سودا از نگاه طب سنتی

سودا از نگاه طب سنتی

این خلط دردی یا رسوب خون است که حاصل متابو لیسم بقیه خون می باشد. سودای طبیعی ته نشین و رسب خون است سودای غیر طبیعی از سوختن هر خلطی حتی سودا حاصل می شود. سودا در طبیعت معادل خاک است، خاک مظهر اثر گذاری منفی و اثر پذیری کم است.

چکیده

سودا خلطی است، سیاه رنگ که معمولاً از تجمع، تهاجم، تکاثر، رسوب، سوختن یا متابولیسم سایر اخلاط دیگر خصوصاً صفرا در بدن تولید می شود. این خلط همچنین با خوردن غذاهایی که سودا زا است در کبد تولید می شود. امّا رفتار و نحوه زندگی عامل بسیار مهمی در تولید سودا در بدن می باشد. آثار سودا در بدن، باریکی و کشیدگی بدن و انگشتان و درشتی مفاصل و در مغز و روان و شخصیت فرد اثر درون گرایی و ترس وغصه و حرص و ریز بینی و عدم انعطاف و کم خوابی و خیالبافی و منفی نگری و در سیستم های بدن از جمله پوست و چشم و گوش (شنوایی) و بویایی و ریه و حنجره و قلب و عروق و گوارش و ... اثرات نامطلوب می گذارد.

کلید واژه: سودا، سیاه، منفی، خشک، طحال، اسطوخودوس، فصد

مقدمه

از بین چهار خلط بلغم، خون، سودا و صفرا؛ سودا سنگین ترین خلط است و در واقع رسوبات خون است که ته نشین می شود و مرکز نگهداری آن طحال است که در زمان نیاز به دریچه معده ریزش کرده و باعث احساس گرسنگی می شود. ممکن است فردی سودایی نباشد ولی با خوردن غذا و همچنین داروهایی که سودا زا است و یا رفتارهایی که سودا را زیاد می کند باعث سودا در بدن خود شود. سودا، افیون بدن است که باعث غلظت خون، گرفتگی عروق و اسپاسم های عضلانی، دردهای مفصلی، سردی، ضعف و ناتوانی بدن می شود؛ که البته از غلبه سودا این عوارض بوجود می آید و از آن جمله فشارهای عصبی، استرس ، غم و اندوه و مختل شدن رابط شخصی حتی با خود می شود تا چه رسد به اجتماع و اطرافیان خودنکته ای که حائز اهمیت است اینست که مزاج سودا به خودی خود در حالت متعادل اثرات نا مطلوب ندارد و تنها اندام شخص شکل خاصی دارد و فرد دارای شخصیت خاصّی می باشد که طبق قانون طبیعت بدست خداوند حکیم، خلقت یافته است. از جمله کارهای خلط سودا در بدن؛ شرکت در ساختمان های اسکلتی و موها و ناخن و شرکت در عملیات انعقادی خون و شرکت فعال در ساختمان فراورده های دفعی بدن می باشد و از جمله علل پیدایش خلط سودا در بدن عبارتند از: غم و علل ارثی و علل شغلی و خواب زیاد و فصل پاییز و نگرانی مداوم و ناتوانی طحال و ورشکستگی مالی و غذا های فریز شده خوردن و کشیدن سیگار و مواد افیونی و عوامل بسیاری دیگر که در این مقاله انشاالله درج خواهد شدو امید است با فراگیری و عمل به آن از اثرات نامطلوب و مخرب آن در امان بمانیم.

سودا چیست؟

این خلط دردی یا رسوب خون است که حاصل متابو لیسم بقیه خون می باشد.[شناخت طبایع، ص36، دکتر سید علی ابوالحبیب] سودای طبیعی ته نشین و رسب خون است سودای غیر طبیعی از سوختن هر خلطی حتی سودا حاصل می شود.[المرجزفی الطب، ابن النفیس] سودا در طبیعت معادل خاک است، خاک مظهر اثر گذاری منفی و اثر پذیری کم است. خاک ایجاد جنبش نمی کند و حرکت نمی کند بلکه حرکت ها را متوقف می کند. خاک می تواند آتش را خاموش کند. یک سنگ جلوی حرکت یک چرخ را می گیرد. خاک ایجاد اصطکاک می کند و حرکت ها را کند می کند لذا اثر گذاری آن منفی است. از سوی دیگر نمی توان شکل تکه سنگ را به راحتی تغییر داد، لذا آن را سرد و خشک می دانیم. رسوب خون است لذا سنگین تر و غلیظ تر از سایر اخلاط است. رنگ آن سیاه و مزه آن آمیخته از شیرینی و ترشی و گسی است. بخش عمده آن در طحال ذخیره می شود و مقدار کمی از آن همراه خون می گردد تا به اعضایی که برای تغذیه نیاز به سودا دارند. مثل استخوان غذا برساند.[رساله ذهبیّه، امام صادق (علیه السلام)]

سودا چهار گونه دارد:

1) سودا مایل به زردی: سودا ناشی از صفرا است. 2) سودای مایل به سرخ تیره (اقتم): سودای حاصل از خون. 3) سودای مایل به سبز: سودای خالص 4) سودای مایل به سفیدی: سودای ناشی از بلغم است.[درآمدی بر طب سنتی ایران، دکتر محسن ناصری و...] اگر از دم باشد، فرد می خندد. اگر از سودا باشد، فرد ترسو و خشمناک است. اگر از بلغم باشد، فرد همیشه غمناک است.[طب سینا، ص53، م. حیدریان]

علل پیدایش سودا

سودا از گرمی جگر، ناتوانی طحال، سردی انجماد کننده، دوام یافتن احتفان، و بیماری های مداوم که اخلاط را از بین می برد، بوجود می آید*سودا به علت زیادی ترشح غده تروئید می باشد، البته گه گاهی این غده ترشحات آن تعادل خود را از دست داده یک روز زیاد و یک روز کم می شود و البته این را هم می دانید که هم غده زیر نظر و فرمان غده هیپوفیز بوده و اگر در ترشحات آن به غده تیروئید خللی ایجاد شود باز هم نشانه های بالا که مخصوص سودا- بلغمی است بروز می کند و همچنین زمانی که املاح اضافی در بدن انباشته شود سودا افزایش می یابد.[هاشمی، سید علی اکبر، سبک جدیدی از زندگی] سودا خلطی سیاه رنگ که معمولاً از تجمّع و تهاجم و تکاثر و رسوب و سوختن یا متابولیسم سایر اخلاط دیگر خصوصاً صفرا در بدن بوجود آمده گاه نیز با خوردن مستقیم املاح معدنی مثل: کلسیم، فسفر، پتاسیم و سدیم خلط سودا در خون پدیدارمی گردد ( قابل توجه مصرف کنندگان حرفه ای قرص های کلسیم دار و مولتی ویتامین های ملح دار)[سید علی ابوالحبیب، شناخت طبایع، جلد3، ص36]

1) غذا های ساده:
الف) غذاهای بسیار گرم (بادمجان، پیاز پخته)، پیاز خام سودا زدا است.
ب) غذاهای سرد وخشک
ج) غذاهای حرام (حتی اگر شربت عسل باشد) که درمانش روزه است. سودا مثل خاک است وتا غذا حلال نباشد عارف قدرت پرواز در ملموت را ندارد. د) غذاهای مانده و غذاهای سریع پخته شده و میوه های نارس و غذاهای فریز شده.

2) محل زیست (سرد و خشک، گرم و خشک) 3) غم مستمر 4) بیماری های مزمن و مستمر 5) کبد( بیش از اندازه گرم باشدیا بیش از اندازه سرد باشد) 6) معده (بیش از اندازه گرم یا بیش از اندازه سرد باشد) 7) آسیب موضعی ( هماتوم)
8) بی تحرکی جسمی (که درمانش روزه و مطالعه و کم خوری است) 9) بی تحرکی فکری (که درمانش روزه و مطالعه و کم خوری است) 10) بی تحرکی جنسی؛ امّا درمانش: روزه + کم خوری + مطالعه + نخود آب + روغن زیتون + شیره خرما یا خود خرما + تخم مرغ + آخر نخودآب 11) سوء ظن یودا زا است 12) رنگ سیاه ( در حدیث پوشیدن لباس سیاه کراهت دارد، سودایی زندگی را تاریک می بیند) 13) بوهای بد و بعضی بوهای خیلی گرم 14) نبودن انس(آسمانی یا زمینی) 15) تماس با چیز های سرد (تماس زیاد با آب، وسواسی سودایی پدید می آورد) 16) برخی داروها 17) خرده خوری 18) پرخوری 19) نهار خوردن 20) ایستاده غذا خوردن 21) وسایل الکتریکی والکترونیکی 22) ترافیک23.) دائم در سفرهای طولانی بودن 24) آپارتمان نشینی (نرفتن داخل منازظر) 25) آلودگی های صوتی و شیمیایی در هوا 26) خواب صبح و غروب 27) خواب زیاد 28) خندیدن زیاد 29) نخندیدن زیاد 30) الکل گرم حاد است در بلند مدت سودا زا است. 31) مصرف نگهدارنده ها 32) تصمیم گیری های سریع همراه با استرس شدید (اسکی بازی، موج سواری، موتور سیکلت، مسابقات ماشین رانی و همچنین بازی رایانه ای اینگونه ورزشها) 33) سوداء موضعی در اندامی که درمعرض گرما یا سرمای مستمر باشد. 34) نشستن مداوم (سودای موضعی در اندام تحتانی)[خیراندیش، دکترحسین، مزاج شناسی2، ص7]

آثار سودا بر سیستم بدن

شکل بدن:

1) باریک و کشیده 2) انگشتان کشیده و خشک و دوکی 3) مفاصل درشت.

پوست:

ابتدای سیاهی عروق ریز در پاها، اگر بیشتر شد سیاهی زیر چشم و بعد حاشیه پیشانی و بعد کتف و در مرحله بعد پوست بی حالت و بی طراوت (اول صورت بعد دست ها و سایر اندام ها)
1) رنگ تیره 2) تعریق ندارد و خشک می شود 3) منفذ پوست درشت می شود 4) رگ برجسته ولی نازک تیره در لمس سرد و از درون گرم 6) همچنین اگزمای پوست 7) موخوره 8) پوست چروکیده که درمان در زنان (40-120 روز رازیانه که فرد را تا پنج سال جوان تر می کند) و درمان در مردان (کاسنی + عسل و نیز زیتون 7 عدد)

مو:

1) مو سفید (روشن) و مجعد (با فر ریز) 2) موی خشن و کلفت (به خصوص در بدن) و اگر در اندام تناسلی مو فردار بود یعنی اندام خشک است)

چشم:

1) تنگ و ریز 2) رنگ چشم تیره 3) کاهش دید(پیر چشمی) چون باعث کاهش عبور خون در چشم می شود. درمان پیر چشمی، حجامت ماستوئید است)

گوش (شنوایی):

1) خشکی، شنوایی را قوی تر می کند اما کاهش شنوایی ناشی از بلغم است و درمانش، دود اسنفند است و کندتر است (گوش را روی دود بگیرید) 2) افزایش شنوایی با افزایش سوداء که گاهی صدای سوت در گوش(خشکی گوش) یا در سر

بینی (بویائی):

افزایش بویائی با افزایش سوداء (مگر اینکه رطوبت مغز زیاد شده باشد)

ریه و حنجره:

بهترین دارو برای ریه سرد و خشک گلاب و عسل است و اگر به گلاب حساسیت داشت ابتدا درمان آلرژی بعد درمان ریه

قلب و عروق:

1) واریس 2) هموروئید (بواسیر) 3) بدن چربی خون (حداقل افزایش) 4) بدون فشار خون (حداقل افزایش) 5) نامنظمی های قلبی

گوارش:

1) مزه دهان بی مزه 2) آب دهان خشک 3) غلبه سودا باعث شوری و گسی مزه در دهان و دهان به هم کشیده می شود. 4) رنگ زبان قرمز وحتی بنفش 5) زود گرسنه و زود سیر مشوند 6) اگر سودا و بلغم توأم باشد تا غذا باشد می خورد (جوع الکلب) 7) اگر از این حد بیشتر هم شد (مرتب می خورد و دفع می کند(جوع البقر) که اوج ترکیب سودا با بلغم است. 8) کاهش هضم (به دلیل سردی و خشکی) 9) بوی بد مدفوع 10) استعدا ابتلا به یبوست 11) استعدا تولید گازهای روده زیاد ولی نه به اندازه بلغم 12) مدفوع خمیری شکل (نه زیاد سفت، نه زیاد شل) 13) تمایل به شیرینی14.) صدای معده ولی نه به اندازه بلغمی ها 15) بوی دهان 16) کاهش هضم 17) خورده خوری می کنند.

کلیه و مجاری ادرای:

1) ادرار کم و ناپیوسته 2) تکرار ادرار زیاد (علت، سردی است و درمان آن گرمی است) 3) شب ادراری در زنان که مصرف عسل و اژینال + بادکش 4) شب ادراری در بچه ها که درمان سیستمیک (زیرا سردی، سیستمیک است نه موضعی)باید با روغن کنجد روی کمر+ بادکش (حجامت گرم) روی کمر و شکم انجام شود.

دستگاه تناسلی:

1) تحریک جنسی زیاد و زود به زود ولی توان جنسی کم است 2) ارکشن (خیز آلت تناسلی) صبحگاه کم است یا نیست (بر عکس صفرا و دم) 3) قدرت جنسی پر تحرک ولی کم توان(زود تحریک می شود ولی زود انزالی) مانند تحریک خروس و درمان سیستمیک آن، نخود آب است.[ابوالحبیب، سیدعلی، شناخت طبایع، ج2، ص102]

مغز و روان:

1) علاقه به زندگی جمعی دارند 2) پاک نهاد 3) مرتب 4) منظم 5) پیرو قانون 6) مسلط بر نفس خویش7) باهوش 8) حساس 9) پرشور 10) زیرک 11) برخوردار از نیروی فاکره 12) درنگرا 13) صبور در مقابل مشکلات 14) صلح طلب 15) میانجی و گره گشا 16) شکاک و کینه توز 17) زود رنج 18) حساس 19) وسواس 20) ترسو21 ) ثبات روانی کمی دارند 22) بسیار عاطفی هستند*23) عشق ندارند ولی طلاق هم ندارند (ماندگارترین خانواده ها سوداوی ها هستند) 24) در مواقع استرس سوداوی ها به خود می پیچند و یک کلمه را تکرا می کنند و دور خودمی چرخند و رفتار تکراری انجام می دهند. بی فرا و سردرگم ولی مثل بلغمی ها رنگ پریده نمی شوند. 25) حمله کننده ولی اگر به او حمله کنند، عقب نشینی می کند( رفتار سگی)، هر چه عقب نشینی کنی او جلو می آید و اگر حمله کنی عقب نشینی می کند. پس باید جلوی سودایی ها بایستی 26) لذت کم می برند ولی غصه زیاد می خورند27) حرص مال می زنند و همیشه ناله دارند (در حدیث است که با ترسو و بخیل مشورت مکن) 28) بازپرس های خوبی هستند (گزارش های آنها را بشنوید) 29) محبت به آنها باعث شبهه می شود (مثلاً به چه منظور به من سلام کرد)30) مانت دار هستند جرأت خیانت ندارند 31) در روابط اجتماعی انعطاف پذیر نیستند و اگر هم باشند به طرف منفی است (بیشتر عقب نشینی است) 32) بسیار ریز بین (آنقدر درجزئیات غرق می شوند که کلیات را فراموش می کنند)33) زیاد حفظ می کنند 34) خواب کمی دارند (گلاب مصرف کنند چون گرم است باعث افزایش خواب میشود)35) خواب خرگوشی (خواب سطحی و خستگیش رفع نمی شود و درمانش گلاب است) 36) خیال و وا قعیت را بعضاً عوض می کنند (افکار خیالی خود را واقعی می پندارند) 37 خیال باف 38) خئد گرا (معیار، مقایسه شخصیت خود اوست و همه را با خود می سنجد) 39) ناخود آگاه راه می ر وند 40) زیاد حرف می زنند 41) با خود حرف می زنند 42) تیک دارند 43) لرزش (سوداء عروقی البته از تیک شروع می شود) 44) لقوه و پارکینسون (انواع لرزشهای اعضاء) 45) ناآرامی درخواب و بیداری[خیراندیش، دکترحسین، مزاج شناسی]

درمان سوداء سر :

1)اسطوخودوس جاروب سودای مغز است. 2) سرکنگبین 3/1 لیوان و وقتی چهره روشن شد سپس به 6/1 لیوان کاهش یابد سپس به 9/1 لیوان، در این مدت نازیل نیز مصرف شود بعلاوه حجامت ماستوئید و و زالوی پشت سر و زالوی منتشر در کل سر[خیراندیش، دکترحسین، مزاج شناسی]

تذکر

استفاده از هر دارویی و هر عملیات درمانی، باید با مراجعه و مشورت با طبیب متخصص باشد.

روش های کلی کم شدن سودا: 1) توکل 2) خواندن قرآن 3) روزه گرفتن 4) نماز خواندن 5) مناظر خوش دیدن6.) بادکش (سپس حجامت) 7) ورزش های ملایم(اسب سواری، شنا، تیر اندازی) و تحرکات گرم 8) غذاهای سودازا (سرکنگبین، روغن زیتون، پیاز و...) 9) داروهای ضد سوداء (سرکنگبین، اسفند) 10) حجامت 11) فصد 12) روغن مالی (بنفشه، زیتون و ...) 13) ماساژ 14) زالو[خیراندیش، دکترحسین، مزاج شناسی]

نتیجه گیری

سودا، افیون بدن است که باعث غلظت خون، گرفتگی عروق و اسپاسم های عضلانی، دردهای مفصلی، سردی، ضعف و ناتوانی بدن می شود؛ که البته از غلبه سودا این عوارض بوجود می آید و از آن جمله فشارهای عصبی، استرس ، غم و اندوه و مختل شدن رابط شخصی حتی با خود می شود تا چه رسد به اجتماع و اطرافیان خود پس کمر همّت را ببندیم و از رفتارهای افراطی و تفریطی (از جمله خواب زیاد و کم خوابی، پرخوری کم خوری، کارپر فشار وبیکاری، دیر خوابیدن و خوابیدن بین الطلوعین و خواب دم غروب و شغل پر استرس و گرمای شدید و سرمای شدید و دوری از طبیعت شادی بیش از حد و فکر و خیال زیاد و نگرانی مداوم و کشیدن سیگار و بدهکاری دائم و سکوت مداوم و شلوغی مداوم و استفاده بیش از حد از موبایل و کامپیوتر و ...) و همچنین از خوردن غذاهای فریز شده مانده و مشروبات الکلی و خوردن مستقیم املاح معدنی مثل کلسیم و غذاهای خیلی شور و تند و تلخ و آب یخ و ...بپرهیزیم، تا زندگی آرام و با لذّت و متعالی داشته باشیم. به امید روزی که همه افراد جامعه به اهمیت مزاج خودکه مرتبه ای از معرفت النفس است که امیر علم وادب علی (علیه السلام) فرمودند: « انفع المعارف معرفه النفس» برسند و با عمل به آن به تعادل جسمی و روحی و اخلاقی نزدیکتر شوند.

منابع:
1. دکتر نوری ، سید محمد رضا ، رساله الذهبیه طبب الرضا با الهام از رساله ذهبیه علی بن موسی الرضا ، انتشارات شهیدی، مشهد ، 1376 .
2. علاءالدین علی بن ابی الحزم القرشی ، معروف به ابن النفیس ، الموجز فی الطب ، بی نا ، القاهره ، 1406 ق .
3. ابوالحبیب، سید علی، شناخت طبایع، نوبت نشر دوم، تهران، خود مؤلف، 1389
4. دکتر ناصری، دکتر رضائی زاده ، مروری بر کلیات طب سنتی ایران، دوم ، تهران ، موسسه شهر ، 1388.
5. هاشمی، سید علی اکبر، سبک جدیدی از زندگی، اول، تهران، شرکت تک برگ، 1384
6. حیدریان، محمد حسین، گزیده قانون درطب و... طب سینا، تدوین و اضافات و مترجم واژه ها: حسین واحدی، سوم، مشهد، نشر نوند، 1389
7. دکتر ناصری، محسن و دیگران، مروری بر کلیات طب سنتی ایران، مؤسسه نشر شهر، تهران، ویرایش دوم، 1388.

نویسنده : مصطفی عبادی خواه
منبع: راسخون