آرزوهای افراد بر اساس خیال های افراد تنظیم شده است. خیال زدگی بسیار عامل خطرناکی است. شناخت قیمت فکرها و ارزش فکرها فوق العاده مهم است. برای چه چیزهایی می ارزد که انسان وقت بگذارد؟ فکر غلط، فهم غلط می آورد، فهم غلط عمل نادرست می آورد و عمل نادرست، قلب و شخصیت نادرست می سازد.

ارزش تفکر در ساختن شخصیت انسان

خوشبختی ما در دنیا و آخرت به سلامتی جسم و روح بستگی دارد. «یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم»[آیه 89 سوره شعراء]؛ روزی که نه مال و نه فرزند به کار آدم نمی آید مگر کسی که قلب سالم داشته باشد. قلب سالم که همان روح سالم است از نوع زندگی ما در دنیا ساخته می شود و اگر ما بخواهیم قلب سالم داشته باشیم باید عمل صالح و سازنده آن روح را داشته باشیم و اگر بخواهیم عمل خوبی داشته باشیم باید فهم درستی از مسائل داشته باشیم و اگر بخواهیم فهم درستی داشته باشیم باید افکار خوبی داشته باشیم.
پس فکر هم برای دنیا و هم برای آخرت سازنده است. بدون داشتن یک فکر سالم نمی توانیم روح و جسم سالم تحصیل کنیم. یعنی وضعیت جسمی ما هم تا حدود بسیار زیادی به وضعیت روحی و فکری ما مربوط است. بسیاری از بیماری هایی که افراد دارند، بستگی به وضعیت فکری افراد دارد وقتی فکر افراد آشفته، ناسالم و ناآرام باشد، وضعیت جسمی انسان به هم می ریزد. فکر، نقش اساسی در سلامت، زیبایی و طراوت جسم دارد. اگر ما دنیا را بخواهیم، باید در نظام فکری مدیریت داشته باشیم و اجازه ندهیم هر فکری سراغ ما بیاید یا هر فکری ما را به هر سویی بکشاند و از خیالبافی و توهم خودداری کنیم. باید قیمت ها دستمان باشد تا بدانیم که هر لحظه برای هر چیزی باید چه قدر هزینه کنیم. اگر این شناخت ها را نداشته باشیم نمی توانیم مهندسی فکر داشته باشیم. خدای نکرده دچار جهالت می شویم و یک عمر در مورد چیزهای پوچ خیالبافی یا فکر کنیم.

ما باید روح سالم با خودمان ببریم. اگر بخواهیم روح سالم داشته باشیم باید عمل سالم داشته باشیم و عمل سالم هم از فکر سالم منجر می شود. فکر غلط در کدورت ها انسان را کینه ای بار می آورد.

آرزوهای افراد بر اساس خیال های افراد تنظیم شده است. خیال زدگی بسیار عامل خطرناکی است. شناخت قیمت فکرها و ارزش فکرها فوق العاده مهم است. برای چه چیزهایی می ارزد که انسان وقت بگذارد؟ فکر غلط، فهم غلط می آورد، فهم غلط عمل نادرست می آورد و عمل نادرست، قلب و شخصیت نادرست می سازد. باید بدانیم که چه نوع حمله هایی ممکن است فکر ما را آشفته کند. در حمله های چهارگانه، حمله جلو و عقب فکر را آشفته می کند. کسانی که می خواهند شادی، آرامش و سلامت روحی و جسمی و سعادت دنیایی و آخرتی داشته باشند باید جلوی دو حمله را بگیرند. توجه کنند که به گذشته برنگردند.
سه عامل هست که می تواند جلوی ساخته شدن قلب انسان و شخصیت و پیشرفت انسان را بگیرد؛ شکست ها، گناهان و کدورت ها. شیطان سعی دارد شما را جلوی خودتان بی ارزش و آلوده جلوه دهد و شجاعت و قدرت آشتی کردن با خدا و توبه کردن و حل مشکل گذشته را به شما ندهد. وقتی که انسان فکر کند نمی تواند گذشته اش را جبران کند، یعنی ناامیدی. بعد از شرک، بزرگ ترین گناه ناامیدی است. در صورتی که ما با یک خدای رحیم و مهربان روبه رو هستیم. پیغمبر [اکرم] صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: اگر شما می دانستید رحمت خدا چه قدر است کاملاً به او تکیه می کردید و به او امیدوار بودید. بنابراین فکر اشتباه، مسیر اشتباه می آورد.
انسان نباید در هیچ شرایطی از اصلاح و آشتی با خدا و از این که بتواند راه سعادت را طی کند، ناامید شود. باعث می شود که انسان روز به روز از خدا دورتر شود. کینه ها افکار غلط تولید می کند و باعث می شود که انسان هم سلامت جسمانی و هم سلامت روحی و سلامت قلبش را از دست بدهد و نتواند برای شرایط زیستی آخرت روح سالم تحصیل کند.
رابطه دنیا با آخرت مثل رابطه رحم مادر با دنیاست. در فرصتی که جنین در رحم دنیا دارد باید خودمان را برای یک شرایط جبری که در بهشت هست فراهم کنیم. آدم ناپاک و مریض وارد بهشت نمی شود. 5 تولد از رحم مادر به دنیا داریم، 5 تولد هم از رحم دنیا به آخرت داریم. باید سالم وارد بهشت شویم. بهشت جای افراد سالم است. یکی از اسماء بهشت «دارالسلام» است یعنی خانه سلامتی. اگر بیماری روحی یا گناهی که توبه نکرده باشیم با خودمان ببریم، مرگ ما اول بدبختی ماست. بنابراین ما باید روح سالم با خودمان ببریم. اگر بخواهیم روح سالم داشته باشیم باید عمل سالم داشته باشیم و عمل سالم هم از فکر سالم منجر می شود. فکر غلط در کدورت ها انسان را کینه ای بار می آورد.

اگر کسی در دلش ذره ای کینه داشته باشد هرگز به بهشت راه پیدا نمی کند. باید دلش کاملاً پاک باشد. شکست ها هم دروغ هستند و دائماً به ما پیام می دهند که تو نمی توانی از پس فلان کار بربیایی. در صورتی که اگر ما روش ها و اصولمان را اصلاح کنیم شکستمان برطرف خواهد شد. پس گذشته خیلی می تواند در خراب کردن فکر و ایجاد بیماری روحی و جسمی مشارکت داشته باشد. از جمله چیزهایی که می تواند در خراب کردن فکر دخالت داشته باشد آینده است. نه این که به فکر آینده نباشیم و برنامه ریزی نکنیم، این اشتباه است و سلامت جسمی و روحی را از بین می برد. فکرِ قبولی کنکور فکر انسان را بسیار مشغول می کند. لذت حال انسان را از بین می برد. وقتی حال انسان خراب شود، به احتمال زیاد آینده هم خراب می شود. کسانی که جذب در حال داشته باشند می توانند آینده خوبی داشته باشند. در مسائل معنوی کسانی می توانند اطلاعات و دانایی هایشان را تبدیل به دارایی کنند که از شر آینده و گذشته خودشان را خلاص کنند. دلشوره های آینده آرزوهای ما را در سطح آینده زیاد می کند فکر می کند پانزده سال دیگر زنده است و معلوم نیست که این اتفاق بیفتد. آن طور که باید خودش را در حال به روز کند و به روز نیست. به روز نبودن یعنی هر روز که سوت پایان را زدند، کارهای من احاله به آینده نداشته باشند.
یکی از چیزهایی که موقع مردن انسان را راحت می کند، وصیت است که تکلیف اموال انسان را مشخص می کند. در حدیث از پیامبر صلوات الله علیه داریم؛ اگر کسی وصیتش را معین نکرده باشد، به مرگ جاهلیت مرده است. وصیت آدم را به روز می کند بسیاری از دغدغه های گذشته و آینده را از انسان می گیرد.

پیامبر [أعظم] صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: آدم های دیوانه کسانی هستند که آن قدر مشغول دنیا هستند که ابدیتشان را فراموش می کنند. آدم های زیرک و عاقل کسانی هستند که کاملاً خودشان را آماده کرده و فضای زیستی آخرتشان را از الآن می سازند. می دانند تا چند ساعت دیگر به عالمی جدید با شرایط جدید منتقل می شوند. یک آدم باشعور و عاقل کسی است که در مورد آینده درست فکر می کند. بیشتر انرژی و ذهن و عمل خودش را متوجه آینده قطعی می کند. یک آینده مشکوک داریم که عمر دنیاست و یک آینده قطعی داریم که وفات است.

سرمایه گذاری روی فکر، بزرگ ترین سرمایه گذاری است... سرمایه گذاری اصلی ما باید در نظام فکری ما باشد. پس ما باید به جای این که به ظواهر فکر کنیم به باطن و ریشه ها فکر کنیم.

آدم باشعور اول فکر آینده قطعی خودش است یعنی اول بارِ خودش را بسته است. انتخاب ها، ارتباطات، افکار و اعمال خودش را طوری تنظیم کرده که هروقت به او بگویند وقت رفتن است، آمادگی وفات را دارد. اگر خودش را آماده نکرده باشد، دچار دروغ ها و توهم بافی است. جایی می خواهید بروید که میلیاردها برابر از دنیا پیشرفته تر است. قابل مقایسه با رحم نیست. اگر برای برزخ خودمان را آماده نکرده باشیم و دلمان نخواهد متولد شویم معلوم است که خراب کاری زیاد کرده ایم و آمادگی وفات نداریم. اگر کسی بخواهد از دست از عملکردهای غلط بردارد باید اول افکارش را تغییر دهد.
نفس ما قبر ماست اگر کسی بخواهد بداند بعداً چه بلایی سر او می آید باید الآن بداند در نظام نفسانی او چه خبر است؟ اگر الآن روح شاد و آرامی دارد در قبر هم آرام است. قبر یعنی ظهور نفسانیت خودمان. تولد، ظهور دوران رحمی جنین است. نوع تولد بچه و نوع زندگی او در دنیا ظهور دوران رحمی اوست. کیفیت زندگی دنیایی ما تعیین کننده نظام ابدی ماست. به جای این که سرمایه گذاری روی عمل کنیم باید سرمایه گذاری روی فکر کنیم. (از کوزه همان برون تراود که در اوست) «الظاهر عنوان الباطن»(= ظاهر نشان دهنده و آدرس باطن است)[بحارالانوار؛ ج ۶۶؛ ص ۳۶۵]؛ آن چه که از افراد ظهور می کند، نماینده باطن و درون آن هاست. عمل خارجی یک شخص، روحیات او را نشان می دهد. ظهورات او را نشان می دهد اگر پرخاشگر، عصبی یا بددهن یا ناشاد است برای این است که یک باطنی دارد که دارد این طور چیزها را در درونش تولید می کند. آن چه که مولد هست فکر است.
سرمایه گذاری روی فکر، بزرگ ترین سرمایه گذاری است. افکارمان را طوری تنظیم کنیم که دائماً در ما آرامش، شادی، اطمینان، یقین، قدرت و استحکام تولید کند. همه این ها میوه است، ریشه ای در قلب ما هست که این ها را تولید می کند. باید میوه های سالم و شیرین را در قلبمان تولید کنیم. سرمایه گذاری اصلی ما باید در نظام فکری ما باشد. پس ما باید به جای این که به ظواهر فکر کنیم به باطن و ریشه ها فکر کنیم.
همه بدبختی های آدم برای تنبلی و بی حوصلگی است. تنبلی مال کسی است که کار را شروع نمی کند. بی حوصلگی مال کسی است که کار را شروع می کند اما ادامه نمی دهد. مثل کسی که از پزشک دارو می گیرد و عمل نمی کند. اگر می خواهیم یک مسلمان حقیقی باشیم که قرآن او را شاد و آرام می داند. «المؤمن دائم النشاط»(= مؤمن همیشه شاد است)[ميزان الحكمه، محمدی ری شهری، جلد: 8، صفحه: 448]* تولید نشاط دائمی روی مسئله ایمان است که پایه آن فکر است. تمام مذهبی هایی که خواستند بدون فکر و یقین و معرفت ایمان سازی کنند، نتیجه اش این شده که به فرمایش امام صادق علیه السلام بعد از شصت سال نماز خواندن یک رکعت آن هم قبول نشده است. یعنی تأثیرگذار نبوده است. انسان باید به این بینش برسد «اشهد ان لا اله الا الله» یعنی هیچ معبود و معشوقی جز خدا ندارم. شهود صحیح رسالت، ولایت و امامت است که به انسان استحکام و آرامش می دهد. از وسواس و تردید و دودلی ما را نجات دهد.

نکات برگزیده جلسه هفتم:

• خوشبختی انسان در دنیا و آخرت وابسته به سلامتی جسم و روح است.
• فکر برای دنیا و آخرت سازندگی دارد.
• فکر، نقش اساسی در سلامت، زیبایی و طراوت جسم دارد.
• سه عامل، شکست ها، گناهان و کدورتها مانع ساخته شدن قلب انسان هستند.
• انسان نباید در هیچ شرایطی، از اصلاح خود و آشتی با خدا، ناامید شود.

* 5078.عنه عليه السلام(الإمام عليّ عليه السلام): المُؤمِنُ يَرغَبُ فيما يَبقى، ويَزهَدُ فيما يَفنى، يَمزُجُ الحِلمَ بِالعِلمِ، وَالعِلمَ بِالعَمَلِ، بَعيدٌ كَسَلُهُ، دائِمٌ نَشاطُهُ...
في المصدر: «بما لا يؤتمن»، وما في المتن أثبتناه من التمحيص. ويؤيّده ما أورده الطريحي في مجمع البحرين يحث قال: في حديث صفات المؤمن «لا يحدّث أمانته الأصدقاء، ولا يكتم شهادته الأعداء»؛ كأنّ المراد بتحديث أمانتهم إفشاء سِرِّهم الّذي لا يحبّون أن يظهر عليه عدوّ ولا مبغض (مجمع البحرين: ج 1 ص 371 «حدث»).[دانش نامه ميزان الحكمه نویسنده: محمد محمدی ری شهری    جلد: 8  صفحه: 448]

---------------------------
مطالب تکمیلی:
مهندسی فکر/ جلسه اول
مهندسی فکر / جلسه دوم
مهندسی فکر / جلسه چهارم
مهندسی فکر / جلسه پنجم
مهندسی فکر/ جلسه ششم
-------------------------
منبع: بحث مهندسی فکر (7)، ۱۳۸۸/۲/26؛ از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی/ منتظران منجی