سخنی از امام جواد (علیه السلام) درباره موقعیت شناسی

یکی از اموری که همواره تاثیرات بسیار  مهمی بر زندگی انسان می گذارد، زرنگی او و موقعیت شناسی و به عبارت دیگر بصیرت اوست. چه بسا نداشتن موقعیت شناسی و بصیرت در کارها، همه رشته های بافته شده انسان را پنبه کند. زیرا انسان گرفتار مصیبت هایی می شود که بر اثر نداشتن بصیرت و موقعیت شناسی، پدیدار خواهند شد. از این رو امام جواد (علیه السلام) در حدیثی در مورد موقعیت شناسی می فرمایند: «مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ اءعْیَتْهُ الْمَصادِرُ؛ هرکس موقعیّت شناس نباشد جریانات، او را مى رباید و هلاک خواهد شد.»[1]

چه بسا نداشتن موقعیت شناسی و بصیرت در کارها، همه رشته های بافته شده انسان را پنبه کند. زیرا انسان گرفتار مصیبت هایی می شود که بر اثر نداشتن بصیرت و موقعیت شناسی، پدیدار خواهند شد

البته باید این را نیز گفت که موقعیت شناسی فقط محدود به دو سه جریان نیست و زندگی انسان در این دنیا، بستگی به دانستن موقعیت و داشتن بصیرت است.

امام جواد (علیه السلام) می فرمایند: «مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ اءعْیَتْهُ الْمَصادِرُ؛ هرکس موقعیّت شناس نباشد جریانات، او را مى رباید و هلاک خواهد شد

موقعیت شناس بودن نسبت به دنیا:
بدون شک زندگی انسان در این دنیا و موفقیت او بسته به موقعیت شناسی و بصیرت اوست. حضرت علی (علیه السلام) در سخنانی در مورد دنیا می فرمایند: «انّ الدّنیا دار محن، و محلّ فتن، من أبصر بها بصرته و من ابصر الیها اعمته؛ بدرستی که دنیا خانه محنت ها، و جایگاه فتنه هاست، کسی که طلب کند آن را هلاکش کند؛ و هر که نظر کند بسوی آن (تمایل نشان دهد)، کور گرداند او را ( چشم بصیرت را از او می گیرد.»[2] طبق این حدیث باید انسان در این دنیا موقعیت شناس باشد و با مجهز شدن به بصیرت، زندگی دنیوی خود را به سوی سلامت و نیک نامی سوق دهد.

حضرت علی (علیه السلام) در سخنانی در مورد دنیا می فرمایند: «انّ الدّنیا دار محن، و محلّ فتن، من أبصر بها بصرته و من ابصر الیها اعمته؛ بدرستی که دنیا خانه محنت ها، و جایگاه فتنه هاست، کسی که طلب کند آن را هلاکش کند؛ و هر که نظر کند بسوی آن (تمایل نشان دهد)، کور گرداند او را ( چشم بصیرت را از او می گیرد.»

همانگونه که انسان سعی دارد با انتخاب دوستان خوب و بی غل و غش، و رقم زدن شرایط بهتر، موقعیت خود را در این دنیا به سمت تعالی سوق دهد، باید نسبت به جهان ابدی و سرنوشت ساز آخرت نیز اینگونه دیدی(و حتی بیشتر) داشته باشد. باز در حدیثی از مولا امیرالمومنین علی (علیه السلام) می خوانیم: «با متاعی که در دستتان نمی ماند و ازمیان می رود؛ چیزی را بخرید که برایتان جاودان می ماند.»[3] پیام این حدیث این است که انسان زرنگ و بصیر و موقعیت شناس، همانگونه که در فکر فردای عمل خود است(فردای انتخاب دوست، فردای ازدواج، فردای شغل و...) در فکر فردای قیامت نیز هست که اصل نیز همان روز است..

پی نوشت:
1ــ بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏75 / 364
2ــ نهج البلاغة (للصبحي صالح) / / 106
3ــ نهج البلاغه فقیهی خطبه 62 ص66.