بازخوانی انقلاب اسلامی بعد از ۲۲ خرداد ۱۳۸۸

بسم الله الرّحمن الرّحیم

در راستای نقادی هایی که آقای موسوی و آقای احمدی نژاد جهت ریاست جمهوری دوره ی دهم به یکدیگر داشتند، موضوعاتی در متن جامعه از نظر فکری و فرهنگی پنهان بود که تا حدّی ظاهر گشت و این نوشتار درصدد توجه دادن به ریشه ی اصلی آن افکار است. پس خوانندگان عزیز انتظارشان در این نوشتار نقد و بررسی افکار باشد و نه اشخاص. قصد نویسنده ی این نوشتار کالبدشکافی تفکری است که با به صحنه آمدن آقای موسوی، لایه هایی از آن ظاهر گشت که به نظر نویسنده چیزی فراتر از رقابت های انتخاباتی بود. و توصیه ی بنده به خواننده ی عزیز آن است که در این رابطه به جبهه ها نظر کند و نه به آدم ها، و مواظب باشیم در گرایش به افراد یا مخالفت با آن ها، بررسی و تحلیل جبهه هایی که افراد در آن قرار دارند فراموش نشود.

1- در حادثه ی عظیم 22 خرداد سال 1388 مردم با همه ی تفاوتی که داشتند، با رفراندمی روشن و گویا امید خود را جهت رسیدن به اهداف خود در بستر انقلاب اسلامی به نمایش گذاردند، چه آن هایی که با ادامه ی کار آقای احمدی نژاد به آینده ی خود در بستر انقلاب اسلامی امیدوار بودند، و چه آن هایی که با ریاست آقای موسوی به آینده ی خود امیدوار بودند. پس به یک اعتبار حادثه ی عظیم 22 خرداد، ظهور امیدواری ملت ایران به آینده ی خود در بستر انقلاب اسلامی بود.

2- در راستای امیدواری ملت ایران به آینده ی خود و با توجه به نامزدی آقای احمدی نژاد و آقای موسوی در صحنه ی انتخابات و با توجه به تفاوت اساسی که آن دو نامزد در برنامه های خود داشتند، می توان گفت؛ شرکت کنندگان در انتخابات دوره ی دهم ریاست جمهوری، دو نوع آینده ی متفاوت برای خود و انقلاب در نظر داشتند.

3- شاخصه ی آنچه آقای احمدی نژاد بدان می خواند، از یک طرف نقدِ عملکرد دولت های گذشته نسبت به عدالت و معنویت بود. و از طرف دیگر تأکید بر عدالت و معنویت و رویکرد به تمدن اسلامی و عبور از فرهنگ مدرنیته داشت.

شاخصه ی آنچه آقای موسوی بدان می خواند، از یک طرف نفی کلی عملکرد دولت آقای احمدی نژاد در زوایای مختلف، و از طرف دیگر تأکید بر ایجاد رفاه عمومی برای همه ی طبقات، رفع تبعیض، دادن آزادی های مدنی و پیشرفت ایران بود.

4- طبیعی است که در رقابت انتخاباتی دو رقیب به یکدیگر انتقاد کنند، ولی همچنان که عرض شد؛ آنچه در رقابت انتخاباتی دهمین دوره ی ریاست جمهوری پیش آمد چیزی فراتر از انتقادهای عرفیِ بین دو رقیب را نشان می داد، در حدّی که احساس شد در درون نظام اسلامی تعارض های اساسی تری در بین جناح ها نهفته است.

در کشورهای غربی که مبانی سکولاریته را پذیرفته اند و مبانی قدسی و معنویِ مبتنی بر دین اسلام در بین نیست، نقّادی ها هراندازه هم که تند و شدید و خارج از ارزش های الهی باشد، خبر از وقوع خطری در بدنه ی آن جوامع نمی دهد، ولی اگر رقابت نامزدها در نظام اسلامی تا آن حدّ از تعارض پیش رود که نشان دهد گویا هر طرف با نفی رقیب خود، عملاً ارزش های اصیل انقلاب را نادیده می گیرد، باید موضوع را با دقت بیشتر بازخوانی کرد.

5- اگر بخواهیم بی مقدمه وارد بحث شویم و سپس به دلایل و شواهد آن بپردازیم اصل موضوع این است که؛ آنچه می توان در گفتمان دو نامزدِ مطرح، خط انفصال دانست و بقیه ی پدیده های پیش آمده را در ذیل آن بررسی کرد؛ موضوع اصالت دادن به ارزش های غربی و پیشرفت با الگوی غربی، در کنار روحیه ی ضد استعماری از طرف آقای موسوی، و موضوع عبور از غرب و اصالت دادن به ارزش های اسلامی از طرف آقای احمدی نژاد بود، که البته هرکدام از گفتمان ها حواشی خاص خود را دارند که مورد نظر این نوشتار نیست.

شاید بتوان ائتلاف جریان های مختلف از چپ و راست در مقابله با آقای احمدی نژاد را نیز در این دانست که همگی آن ها معنی پیشرفت را همان نوعی می دانستند که غرب بدان دست یافته و این که چون دولت نهم معتقد به ادامه ی آن نوع پیشرفت نیست پس خطری بزرگ برای کشور به حساب می آید. و علت مخالفت اساسی آقای هاشمی با دولت آقای احمدی نژاد، نیز در همین نکته نهفته است؛ زیرا ایشان پس از جنگ، پیشرفتی را برای کشور تعریف کرد که انتظار داشت همچنان در دولت های بعدی، در همان بستر ادامه یابد.

6- گفتمان ها و شعارهای آقایان موسوی و احمدی نژاد در رابطه با مسیر انقلاب، لوازمی را با خود به همراه دارد که باید از خود پرسید آیا آن شعارها جامعه را به آرمان های انقلاب اسلامی نزدیک می نماید و یا دور می کند؟ باید پرسید آیا باید انقلاب اسلامی ادامه ی راه خود را با برگشت به سال های قبل از دولت آقای احمدی نژاد تعریف کند و یا آن نوع جهت گیری که آقای احمدی نژاد شروع کرد راه صحیح ادامه ی انقلاب اسلامی است؟

آقای موسوی در همان ابتدا که نامزدی خود را اعلام کردند در جواب این سؤال که چرا سال های قبل جهت ریاست جمهوری نامزد نشدید، فرمودند: «احساس خطر نمی کردم و در حال حاضر برای کشور و انقلاب احساس خطر می کنم.» از این جمله می توان فهمید که روی هم رفته رویکردِ آقای موسوی برگشت و ادامه ی همان جاده ای است که دولت های سازندگی و اصلاحات در آن قدم گذاشتند و ادامه ی کار را با روش آقای احمدی نژاد برای انقلاب خطرناک می دانند.

فراموش نشود که باقی ماندن بر همان نظام آموزشی و آن اقتصادی که بانک جهانی توصیه می کرد و نتیجتاً حاکمیت یک گروه ممتازِ بروکرات، چیزی بود که دولت های سازندگی و اصلاحات در آن طی مسیر می کردند. و با توجه به تیمی که همراه آقای موسوی بودند ایشان هرگز قطار انقلاب را در مسیری جدای از مسیری که دولت های سازندگی و اصلاحات ترسیم کردند، نمی توانستند جلو ببرند. به همین جهت در تبلیغات خود نوک پیکان خود را در نقد کارهای دولت نهم قرار داده بودند و عملاً طرحی که بتوان آن را به عنوان طرحی مشخص و کاربردی که مشخصه ی برنامه ی ایشان به شمار آورد، از ایشان دیده نشد.

7- محتوای نظام آموزشی موجود در آموزش و پرورش و آموزش عالی در مجموع فضایی از تفکر است که بیشتر می توان آن را سکولار و بعضاً لائیک دانست، تا الهی و دینی. درنتیجه زبانِ تفکر نظام آموزشی موجود با زبان تفکر دینی نامأنوس است و آنقدر که با زبان غرب و ارزش های غربی احساس قرابت می کند، با زبان دین چنین قرابتی را ندارد و لذا اگر سرمایه های دینی افراد را که به طور شخصی به دست آورده اند، در نظر نگیریم، بر اساس نگاهی که نظام آموزشیِ موجود، به عالَم و آدم، در اختیار نسل تحصیل کرده ی ما قرار می دهد، آن نسل نمی توانند جایگاه انقلاب اسلامی و ارزش هایی را که انقلاب دنبال می کند بفمند، تا در حفظ و نگه داری آن در مقابل دسیسه های غرب مقاومت کنند البته این غیر از نگاه دانشجویان متدینی است که بر اساس اعتقادات خود جانانه از انقلاب و ارزش های آن دفاع کردند و می کنند- بحث بر سر نگاه نسلی است که در نظام آموزشی ما در حال پرورش یافتن است. همین مشکل را نیز در موضوع اقتصاد و سیاست داریم، به طوری که سکولاریسم اقتصادیِ حاکم، اجازه ی هیچ حرکتی را به سوی عدالت و معنویت نمی دهد، و سیاست قدرت پرست، مانع حضور سیاستمدارانی است که مسئولیت های سیاسی را خدمت گذاری می دانند.

همین جا لازم است تأکید شود که اگر دولت دهم با همان روحیه ی انقلابی و حماسه ساز خود و با تعاریفی که مبتنی بر اهداف انقلاب اسلامی است، تحولی در نظام اقتصادی و فرهنگی و آموزشی و سیاسی کشور، به کمک دلسوزان کشور پدید نیاورد، و تنگناهای کشور در امور فوق همچنان ادامه یابد، امید توجه به کشور اسلامی و تمدن اسلامی سال ها به عقب می افتد، و اقتصاد سرمایه داریِ شبه مدرن با نفوذ هرچه بیشتر در مراکز قدرت و تصمیم گیری، برای انقلاب مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.

8- در جریان انتخابات دوره ی دهمِ ریاست جمهوری، آقای میرحسین موسوی در مجموع و بر اساس شعارهایی که طرح کرد، علاوه بر کسانی که آقای موسوی را به جهت سوابق انقلابی پذیرفته بودند، خود او جریانی را مخاطب خود قرار داد و اظهار هم زبانی با آن ها کرد که آن ها بر ارزش های فرهنگ غربی نگرشی مثبت داشتند و به هیچ وجه انقلاب اسلامی را دوران عبور از فرهنگ غربِ ضد قدسی، به سوی نظام حاکمیت احکام الهی نپذیرفته و یا از چنین جایگاهی برای انقلاب اسلامی آگاهی نداشتند، و بر این مبنا علاوه بر شخصیت های فوق الذکر، طیف های گوناگونی با شعارهای آقای موسوی احساس قرابت و نزدیکی کردند، از مذهبیونی که دین را یک امر فردی می دانستند گرفته، تا کسانی که هیچ جایگاهی برای دین قائل نبودند، و علت گرایش و پشتیبانی های گاه و بیگاه غرب از آقای موسوی نیز به جهت همین اصالت دادن او به ارزش های غربی بود و صاحب نظرانِ غرب به خوبی متوجه این امر شده بودند.

با دقت و واکاوی شعارهای آقای موسوی برای اداره ی کشور می توان متوجه شد که خدای آقای موسوی با خدای امام خمینی«رضوان الله تعالی علیه» تفاوت عمده دارد، زیرا امام خمینی«رضوان الله تعالی علیه» إصرار دارند؛ «ما جمهوری اسلامیِ لفظی نخواستیم، ما خواستیم که حکومت الله در مملکتمان و إن شاءالله در سایر ممالک اجرا شود».   [1] ولی نگاه آقای موسوی احترام به اسلام است، ولی مسیر دولت های آقای هاشمی و آقای خاتمی را پسندیده اند که نهایتاً منجر به شرایطی شد که آقای احمدی نژاد در اوایل دولت نهم تحویل گرفت، یعنی یک نوع اشرافیت اقتصادی سیاسی، که رهبر انقلاب تحت عنوان ظهور یک جریان با ثروت های بادآورده از آن ها خبر دادند.

باید توجه داشت که خدای انقلاب اسلامی، خدای بیرون آوردن انسان ها از ظلمات مدرنیته به نور حاکمیت حضرت بقیة الله است. ولی خدای خالق، منهای خدای رب، همان خدای یونان زده و خدای غرب است و خدای رسول الله«صلّی الله علیه وآله» در عین این که خدای خالق است، ربّ العالمین است و لذا قرآن فرمود: «ذَلِكُمُ اللّهُ رَبُّكُمْ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ»؛[2] اين است‏خدا پروردگار شما هيچ معبودى جز او نيست آفريننده هر چيزى است پس او را بپرستيد و او بر هر چيزى نگهبان است.

خدای رب؛ خدایی است که در همه ی مناسبات بشر نقش آفرین است. این خدا؛ خدای مدرسه و مسجد نیست و لذا امام خمینی«رضوان الله تعالی علیه» بنیان گذار انقلاب فرمود:

درِ میخانه گشایید به رویم شب و روز من که از مسجد و از مدرسه بیزار شدم

میخانه؛ مقام توجه قلبی به جلوات پروردگار است تا تمام وجود شخص و زندگی اش همواره مست حاکمیت پروردگارش باشد.

خدای سکولارها؛ خدای خالق است ولی مناسبات جامعه را، فرهنگ غرب اداره می کند، در حالی که خدای انقلاب اسلامی و خدای امام خمینی«رضوان الله تعالی علیه» خدای سکولارها نیست. و خدای دولت نهم در مقایسه با دولت های قبل بسیار به خدای امام خمینی«رضوان الله تعالی علیه» و انقلاب اسلامی نزدیک تر است و لذا نمی توان گفت؛ چرا آن دولت از دولتمردان گذشته استفاده نکرد و یا راه آن ها را ادامه نداد.

نظر رئیس دولت نهم به افقی بود که ما را از بن بست مدرنیته ی تاریخی مان در می آورد و در این راستا با رقبای خود تفاوت جوهری داشت چرا که آن ها ما را به خدای سکولاریته دعوت می کردند، آن خدایی که هیچ حضور شورانگیز در جامعه و سیاست ندارد یعنی یک زندگی منهای خدا، همان خدایی که نیچه در رابطه با زندگی غربی گفت: خدا مرده است. و بر همین اساس معتقدیم افرادی باید رئیس جمهور نظام اسلامی باشند که نسبت انقلاب اسلامی با غرب را بشناسند.

9- تفاوت دولت نهم یعنی دولت آقای احمدی نژاد با دولت های گذشته در اصالت دادن بیشتر به آموزه های اسلامی و به تعبیر خودِ غربی ها، بی اعتنایی به آموزه های غربی بود. و از آن طرف موضع آقای موسوی با دولت نهم از همان اول خارج از عرف انتقادهای منطقی بود و بیشتر از زاویه ی نگاه های غربی به دولت نهم، آن دولت مورد تحلیل و تهمت قرار می گرفت و این ها حکایت از برخورد کینه توزانه ای داشت که از قبل از تبلیغات رسمی کاندیداها مشخص بود، تا آن جایی که رهبر انقلاب در دوم شهریور سال 1387 فرمودند:

«آدم متأسفانه می بیند چیزهایی که به نام انتقاد از دولت، امروز گفته می شود، شکل همین تخریب را دارد، یعنی انکار امتیازات، قبول نکردن برجستگی ها و کارهای خوب، و درست کردن و برجسته کردن ضعف ها، حتی بعضی از نقاط قوت را به عنوان نقطه ضعف معرفی کردن، ما امروز در مقابله با استکبار، در سیاست خارجی زبانمان، زبانِ طلبکاری، عزّت، اقتدار معنوی و اقتدار ملی است، آن وقت بعضی ها بیایند همین را به عنوان نقطه ضعف وانمود کنند که نه آقا! شما کاری کرده اید که فلان دولت ها از شما خوششان نیاید».

10- با توجه به این که آقای احمدی نژاد از نظر فضائل اخلاقی و معارف دینی در مرتبه ی کمتری نسبت به آقای هاشمی و خاتمی نیست، برخوردهای تند آقای موسوی با ایشان حکایت از ظهور ملاک هایی در نگاه امثال آقای موسوی دارد که با جریانی که بر ارزش های دینی إصرار داشته باشد و بر شعارهای عدالت و معنویت تأکید کند، برخورد تحقیرآمیز و کینه توزانه ای دارند، و این اصلی ترین موضوعی است که باید در موقعیت کنونیِ انقلاب آسیب شناسی شود، وگرنه عملاً انقلاب اسلامی از سیر به مراحل بعدی خود برای مدت ها عقب می افتد و نقطه ی اشتراکی جهت ایجاد وحدت بین جامعه باقی نمی ماند. زیرا اگر جریان اصلاح طلب تعریفی از انقلاب دارد که با تعریف امام خمینی«رضوان الله تعالی علیه» و مقام معظم رهبری«حفظه الله تعالی علیه» از انقلاب، به کلی متفاوت باشد، هرگز عامل اشتراکی نمی ماند تا بتوان بر آن تأکید کرد. در فضای الهی، تحمل همدیگر آسان است، ولی در فضایی که یک جریان در عمل پای بندی خود را به ارزش های انقلاب نشان ندهد، و به همه ایراد می گیرد چرا بر ارزش های دنیای مدرن پشت کرده اند، اتحاد امر غیر ممکنی خواهد شد و باید در آینده منتظر تعارضات شدیدتری بود که مسئولیت آن به عهده ی جریانی است که نسبت به ارزش های الهی بی تفاوت گشته است.

11- جریان هایی که در طول سال های گذشته از ارزش های انقلاب فاصله گرفتند و حلقه های ثروت و قدرت را شکل دادند و رهبر انقلاب تحت عنوان «ریزش های انقلاب» از آن ها نام بردند، با نظر به شعارهای آقای موسوی، به آقای موسوی رجوع کردند و متأسفانه آقای موسوی گمان کرد برگشت آن ها به ایشان، برگشت به انقلاب است. در بیانیه ی شماره ی نهم طوری می گوید که گویا قبل از به صحنه آمدن آقای موسوی فاصله ی مردم از نظامشان روزبه روز بیشتر می شده و با آمدن آقای موسوی و این که طیف مذکور اطراف ایشان را گرفته اند، همچون عهد نخست جمهوری اسلامی، آن ها دوباره به انقلاب برگشته اند. در حالی که انقلاب در این مدت راه خود را رفت و راه بازگشت به سوی انقلاب برای آن ها که مسیر خود را از انقلاب جدا کرده بودند، باز بود. آنچه احساس می شود این است که آن افراد با نامزدی آقای موسوی در کنار ایشان آمدند تا مسیر انقلاب را تغییر دهند، نه این که به انقلاب و ارزش های آن برگشت کنند.

12- آقای موسوی تضادی را که بین انقلاب و جداشدگان از انقلاب بود، به تضاد بین آن افراد و آقای احمدی نژاد تبدیل کرد تا با یک تیر دو هدف را زده باشد، اولاً: به زعم خود، رقیب انتخاباتی اش را کنار بزند. ثانیاً: دیگر کسی هوس إصرار بر ارزش های انقلاب در قالب دولت اسلامی و عبور از غرب، در سر نپروراند. و از این طریق عملاً مقابله ی جریان های متضاد با انقلاب زیر پوشش مقابله با آقای احمدی نژاد پنهان شد، در حالی که با مدیریت و درایت مقام معظم رهبری«حفظه الله تعالی علیه» و با انتقادهایی که از قبل به عملکردِ دولت های سازندگی و اصلاحات نمودند، ذهن ها را متوجه جریانی غیر از دولت های مذکور نمودند و درنتیجه نظام اسلامی از انحرافی که در اثر دولت های سازندگی و اصلاحات، بدان گرفتار شده بود، خارج گشت. و در همین راستا اعلام فرمودند:

«من البته در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف نظر داریم، که طبیعی هم هست... بین ایشان و بین آقای رئیس جمهور [آقای احمدی نژاد] از همان انتخاب سال 84 تا امروز اختلاف نظر بود، الآن هم هست، هم در زمینه ی مسائل خارجی اختلاف نظر دارند، هم در زمینه ی نحوه ی اجرای عدالت اجتماعی، اختلاف نظر دارند، هم در برخی مسائل فرهنگی اختلاف نظر دارند، و نظر آقای رئیس جمهور به نظر بنده نزدیک تر است»[3]

13- در انتخابات 22 خرداد و با رأی 5/24 میلیونی به آقای احمدی نژاد، اکثریت مردم نشان دادند راهشان از راه آقایان موسوی و هاشمی و خاتمی جدا است، ولی برای کسانی که به آینده ی انقلاب اسلامی فکر می کنند و بر ارزش های اصیل انقلاب می اندیشند، کار تمام شده نیست و اتفاقاً در عرصه ی قبل و بعد از انتخابات خطری بزرگ در پیش روی ما خودنمایی کرد که آن خطر نه از جنس خطر امنیتی است و نه از جنس خطر سیاسی، بلکه ظهور این نکته ی مهم است که یک جناح، با سوابق انقلابی، بر شعارهایی تکیه دارد که در آن شعارها اهدافی از جنس انقلاب و آینده ی آن دنبال نمی شود و آقای موسوی نمود چنین خطری شد تا مسئولان فرهنگیِ نظام به خود آیند که آینده ی انقلاب به کجا ختم خواهد شد.

14- علاوه بر توجه به امر فوق که بعداً به آن پرداخته می شود، ما هرگز نباید انتظار داشته باشیم آن هایی که در دولت های سازندگی و اصلاحات به منافع زیاد اقتصادی و سیاسی دست یافتند، در دولت آقای احمدی نژاد بیکار بنشینند و مانع تراشی نکنند، عمده آن است که مخالفت های آن ها را رصد کنیم که در آینده چه سمت و سویی به خود می گیرد. خطری که سخت باید مواظب آن بود این که کارشکنی ها به عملیاتِ استحاله کردن کلیت انقلاب از مسیر خود نینجامد و با توجه به این که دولت آقای احمدی نژاد بر شعارهای اصیل انقلاب اسلامی تأکید دارد، به بهانه ی کینه ورزی با آقای احمدی نژاد، کینه ها به سوی شعارهای اصیلِ انقلاب اسلامی سوق پیدا نکند و به صورت جبهه ای جهت ریشه کن کردن کلیت انقلاب تبدیل نشود، به خصوص با رابطه ی حسنه ای که آن جریان با محافل غربی دارند، احتمال این که ناخودآگاه آن ها را به این تحلیل برسانند، هست.

تز جدایی دین از سیاست تفکر بسیار خطرناکی است و همان طور که تا حال صاحبان ثروت و قدرتِ سکولار با این تفکر مانع شدند تا لکومتیو انقلاب در ریل اصلی خود حرکت کند، تلاش کنند، به کلی ریل دیگری را در مقابل انقلاب قرار دهند، و سقیفه این بار با شکلی دیگر در درون انقلاب اسلامی شکل گیرد، کافی است مدتی دیگر وضع دانشگاه ها و ادارات ما همچنان ادامه یابد، در آن صورت همه چیز به سود سکولار پنهانی که در نظام آموزشی و اداری ما جا باز کرده، تمام خواهد شد.

15- عرض شد در عرصه ی انتخابات خطری ظاهر شد که یک جناح با سوابق انقلابی، بر شعارهایی تکیه دارد که از جنس انقلاب و آینده ی انقلاب نیست. حال سخن این است که برای دفع این خطر ابتدا باید آن خطر را شناخت و عمق آن را مورد بررسی قرار داد و این که چرا شعارهایی که در جبهه ی مقابل آقای احمدی نژاد اظهار شد، در لایه های اصلی اش، برای انقلاب حکم زهری را دارد که حیات انقلاب را نشانه می رود، سپس باید راه کار نجات انقلاب از آن خطر را مورد بررسی قرار دهیم.

16- همه باید از خود بپرسیم اگر بر فرض آقای موسوی رئیس جمهور می شد و موفق می گشت همه ی شعارهای خود را عملی کند، نسبت به اهدافی که انقلاب باید به آن ها می رسید، در کجا قرار می گرفتیم؟

آقای موسوی می گوید دولت آقای احمدی نژاد برای کشور یک فاجعه بود. پس عملاً آقای موسوی باید آرمان هایی صددرصد متفاوت با دولت آقای احمدی نژاد را دنبال کند، به طوری که نه کشور از ظاهر اسلامی خود خارج گردد و نه با اصالت دادن به ارزش های غربی، به تمدن اسلامی نظر شود. این نگاه؛ کشوری مثل کشور اسلامیِ ترکیه و یا مالزی به بار خواهد آورد، که در عین مسلمان بودنِ مردمش، دولت، قاعده ی بازی با غرب را رعایت می کند. در حالی که حقیقت انقلاب اسلامی چیز دیگری غیر از کشور ترکیه و مالزی را دنبال می نماید. انقلاب اسلامی با موضوع ولایت فقیه در تاریخ معاصر در جایگاهی است که بنا است از غرب عبور کند و زمینه ی حاکمیت امام معصوم«عجّل الله تعالی فرجه» را فراهم نماید، با این حال با ریاست جمهوری آقای موسوی یا شخصی که چنین طرز فکری داشته باشد، به کلی انقلاب اسلامی از هویت تاریخی خود خارج می شود. و با إصرار بر این که ساختار سیاسی باید دموکراتیزه شود، نه تنها نفوذ معنوی و هدایت گرانه ی ولایت فقیه به شدت کاهش می یابد، عملاً «اسلام» در مهندسی اجتماع نقشی نخواهد داشت و عدالت خواهی و توحیدگرایی به حاشیه خواهد رفت، و سکولاری پنهان اما فعّال که با آرمان های انقلاب اسلامی زاویه دارد، قوت می گیرد که لازمه ی آن تحکیم مجدد اشرافیتِ نوظهور طبقه ی لیبرال در متن تصمیم گیری جامعه است.

آنچه موضوع فوق را شدت می بخشد بی محلی کامل آقای موسوی به جایگاه ولایت فقیه است به طوری که مقام معظم رهبری بعد از انتخابات به آقای موسوی توصیه کردند کانال های قانونی را طی کند، و به شورای نگهبان نیز تأکید فرمودند با دقت از حقوق آقای میرحسین موسوی صیانت نمایند. اما آقای موسوی به کم تر از ابطال انتخابات راضی نشد، و پس از خروج از دفتر رهبری، مجدداً بیانیه صادر کرد، راه پیمایی غیر قانونی انجام داد، و در راه پیمایی اعلام کرد؛ به شورای نگهبان اعتماد ندارد؟! که این یک نحوه عبور از نظام اسلامی است، زیرا اگر به حرف رهبری نظام وقعی گذاشته نشود و به شورای نگهبان هم اعتماد نباشد، عملاً به این معنی است که آقای موسوی معتقد است یک نظام دیگری باید تشکیل داد. نظامی که در آن رهبری یا نباشد و یا هیچ نقشی برای آن پذیرفته نشود، و این درست همان چیزی است که باید از خود پرسید چه شده است که چنین فکری در ذهن کسانی پیدا شده که خود را متعلق به نظام اسلامی می دانند یا می دانسته اند؟

17- تفاوت گفتمان آقای هاشمی و آقای خاتمی با غرب، نسبت به گفتمان مقام معظم رهبری و آقای احمدی نژاد با غرب را باید در تفاوت جایگاه تاریخی و نقش آفرینی دانست که مقام معظم رهبری برای انقلاب اسلامی در جهان امروز قائل اند.

آقای هاشمی و آقای خاتمی و پیرو آن دو، آقای موسوی تمدن غرب را به عنوان یک تمدنِ قابل توجه پذیرفته اند و اگر هم انتقادی به آن دارند -که دارند- انتقاد در هویت و اصل وجودی آن نیست. در حالی که مقام معظم رهبری و آقای احمدی نژاد، اصل تمدن غربی را به رسمیت نمی شناسند و آن تمدن را نه تنها قابل توجه نمی دانند، بلکه موجب نابودی بشر و عامل حاکمیت ظلم و کفر و فساد می دانند. شاید علت نگاه کینه توزانه و تحقیرآمیزی را که آقای موسوی نسبت به آقای احمدی نژاد دارد در این نکته بتوان جستجو کرد. [4]

18- مسئولان اسلامیِ کشور ترکیه، در عین تأکید بر حجاب اسلامی و رعایت اسلام در امور فردی، سعی دارند با پذیرفته شدن در اتحادیه ی اروپا به عنوان کشوری اروپایی، در کنار فرهنگ مدرنیته، امور خود را بگذرانند، و در عین انتقاد به اسرائیل آن را به رسمیت بشناسند، چیزی شبیه آنچه گروه های ملی- مذهبی در کشور ما به دنبال آن هستند، که در آن چیزی به نام انقلاب اسلامی و ایجاد زمینه جهت تمدن اسلامی مطرح نیست و روح تاریخ سازی انقلاب اسلامی به عنوان حرکتی معنوی که از حضرت آدم شروع شد و باید به حضرت مهدی«عجّل الله تعالی فرجه» ختم شود، اصلاً به چشم نمی خورد، و سرنوشت ملت انقلابی ایران مثل سرنوشت سایر ملت های غرب زده، در رنجِ بی تاریخی و بیرون افتادن از تاریخِ نور خواهد بود، که تحت عنوان نیهلیسم مورد بحث قرار می گیرد. حال سؤال این است؛ چرا باید گروهی که- بر اساس قواعد دموکراسی- سخنشان اراده ی اکثریت مردم ایران نیست، به خود اجازه دهند که انقلاب مردم ایران را تا این حدّ تقلیل داده و متوقف کنند و آن را از رسالت بزرگ تاریخی اش که مردم آماده اند هزینه ی آن را نیز بپردازند، باز دارند، و از سیری که بنا است نظام اسلامی طی کرده و خود را از فرهنگ غربی در نظام آموزش و اقتصادی، آزاد کند، جامعه را محروم نمایند و إصرار دارند کشور را به سوی سکولاریسم سیاسی سوق دهند و طبقه ی غرب زده ی جامعه را راضی نمایند و نه مسلمانان عدالت خواه و معنویت گرا را؟ [5]

19- آقای موسوی در بیانیه ی شماره 9 با به تمسخرگرفتن موضوع «خودی» و «غیر خودی» که رهبر انقلاب سال گذشته مطرح کردند و در آنجا تأکید فرمودند، از نظر حقوق شهروندی همه حق مساوی دارند ولی نسبت افراد به انقلاب و دشمنان انقلاب متفاوت است و آن کس که حرف دشمن را می زند خودی به حساب نمی آید؛[6] آقای موسوی در آن بیانیه با نادیده گرفتن این موضوع عملاً برای ارزش های انقلاب اسلامی و مقابله ی انقلاب با غرب، جایی باز نکرده و این همان چیزی است که جریان های ضد انقلاب داخلی و خارجی جنبه ی مثبت آقای موسوی شناختند.

20- اما بیش از همه باید به خاستگاه آن تفکر پرداخت و بررسی کنیم چه شد که انقلاب در یکی از جبهه های درون خود به چنین افکاری گرفتار شد.

ابتدا در یک کلمه می توان گفت: فرهنگ غرب توانست برای افرادی که از جهتی متعلق به انقلاب بودند و قلباً هم انقلاب را قبول داشتند، طوری انقلاب اسلامی را تعریف کند که تا حدّ تعارض با امثال آقای احمدی نژاد و کسانی که چون او فکر می کنند، جلو بیایند، و همان طور که عرض شد این اساسی ترین نکته ای است که باید از نظر فرهنگی در بستر مسائل پیش آمده در قبل و بعد از انتخابات 22خرداد، به آن فکر کرد.

21- وقتی پذیرفتیم ریشه ی مشکل در تعریفی است که غرب از انقلاب اسلامی در ذهن گروه خاصی که تحت عنوان اصلاح طلب خود را متعلق به انقلاب اسلامی می دانند، ایجاد کرد، موضوع بعدی، یافتن راه کارهایی است که برای عبور از این مشکل در آینده ی تاریخ انقلاب، باید به آن ها پرداخت.

در موضوع دوم باید دو نکته مورد توجه قرار گیرد: یکی «شناخت حقیقت و ذات انقلاب اسلامی» و دیگری «شناخت ذات غرب». و این که نظام آموزشیِ خود را بر اساس این دو نکته کاملاً بازخوانی کنیم، وگرنه فرهنگ غربی در آینده نیز هرچه بیشتر از جوانان ما سربازگیری می کند و در نتیجه انتخابات بعدی بیشتر مورد تهدید قرار می گیرد. [7]

22- در مورد توجه به ذات و حقیقت انقلاب اسلامی نیاز به طرح مباحث گسترده ای است که بحمدالله به شکل های گوناگونی مورد بحث قرار گرفته است.[8] آنچه می توان به اجمال عرض کرد عبارت است از این که: انقلاب اسلامی با جایگاه فراتاریخی خود و با هویت اسلامی، ریشه در غدیر دارد که خداوند برای مدیریت جامعه ی اسلامی، انسانی معصوم را منصوب فرمود و مکتب تشیع با وفاداری به غدیر، همچنان تاریخ را در نوردید تا این که با ظهور انقلاب اسلامی، فرهنگ غدیر در زمان غیبت، با ولایت فقیه محقق شد، بر این اساس که حکم خدا و رسول«صلّی الله علیه وآله» و امامان معصوم«علیهم السلام» توسط کارشناسی توانا از متون اسلامی أخذ گردد، تا زمینه برای ظهور مقدس حضرت صاحب الأمر«عجّل الله تعالی فرجه» آماده شود و تمدن اسلامی به عنوان عالی ترین بستر تعالی بشر به صحنه ی تاریخ پای گذارد، و لذا آن جریان از انقلاب اسلامی شروع شد تا به «دولت اسلامی» برسد و سپس «کشور اسلامی» واقع گردد و در نهایت «تمدن اسلامی» ظهور یابد. [9]

نظام آموزشی کشور باید با برنامه ریزی دقیق جهت گیری کرده و خاستگاه انقلاب اسلامی را با رویکرد به سوی تمدن اسلامی روشن کند تا نسل تحصیل کرده ی ما جایگاه تاریخی خود و انقلاب را بشناسد و گمان نکند انقلاب اسلامی یک حادثه ی اتفاقی است که با چند تظاهرات و تبلیغات رادیوهای بیگانه از صحنه ی تاریخ حذف می شود.

بازخوانی وضع موجود خبر از آن می دهد که انقلاب اسلامی در تحقق دولت اسلامی که رویکردش به سوی تمدن اسلامی باشد، با دولت آقای احمدی نژاد شروع شد،[10] که متأسفانه با طرز تفکر امثال آقای هاشمی و خاتمی و موسوی به مشکل افتاد. در حالی که اگر ذات انقلاب اسلامی و سمت و سوی آن درست تحلیل می شد، هرگز نباید دولت آقای احمدی نژاد با چنین بی وفایی هایی روبه رو می گشت. البته و صد البته جایگاه تاریخی انقلاب اسلامی طوری است که عقب گرد برای آن محال است. ما باید سعی کنیم از این حرکتِ بزرگ تاریخی که به سوی ولایت امام معصوم«عجّل الله تعالی فرجه» در حرکت است عقب نیفتیم.

23- نکته ی دومی که در بازخوانی نظام آموزشی از جهت فکری و فرهنگی باید به صورت جدّی و برنامه ریزی شده مورد بررسی قرار گیرد، جایگاه تاریخی فرهنگ مدرنیته و مبانی نظری آن فرهنگ است و این که نسبت فرهنگ مدرنیته با انقلاب اسلامی چگونه باید باشد.

حاصل کلام آن که فرهنگ مدرنیته،از نظر مبانی نظری رابطه ی خود را با عالم قدس به کلی منقطع کرده و از عالم بیکرانه ی غیب و معنویت بیگانه است و برمبنای نگاه منقطع از عالَم قدس، عالَم و آدم را می نگرد و تعریف می کند و جلو می برد. «رنه گنون» به خوبی تبیین می کند که فرهنگ غربی با هرگونه نگاه قدسی، کینه توزانه برخورد می کند[11] و لذا یکی از ابعاد آن فرهنگ درگیری و نفی فرهنگ دینی و قدسی است.

در مورد خاستگاه تاریخی فرهنگ مدرنیته و این که با شروع رنسانس معنی انسان در غرب تغییر کرد، باید به خوبی بحث شود، تا معلوم گردد تفاوت انسان دینی با انسان غرب زده در آن است که انسان دینی سعی دارد خود را از نظر فکری و اخلاقی طوری تغییر دهد که شایسته ی قرب الهی گردد، ولی انسان غربی سعی دارد با تغییر طبیعت به خود هویت ببخشد. باید در نظام آموزشی کشور مباحث دقیقی صورت گیرد تا خدای ناکرده نسل جوانِ خود را با غایتی که غرب برای انسان قائل است تربیت نکنیم و به اسم بهره مندی از تکنولوژی غربی، غایت نظام اسلامی و تحصیل کردگان آن نظام، داشتن تکنولوژیِ برتر نگردد، در آن صورت نسلی را تربیت کرده ایم که آنقدر که احساس قرابت به فرهنگ غرب دارد، چنین احساسی را با انقلاب اسلامی ندارد، چون خودِ گمشده اش را در دنیایی که زمینه ی ارتباط با عالم قدس و معنا را برایش فراهم می کند جستجو نمی کند. در این مورد می توان به کتاب های «گزینش تکنولوژی از دریچه ی بینش توحیدی» و «فرهنگ مدرنیته و توهّم» رجوع فرمایید.

24- چنانچه ملاحظه فرمودید جریانات قبل و بعد از 22 خرداد سال 1388 به منزله ی تلنگری بود که ما را به هوش آورد که در کجای تاریخ انقلاب ایستاده ایم و جدّی ترین وظیفه ی ما در رویارویی با مسائل پیش آمده از نظر فکری و فرهنگی چیست.

عرض شد ضرورت تغییر ساختار و محتوای نظام اسلامی بر مبنای ارزش ها و اهداف انقلاب اسلامی به خوبی ظاهر شد، و این تغییر ساختار و محتوا باید در دو جنبه ی «شناخت جایگاه تاریخی انقلاب اسلامی» از یک طرف، و «شناخت غرب و نسبتی که ما باید با غرب داشته باشیم» از طرف دیگر، صورت گیرد و فراموش نکنیم انقلاب اسلامی نقطه ی درگیری معنویت و دنیازدگی، و عدالت خواهی و ثروت پرستی است.

وقتی معلوم شد اساسی ترین مسئله ی انقلاب اسلامی دو نکته ی «فهم جایگاه تاریخی اسلامی» و «شناخت غرب و نسبت آن با انقلاب اسلامی» است، دیگر چگونگی فعالیت های فرهنگی برای آینده مشخص خواهد بود.

عرض شد به جبهه ها نظر شود و نه به آدم ها و امید است با توجه به نکات قبلی روشن شده باشد، جبهه ای که از نظر فکری و فرهنگی از جنس انقلاب نیست، در بسیاری از لایه های فرهنگی کشور نفوذ کرده و سنگرهایی را نیز اشغال نموده است و برنامه ها را به نفع خود و در راستای منفعت طلبی و بر ضد حرکت هایی که به سوی عدالت و معنویت است، تفسیر نموده؛ پس می طلبد که عزیزان به عنوان یک سرباز برای انقلاب در راستای مقابله با چنین تهاجم فرهنگی خود را به آن دو نکته ی فوق الذکر مجهز نمایند.

می ماند راه کارهایی که چگونه بتوان از وضع موجود به سوی وضع مطلوب عبور کرد. در این مرحله است که باید با دقت و حکمت حرکت نمود تا در عین توسعه ی کشور، جهت گیری معنوی و عدالت گرایی، هم زمان و متوازن جلو رود که تحت عنوان «عدالت و پیشرفت» نامبرده می شود. و اهمیت مسئله را می توان در ابلاغیه ی مقام معظم رهبری«حفظه الله تعالی علیه» در رابطه با سیاست های برنامه ی پنجم توسعه دانست که می فرمایند:

«انتظار دارم در دوره ی پنج ساله ی آينده اقدامات اساسی برای تدوين الگوی توسعه ی ايرانِ اسلامی كه رشد و بالندگی انسان ها بر مدار حق و عدالت و دستيابی به جامعه ای متكی بر ارزش های اسلامی و انقلابی و تحقق شاخص های عدالت اجتماعی و اقتصادی در گرو آنست، توسط قوای سه گانه ی كشور صورت گيرد».

برای رسیدن به چنین اهدافی هیچ شروعی مهم تر از توجه به دو نکته ی فوق نیست.

«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»

 

منبع: لب المیزان
.......................................................
پی نوشت ها:
[1] صحیفه ی نور، ج 8 ، ص 282.
[2] سوره ی انعام، آیه ی 102.
[3] نماز جمعه، 29 خرداد سال 88.
[4] مقام معظم رهبری در 2/6/87 خطاب به دولت آقای احمدی نژاد می فرمایند: «می فهمیم که چطور مجموعه ی دولت آماج حملات است، علتش هم همین است که گفتمان این دولت، گفتمان انقلاب است و در جهت انقلاب حرکت می کند».
[5] وقتی مردم مسلمان الجزایر در دهه ی گذشته به جریان اسلام گرای دکتر مدنی رأی دادند ولی با چراغ سبز غرب آن حرکت سرکوب شد و رهبر حرکت را نیز زندان کردند، گفتند هنوز مردم الجزایر آماده ی دموکراسی نیستند! ما بهتر از خودشان برایشان تصمیم می گیریم. یعنی اگر طبق قاعده ی دموکراسی هم دکتر مدنی انتخاب شد ولی آن دموکراسی منجر به حضور بیشتر فرهنگ غربی نشد، آن دموکراسی باید سرکوب شود.
[6] مقام معظم رهبری فرمودند: «خودي آن است که دلش براي اسلام مي‏تپد؛ دلش براي انقلاب مي‏تپد؛ به امام ارادت دارد؛ براي مردم به صورت حقيقي - نه ادّعايي- احترام قائل است. غير خودي کيست؟ غير خودي کسي است که دستورش را از بيگانه مي‏گيرد؛ دلش براي بيگانه مي‏تپد؛ دلش براي برگشتن امريکا مي‏تپد. غير خودي آن کسي است که از اوايل انقلاب در فکر ايجاد رابطه ی دوستانه با امريکا بود. به امام اهانت مي‏کرد؛ اما براي امريکا اظهار علاقه مي‏نمود! کسي به امام اهانت مي‏کرد، ناراحت نمي‏شد؛ اما اگر کسي به دشمنان بيرون از مرز يا همدستان آن ها اهانت مي‏کرد، ناراحت مي‏شد! اين ها غريبه‏اند». (خطبه‏هاى نماز جمعه‏ در تاریخ ۱۳۷۸/۰۵/۰۸)
[7] عنایت داشته باشید اگر انقلاب اسلامی در مسیر توحیدی خود جلو رود، طبیعی است که ریزش هایی خواهد داشت و حتی آن نخبه گانی که کمال انقلاب اسلامی را در پیروی از الگوی پیشرفت غربی تعریف کرده اند، ممکن است انقلاب را همراهی نکنند ولی در مقابل این ریزش ها، «رویش» های انقلاب، رویش های با برکتی خواهد بود. رویش هایی که قرآن در مورد آن می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد هر كس از شما از دين خود برگردد به زودى خدا گروهى را مى‏آورد كه آنان را دوست مى‏دارد و آنان نيزاو را دوست دارند ، اينان در مقابل مؤمنان متواضع و در مقابل كافران عزت خود را حفظ می کنند. در راه خدا جهاد مى‏كنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمى‏ترسند، اين فضل خداست آن را به هر كه بخواهد مى‏دهد و خدا گشايشگر داناست. (سوره مائده، آیه 54).
به گفته ی عزیزی؛ «دگرگوني و زلزله، قانون تكويني خداست. يك به يك تكان سختي خواهيم خورد، بي ترديد. بايد معلوم شود كدام دل و جان ضدزلزله است و برقرار مي ماند، و پايه هاي كدام قلب را غارتيان، سست كرده اند. مي شود همين روزها به عيان ديد رجال پرآوازه اي را كه چه آسان از جاي مي جنبند و چونان برگي جداافتاده از درخت، بازيچه ی هوا مي شوند، معلق ميان زمين و آسمان. انتخابات بهانه است، دولت احمدي نژاد هم. نظام مقتدر جمهوري اسلامي پروژه ی قرن جديد آمريكايي و خاورميانه ی جديد را به تلي از خاكستر بدل كرد و ابهت ابرقدرت قرن را قدرتمندانه به چالش گرفت. اين كم گناهي نيست در نگاه فراعنه اي كه دنيا را زير پنجه ی خويش مي يافتند اما ناگهان رؤياي بزرگشان به كابوسي واقعي بدل شد. دشمن ما آنانند و ما نيز منزجر از آنان. بي عقلي است اگر كسي در اين ميان، جبهه ی دشمن و دوست را گم كند و به خيال خود در درون جبهه هاي خودي پاپيچ ملت و حاكميت شود. البته در اين معركه به صبر و سعه ی صدر مأموريم. اما خطاست كسي يا كساني خيال كنند نظام و مردم در برابر خطا و خيانت فقط صبوري مي كنند يا احياناً باج مي دهند. جبهه ی بزرگ انقلاب اگر تا اين جا در برابر فتنه انگيزان بردباري كرده و شكيبايي ورزيده، نه از سر ضعف و انفعال يا خوف كه صرفاً به اعتبار متابعت از مقتداي عزيزتر از جان بوده است. اين جاست كه ساعتي انديشه و تعقل از 70 سال عبادت برتر مي شود. به خداوند باید پناه برد از خفتن عقل و زشتي لغزش هايي كه زيبا مي نمايد. آری! از سقوط نخبگان باید به خدا پناه برد».
[8] به مباحث «انقلاب اسلامی» از همین مؤلف رجوع فرمایید.
[9] در رابطه با موضوع شروع انقلاب اسلامی و سیر به سوی کشور اسلامی و در نهایت تحقق تمدن اسلامی، به نوشتار «تمدن زایی شیعه» رجوع فرمایید.
[10] مقام معظم رهبری در تاریخ 4/6/1386 خطاب به دولت آقای احمدی نژاد فرمودند: «شعارهای شما، فضای اصول گرایی و فضای ارزش های انقلابی و فضای وفاداری به مبانی امام و انقلاب را بر جامعه حاکم کرده است، این خیلی چیز با ارزشی است. اولین و مهم ترین شاخصه ی دولت شما این است».
[11] موضوع مبانی نظری فرهنگ مدرنیته در کتاب «علل تزلزل تمدن غرب» به طور مبسوط مورد بحث قرار گرفته و در آن کتاب از نظرات فیلسوف شهیر فرانسوی جناب «رنه گنون» استفاده شده است.