هدف از خلقت انسان

قرآن کریم  به صراحت هدف از خلقت جن و انس را مسئله «عبودیت و بندگى» می دانند و می فرماید: « وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ؛  من جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!» [1] و در سوره مبارکه ملک هدف از خلقت را «حُسن عمل» دانسته و می فرماید: « الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَکُمْ أَيُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزيزُ الْغَفُورُ ؛ آن کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل می کنید ، و او شکست ناپذیر و بخشنده است.» [2] و در آیه: «اللهُ الَّذي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ عَلي‏ کُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ وَ أَنَّ اللهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَيْ‏ءٍ عِلْماً ؛ خدا آن کسی است که هفت آسمان را آفرید و مانند آن آسمان ها از ( هفت طبقه ) زمین خلق فرمود امر نافذ او در بین هفت آسمان و زمین نازل می شود تا بدانید که خدا بر هر چیز توانا و به احاطه علمی بر همه امور عالم آگاه است.» هدف خلقت را «علم و آگاهى از قدرت و توانائی خداوند» [3] دانسته و در آیه «إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعينَ ؛ مگر کسی را که پروردگارت رحم کند! و برای همین ( پذیرش رحمت )  آنها را آفرید! و فرمان پروردگارت قطعی شده که: جهنّم را از همه ( سرکشان و طاغیان ) جنّ و انس پر خواهم کرد!» هدف از خلقت را «رحمت الهى» [4] معرفی می نماید.

از جمع آیات بیان شده در می یابیم هدف اصلى خلقت مسئله «عبودیت» می باشد، عبودیتی که لازمه آن «شناخت و علم» و «حُسن عمل» می باشد و سربلندی از «امتحان و آزمایش» در مسیر «عبودیت» حاصل می گردد و «رحمت واسعه خداوند» نتیجه عبودیت و رحمت خداوند است و همه ی این اهداف به یک نقطه منتهی می شود و آن پرورش ، هدایت و تکامل بندگان است، امام حسین (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ) در این باب می فرماید: «خداوند بزرگ بندگان را نیافریده، مگر به خاطر این که او را بشناسند، هنگامی که او را بشناسند، عبادتش می کنند و هنگامی که بندگی او کنند از بندگی غیر او بی نیاز شوند».[5] و باید دانست غرض از امر به عبودیت توسط خداوند منافع بندگان است زیرا به فرموده امیرالمومنین امام علی (عليه الافُ التَّحيةِ والثَّناء): «خداوند سبحان هنگام آفرینش خلق از طاعت و بندگیشان بی نیاز و از معصیت و نافرمانی آنها ایمن بود؛ زیرا معصیت گناهکاران او را زیان ندارد و طاعت فرمانبرداران سودی به او نمی رساند.»[6]

در مورد هدف از آفرینش «جن» باید دانست که اجنه نیز مانند انسان صاحب اختیار (توانائی اطاعت و یا مخالفت از فرمان الهی) بوده و ایشان نیز مانند انسان از عقل و شهوت خلق شده اند و تمام اهداف خلقت همچنان که در آیات قرآن بدان اشاره شد در مورد آنان نیز صادق است ولیکن بحث خاص ما در اینجا بحث «انسان» می باشد.

خداوند متعال (جَلّ جَلالُه عَظُمَ شَأنُه) قبل از آفرینش حضرت آدم (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ )، ملائکه را آفرید که از ابتداى آفرینش داراى همه کمالات بوده و قدرت بر مخالفت بر فرمان الهی را ندارند،  قرآن کریم در سوره صافات از لسان ملائکه می فرماید: «وَ ما مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ ، وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ ، وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ ؛ و هیچ یک از ما نیست جز آنکه مقام معلومی دارد ، و ما همگی ( برای اطاعت فرمان خداوند ) به صف ایستاده ایم (و استقلالی از خود نداریم) ، و ما همه تسبیح گوی او هستیم!»[7]

پروردگار (جَلّ جَلالُه عَظُمَ شَأنُه) علاوه بر ملائک که عقل محض بوده و از خود اختیار‌ی ندارند ، انسان را نیز آفرید، انسانی که از ابتدا داراى همه کمالاتِ لایق خود نبوده بلکه کمالات را با اختیار و انتخاب خود به دست می آورد، روشن است کمالى که انسان با اختیار و انتخاب آزاد خود تحصیل می‌کند، از کمال اعطایى ملائکه برتر است، از این رو امیرمؤمنین امام علی (عليه الافُ التَّحيةِ والثَّناء) می فرماید: «خداوند عزّوجل ملائکه را از عقل آفرید و در آنان شهوت قرار نداد و حیوانات را از شهوت آفرید و در آنان عقل قرار نداد و بنى آدم را از عقل و شهوت آفرید. پس هر کس عقلش بر شهوتش پیروز شود از ملائکه برتر خواهد بود و هر کس شهوتش بر عقلش غلبه کند از حیوانات پست‌تر خواهد بود».[8]

پی نوشت:
[1]. سوره ذاریات آیه 56
[2]. سوره ملک، آیه 2
[3]. سوره طلاق، آیه 12
[4]. سوره هود، آیات 119
[5]. المیزان، ج 18، ص423.
[6]. نهج البلاغه خطبه همام
[7]. صافات، 164 و 166.
[8]. وسائل الشیعه، ج 11، ص 164.
----------------------------
طراحی (آواتار) مرتبط:
عقل و شهوت