مقاومت و دفاع - بررسی تاریخی تهاجمات نظامی اخیر به ایران/ بخش دوم
مقاومت و دفاع در تاریخچه کهن ایران اسلامی سابقه دیرین دارد و این مقاله در پی آن است تا تاریخ تهاجمات نظامی اخیر به کشور ایران اسلامی را بررسی نماید و چندی از عوامل و علل آنرا بشمارد...
اشاره
در شماره پیشین (26) با هدف تشریح تاریخی تهاجمات نظامی اخیر به ایران (طی دویست سال گذشته) جنگ های اوّل و دوّم ایران و روسیه، جنگ هرات، جنگ های اوّل و دوّم جهانی از نظرگاه مخاطبین محترم گذشت. از این رو سیر تحوّلات، پدیده های زمینه ساز و برایند شکست ها مد نظر قرار گرفتند.
در این شماره و در ادامه فرایند تاریخی اخیر، تهاجم عراق و دفاع مقدّس مردم ایران به عنوان تبلور پیروزی یک ملّت سلمان، در این تاریخ پرفراز و نشیب مورد توجّه قرار خواهد گرفت.
مقطعی که با کارکردی هویت آفرین به تصویری روشن از آینده پیوند می خورد.
از این رو در پی مباحث گذشته در پی آنیم تا به خواننده یادآوری کنیم:
(در کجا قرار گرفته و چه می کند؟ و از همه مهمتر، می بایست در کجا قرار بگیرد و چه باید بکند؟)
جنگ تحمیلی و دفاع مقدّس مردم ایران
انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی رحمه الله که از ارزش های متعالی و اصول پایدار اسلام و قیام عاشورای حسینی مایه می گرفت، مرهمی بود بر زخم های پی در پی ملّتی که با بغض فروخورده خود سال ها رنج و استضعاف را فریاد می زد. این موج توفنده سرانجام در 22 بهمن 1357 با برچینی بساط رژیم دست نشانده پهلوی، نظام مقدّس جمهوری اسلامی را بر پا نمود و فصل جدیدی را بر تاریخ این مرز و بوم رقم زد. امپریالیسم غرب و شرق، که برای براندازی انقلاب نوپای اسلامی و اعاده نفوذ استعماری خود از دسیسه ها و توطئه های متعدد داخلی ناامید شده بودند، برای تحقّق نقشه های شوم خود عراق را با بهانه های بی اساس برای جنگ با جمهوری اسلامی ایران تحریک نمودند.[1]
رژیم بعثی عراق نیز با بهانه جویی در مرزها و تحریک عناصر تجزیه طلب در داخل، از همان اوایل سال 1358 خرابکاری ها و حملات پراکنده خود را آغاز و سرانجام با لغو عهدنامه الجزایر (1975 م ـ 1354 ه. ش) ضمن اعلام تسلّط کامل بر اروندرود[2] (در 31 شهریور 1359) تجاوز سراسری خود را در طول بیش از هزار کیلومتر مرز مشترک آغاز کرد.
در چند هفته اوّل جنگ ده شهر مهمّ و مرزی شامل خرمشهر، سوسنگرد، بستان، مهران، دهلران، خسروی، قصر شیرین، هویزه، نفت شهر، موسیان و سومار به تصرّف رژیم بعثی عراق درآمد و شهرهایی چون آبادان، اهواز، دزفول، شوش، اندیمشک، سر پل ذهاب و اسلام آباد غرب آماج بمباران های بی وقفه هوایی و گلوله های توپخانه و موشک دشمن قرار گرفت. ارتش عراق در ابتدای این جنگ با استعداد 000,195 نفر نیروی رزمی ـ که در قالب دوازده لشکر و پانزده تیپ مستقل تحت فرماندهی سه سپاه سازماندهی شده بود ـ 600 قبضه توپخانه، 5400 دستگاه تانک و نفربر، 400 قبضه توپ ضد هوایی، 366 فروند هواپیمای جنگنده و 400 فروند بالگرد به تصوّر فتح سه روزه تهران وارد خاک ایران گردید.[3] این رژیم در خلال جنگ تمام قوانین و مقررات های معتبر بین المللی از جمله: پیمان الجزایر (1975 م)، پیمان منع کاربرد سلاح های شیمیایی، پیمان منع حمله به اماکن مسکونی، پیمان مربوط به ضرورت رفتار انسانی با اسیران جنگی، پیمان مربوط به ضرورت امنیت هوانوردی، پیمان مربوط به امنیت دریاها و... را زیر پا گذاشت.
در خلال جنگ تحمیلی، عراق از حمایت تسلیحاتی، مالی، سیاسی و اطّلاعاتی بین المللی برخوردار بود. فرانسه، شوروی، انگلستان و چین در صدر صادرکنندگان اسلحه مورد نیاز عراق قرار داشتند. آلمان تأمین کننده عمده جنگ افزارهای شیمیایی عراق محسوب می شد. دولت های مرتجع عرب تأمین کننده عمده نیازهای نفتی، مالی، ترابری و حتّی انسانی عراق به شمار می آمدند.
در سال 1361 ه. ش عراق با بهره مندی از این شرایط، توانست در خرید جنگ افزار از عربستان سعودی سبقت گیرد به نحوی که در سال 1363 ه. ش بودجه نظامی بغداد از مجموعه بودجه نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بیشتر شد. براساس آمارهای موجود، هزینه هایی که عراق از آغاز سال 1360 تا پایان جنگ (در سال 1367) صرف خرید سلاح نمود از هزینه تسلیحاتی کشورهای صنعتی اروپای غربی در همین دهه بیشتر بود.[4]
در طول دهه 1360 پنجاه و سه درصد واردات نظامی عراق به ارزش تقریبی سیزده میلیارد و چهارصد میلیون دلار از شوروی تأمین می شد. فرانسوی ها نیز با فروش بیش از پنج میلیارد دلار سلاح به عراق، در مجموع بیست درصد واردات نظامی عراق را به خود اختصاص می دادند. این رقم در مورد چین نیز به هفت درصد یعنی به بیش از یک میلیارد و ششصد میلیون دلار بالغ می شد. این روند باعث شد که عراق در پایان جنگ به عنوان پنجمین قدرت نظامی جهان معرّفی شود.[5]
آمریکایی ها نیز در اسفند 1360 در حالی که با همه قدرت، تحریم شدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران دنبال می کردند، نام عراق را از فهرست کشورهای «طرفدار تروریسم» خارج و در آذر ماه 1363 تحریم سیاسی عراق را خاتمه دادند و روابط سیاسی گسترده ای را با این کشور برقرار نمودند. از سوی دیگر در اواخر جنگ مطالبات نقدی شش کشور عرب حوزه خلیج فارس (امارات متحده عربی، بحرین، قطر، کویت، عربستان، عمان) از مرز هشتاد میلیارد دلار گذشته بود. این رقم غیر از میلیاردها دلار نفتی بود که دولت های منطقه به ویژه کویت و عربستان از پالایشگاه ها و پایانه های خود به حساب عراق به شرکت ها و کمپانی های نفتی غرب فروخته بودند.[6]
این جنگ که هفت سال و یازده ماه (شهریور 1359 ـ مرداد 1367) با دفاع جانانه مردم ایران به طول انجامید، از نظر مدّت زمان دو برابر جنگ جهانی اوّل و یک و نیم برابر جنگ جهانی دوم می باشد. جمهوری اسلامی ایران در این مقطع سراسر حماسه با تکیه بر توانمندی های بومی خود ضمن طرّاحی بیش از 160 عملیات بزرگ، متوسط و کوچک نظامی با خلق روش های آفندی و پدافندی جدید ماشین جنگی عراق را متوقّف ساخت و معادلات مرسوم تمام ارتش های جهان را فروریخت و تعجّب استراتژیست های دنیا را در این نبرد نابرابر برانگیخت.
جنگ تحمیلی عراق تنها تهاجم نظامی بیگانه است که ایران در عین تحریم گسترده و فشارهای سیاسی بین المللی ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اش را حفظ کرده، پایه های امنیت داخلی خود را با تکیه بر اصول و ارزش های برآمده از انقلاب اسلامی تثبیت کرده است و دشمنانش را ناکام و آنان را از دست اندازی به حتّی یک وجب از خاک مقدّس خود محروم ساخته است.[7]
از منظر و خاستگاه فکری، این برهه از تاریخ ایران به جهت بازآفرینی تعریف دینی و مذهبی از مقوله دفاع، متمایز می شود؛ زیرا براساس اعتقاد قلبی و یقینی به توحید، اقامه عدل، نظام تشریع، وحی، معاد، امامت و جهاد فی سبیل الله، تحت فرمان ولی فقیه در عصر غیبت، مشروعیت و هویت می یابد و اصالت تاریخی خود را در جنگ های عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمّه معصومین علیهم السلام جستجو می کند.
در قاموس و منشور دفاع مقدّس ترس و وابستگی به اجانب جایی ندارد زیرا عمل به تکلیف و شهادت در این مسیر الهی، هدف و مقصد نهایی است.[8]
سخن پایانی:
کوشش و تلاش ایرانیان، برای حفظ هویت و استقلال خود، بر گستره تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین خودنمایی می کند. از سوی دیگر تاریخ ایران شاهد خیانت ها، حق کشی ها و ظلم هایی است که روح ظلم ستیزی و آزادمنشی این ملّت را با بغض و سرخوردگی درآمیخته، به بهایی ناچیز معاوضه کرده است. از این منظر، وقایع دویست سال اخیر و تسلّط استبدادی دوران قاجار و پهلوی صفحاتی از این فصل سیاه محسوب می شود. دفاع مقدّس مردم ایران مرهمی بر قامت زخم خورده عزتِ ایرانی مسلمان بود و موجب بازیابی هویت و بازتعریف آرمان های یک ملّت با نگرشی جدید شد. در این تعریف، دین و مذهب تمام هنر خود را به نمایش می گذارد و از انسان چسبیده به خاک، پرنده ای افلاکی می سازد که خود را در تعلّق ریسمان الهی می بیند و فقط با رسیدن به لقای خداوند آرام می گیرد.
در دفاع مقدس، اسلام انقلابی از سطح جامعه به عمق و تار و پود جامعه نفوذ کرد و شور انقلابی برآمده از انقلاب 1357 به شعور انقلابی تبدیل شد. در این عرصه جدید، جوهره کفرستیزی و مقاومت که از روح اسلام نشأت می گیرد، احیا شد و جهاد دفاعی ـ که حافظ اصول است و قعود آن ذلّت و اسارت و بر باد رفتن ارزش های اسلامی و انسانی را در پی دارد ـ فراسوی خیل پیروان اسلام انقلابی گشوده شد.
با برپایی این خیزش عظیم ابّهت قدرت های شرق و غرب و نقشه های استعماری آنان به یکباره فروریخت. از این رو بستر و زمینه لازم برای صدور ارزش ها و دستاوردهای برآمده از انقلاب اسلامی در اقصا نقاط عالم فراهم گردید.
امروز ایران و ایرانی باید بداند اقتدار و سرافرازی او در گرو جانفشانی و پاسداری از این حماسه جاوید و میراث گران بها تحقق خواهد یافت. دیباچه ای که سطر سطر آن با خون لاله های عاشق زینت یافته و به عنوان سندی ماندگار چراغ هدایت امروز و آینده ایران اسلامی خواهد بود.
منبع: مجله حصون، آذر و دیماه 1389 ، شماره 27.
---------------------------------
پی نوشت:
[1] . اصغر جعفری ولدانی، بررسی اختلافات مرزی ایران و عراق، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، 1367، ص 10 به بعد.
[2] . پس از تلاقی دو رود دجله و فرات در محلّی به نام القرنه در شمال شرقی بصره «شط العرب» تشکیل می شود و می بایست با طی مسافتی در حدود 170 کیلومتر در دهانه فاو به خلیج فارس بریزد این شط پس از طی 70 کیلومتر در حوالی خرمشهر با بزرگترین رودخانه ایران یعنی کارون که از ارتفاعات زاگرس سرچشمه می گیرد در هم می آمیزد و اروند تشکیل می شود. از این رو با ترکیب سه رودخانه دجله، فرات، کارون این رودخانه می بایست یکصد کیلومتر باقیمانده را برای پیوستن به خلیج فارس بپیماید. با محاسبه گستردگی حجم آب، رود کارون و سایر رودهایی که از منطقه کردستان و کرمانشاه به سمت عراق جریان داشته و وارد دجله می شوند، بیش از نیمی از آب اروندرود از رودخانه های ایران تأمین می شود این رودخانه با عرض متغیّر چهارصد تا هزار متر و عمقی حدود هجده متر طبق قوانین بین المللی به صورت مرز مشترک و در امتداد خط تالوگ مشخص شده است در این روش خط القعر قابل کشتیرانی در حال جزر کامل مبنا قرار گرفته است.
[3] . ر. ک. مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، راهنمای عملیات جنگ 8 ساله، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1369، صص 77 ـ 89 .
[4] . روزنامه جمهوری اسلامی، صادرکنندگان مرگ، دوم و سوم مهر 1370 ه . ش.
[5] . روزنامه کیهان، آمار جنایت، سی و یکم شهریور ماه 1380 ه . ش و گزارش آماری مؤسسه بین المللی استکهلم، 1989 م.
[6] . فرایند جنگ تحمیلی، اداره کل پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیما، 1374، ص 40 ـ 42.
[7] . جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 29 / 5 / 1367 با پذیرش صلحی راهبردی به عنوان قدرتی برتر در قلب خاور میانه و بر تارک جهان اسلام درخشید و لحظه لحظه بر عظمت، عزّت و اقتدارش افزوده شد؛ درحالیکه از قدرت پوشالی رژیم بعث عراق تنها نامی سیاه باقی مانده است.
[8] . محمّدحسین جمشیدی، همان، صص 587 ـ 600 .
