلوق می گردد. در روایات برای رفع حزن و اندوه، ذکر «حوقله» بسیار سفارش شده است.

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «اِذَا حَزَنَک اَمْرٌ مِنْ سُلْطَانٍ اَوْ غَیْرِهِ فَاَکْثِر مِنْ قَولِ «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إلا بِاللهِ» فَاِنَّها مِفْتَاحُ الفَرَجِ وَ کَنْزٌ مِنْ کُنُوزِ الْجنَّهِ؛[بحا ر الانوار، ج 75، ص 227] هر گاه از سوی حاکمی یا دیگران اندوهی به تو رسید، «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلَّا بِاللهِ» را فراوان بگو که آن کلید گشایش و گنجی از گنجهای بهشت است.»

5- صبر و تحمل

گاهی در زندگی مشکلاتی به وجود می آید که حلّ آنها از توان انسان بیرون است و دلسردی و ناخرسندی به دنبال می آورد. در چنین مواقعی کنار آمدن با مشکلات، گاهی اوقات بهترین درمان و راه حل است و اینکه انسان توجه داشته باشد که همه چیز به دست خداوند متعال است و برخی اوقات به دلایل گوناگون و بر اساس مصلحت، مشکلات و مصائبی برای انسان پدید می آید که راضی بودن به رضای الهی، موجب آرامش و صبر شده، انسان را یاری می نماید تا حوادث ناگوار را تحمل کند.

امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «وَالدَّهْرُ یَوْمَانِ: یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ. فَإذَا کانَ لَکَ فَلا تَبْطَرْ وَ إذَا کانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ؛[نهج البلاغه، کلمات قصار، 396] زمانه دو روز است: روزی با تو و به نفع توست و دیگر روز بر علیه تو. اگر با توباشد سرمست مشو و اگر بر تو باشد (دلگیر و دلتنگ مباش و) صبر نما.»

6- حس نوع دوستی و گره گشایی از مشکلات دیگران

در روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده: هر که مؤمن مسافری را کمک دهد خدا هفتاد و سه گره کارش را بگشاید و در دنیا از غم و هم پناهش دهد و گرفتاری بزرگ او را برطرف سازد روزی (قیامت) که همه مردم در خود فرو رفته اند.[آداب و سنن- ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار ص 175]

بخش دوم: راه حلهای مادی رفع دلتنگی و حزن

8- رفاقت (جلسات انس)

امیر مؤمنان علی (علیه السلام) دوست خوب را نجات بخش انسان از تنهایی و غم و اندوه می داند و می فرماید: «الإخْوَانُ جَلاءُ الْهُمُومِ وَ الأحْزَانِ؛[عیون الحکم والمواعظ، علی بن محمد اللیثی الواسطی، تحقیق حسین حسنی بیرجندی، قم، دارالحدیث، چ 1، 1376 ش، ص. 65] برادران، برطرف کننده زنگار غم و اندوه اند.»

9- خود آرایی و نظافت:

در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجَمُّل وَ یُبْغِضُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُس، فَاِنَّ اللهَ اِذَا اَنْعَمَ عَلَی عَبْدِهِ نِعْمَهً أَحَبَّ اَنْ یَرَی عَلَیْهِ اَثَرَهَا. قِیلَ: کَیْفَ ذَلکَ؟ قالَ: یُنَظِّف ثَوْبَهُ وَ یُطَیِّب رِیحَهُ وَ یُجَصِّص دارَهُ وَ یَکنِس اَفْنِیَتَهُ؛[مکارم الاخلاق، شیخ طبرسی، نشر شریف رضی، چ 6، 1392، ص. 41] خداوند زیبایی و آراستگی را دوست دارد و کثیفی و ژولیدگی را دشمن دارد، خداوند دوست دارد وقتی به بنده خود نعمتی می دهد اثر آن را در او مشاهده کند (و بنده آن نعمت را نمایان سازد.) پرسیدند: این ظاهر کردن نعمت به چه چیز است؟ فرمود: لباسش را تمیز کند، خود را معطر سازد، و خانه اش را گچ کاری کند و فضای جلوی خانه را جارو کند....»

همچنین استفاده از لباسهای رنگ روشن و نیز استحمام و شستشو، مسواک زدن ، پیرایش مو و... از موارد اندوه زای دیگری است که در روایات بدانها سفارش شده است.

10- رژیم غذایی مناسب :

پس از طوفان نوح ، زمانی که آب فروکش کرد و استخوانهای مردگان نمایان شد، حضرت نوح با دیدن آن صحنه بسیار بی تاب و اندوهگین گشت پس خدای تعالی به او وحی کرد که: انگور سیاه بخور تا غمت زدوده شود.[کافی، ج 6، ص 351]

همچنین خوردن کشمش، روغن زیتون، گلابی برای زدودن غم و اندوه سفارش شده است.

11- سفر و گردش در طبیعت:

حضرت علی (علیه السلام) با اشاره به فرح بخشی جلوه های گوناگون طبیعت می فرماید: «فَهِیَ تَبْهَجُ بِزِینَهِ رِیَاضِهَا وَ تَزْدَهِی بِمَا اُلْبِسَتْهُ مِنْ رَیْطِ أزَاهِیرِهَا وَ حِلْیَهِ مَا سُمِطَتْ بِهِ مِنْ نَاضِرِ أنْوَارِهَا وَ...[نهج البلاغه، خطبه 91] زمین به وسیله باغهای زیبای خود، همگان را به سرور و شادی دعوت می کند و با لباس نازک گلبرگها که بر خود پوشیده است، هر بیننده ای را به شگفتی وامی دارد و با زینت و زیوری که از گلوبند گلهای گوناگون خود را آراسته است، هر بیننده ای را به نشاط و وجد می آورد.»

همچنین می فرماید: «النَّظَرُ إلَی الْخُضْرَهِ نُشْرَهٌ؛[وسائل الشیعه، ج 2، ص 143] نگریستن به سبزه ها مایه شادمانی است.»

12- ورزش

از دیگر اموری که بعث از بین رفتن دلتنگی و اندوه می شود ورزش است در روایتی که عوامل برطرف کننده دلتنگی و غم اندوه ذکر گردیده به اموری همچون پیاده روی، سوارکاری و شنا تصریح شده است.

کارشناسان نیز معتقدند تمرینات ورزشی با حالات روانی رابطه دارد زیرا این تمرینات باعث کم شدن سطح کورتیزول می شود وسروتونین را که از آن به هورمون شادی تعبیر می شود افزایش می دهد.

13- پرهیز از بیکاری و بی برنامگی

به بطالت گذراندن اوقات، پرخوابی، تنبلی، بی کاری و بی برنامگی در زندگی به مرور زمان ناراحتی و دلتنگی به دنبال دارد.

مطالعه بخش قبلی :
علت و عوامل حزن و اندوه یا دلگیری چیست؟

منبع: مجله مبلغان، مهر 1388 - شماره 121 - عوامل حزن و اندوه و رفع آن