بررسی شاخص های اقتصادی کشور دو سال بعد از فتح الفتوح برجام؛ افزایش بی سابقه قیمت ارز و بیکاری!

۷۰۰ روز پس از شروع برجام شاخص های اقتصادی نشان می دهد اهداف آن محقق نشده است/ سرمایه  گذاری خارجی نرخ بیکاری، ضریب جینی و قیمت دلار حال و روز خوشی ندارند.

 دو سال از اجرای برجام گذشت اما وضعیت اقتصادی مردم آن گونه که تیم اقتصادی دولت وعده می دادند بهبود پیدا نکرده است. دولتمردان در روزهای نخست ورود به پاستور براین باور بودند که اگر مشکلات هسته ای ایران رفع و رجوع شود، اقتصاد نیز راه خود را پیدا خواهد کرد. بنابراین مشکل اصلی اقتصاد ایران را حل نشدن توافق هسته ای دانستند لذا تصمیم گرفتند ابتدا  مشکل هسته ای را حل کنند و بعد برای اقتصاد ایران تصمیم گیری و سیاستگذاری کنند. بر این اساس نیز وقتی در سال 93 از مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس جمهوری و تئوریسین اصلی اقتصادی دولت های یازدهم و دوازدهم در دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف پرسیدم «برنامه اقتصادی دولت یازدهم چیست»، پاسخ داد: «حل بحران هسته ای مهم ترین مناقشه ایران در شرایط کنونی است. بدون حل مناقشات هسته ای، نمی توان به اقتصاد دست زد!»  بر همین اساس نیز دولت یازدهم تمام برنامه های اقتصادی خود را به حل بحران هسته ای و در ادامه ورود سرمایه گذار خارجی به ایران منوط کرد، موضوعی که با استناد به آمارهای جهانی نشان می دهد کاملا رنگ باخته است.
تیم اقتصادی دولت روحانی که جریان اقتصاددانان معتقد به بازار آزاد ازجمله مسعود نیلی و محمد نهاوندیان هدایت آن را برعهده دارند، معتقدند با حل بحران هسته ای و توافق با غرب به راحتی می توانند زمینه ورود خارجی ها را در اقتصاد ایران فراهم کنند. مصداق بارز این دیدگاه اظهارات محمد نهاوندیان در سخنرانی قبل از خطبه های نمازجمعه تهران بعد از برجام بود که وی در تریبون نمازجمعه به یک دفعه برجام را در راستای اقتصاد مقاومتی تعریف و اظهار کرد «اقتصاد مقاومتی یعنی مشارکت اقتصادی و سرمایه گذاری خارجی با کشورهای خارجی.» او تلویحا گفت بعد از برجام سرعت اجرای اقتصاد مقاومتی نیز افزایش یافته است؛ چراکه خارجی ها برای سرمایه گذاری به ایران خواهند آمد. وقتی آنها برای سرمایه گذاری به ایران می آیند، منفعت مشترک با ما خواهند داشت و دیگر در اثر تحریم ها و شرایط مشابه، مانند دفعات قبل کشور ما را ترک نخواهند کرد و این یعنی اقتصاد مقاومتی!
اما آنچه امروز مشاهده می شود هیچ یک از نظرات محمد نهاوندیان، یکی از تئوریسین های اقتصادی دولت روحانی را در عمل اثبات نمی کند. بیش از 700 روز از اجرای برجام گذشته است، اما روند سرمایه گذاری خارجی به عنوان یک شاخص بسیار مهم در اقتصاد (نشان دهنده روند تعاملی اقتصاد ایران با جهان) تقریبا نا امید کننده است. سرمایه گذاری خارجی که در اوج تحریم ها عددی معادل 4.6 میلیارد دلار بود دو سال بعد از اجرای برجام آن هم در حالی که به گفته دولتی ها بیش از 400 هیات خارجی به ایران آمدند با رقمی معادل 3/3 میلیارد دلار روبه رو شد تا پیش بینی نهاوندیان و نیلی درباره رابطه برجام و حل شدن معضلات اقتصادی کشورمحقق نشود.

 سرنوشت 337 هواپیما در هاله ای از ابهام
آنچه اکنون دو سال بعد از اجرای برجام، دولتی ها به آن افتخار می کنند خرید هواپیماهایی از بوئینگ، ایرباس و شرکت ART است؛ خریدهایی که همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد و معلوم نیست چه  بر سر آن خواهد آمد. ایرلاین های ایران در قراردادها و توافقنامه های جداگانه با هواپیماسازهای بزرگ جهان بعد از برجام مذاکره و توافق خرید 348 فروند هواپیما را از آنها گرفته اند، اما اکنون فقط 11 فروند هواپیمای جدید آن هم سه ایرباس و هشت ATR وارد ایران شده و دیگر هواپیماها در صف انتظارند، بماند که اغلب این 348 فروند هواپیما متاسفانه از نوع ART است و کارشناسان فنی هوایی می دانند که این نوع هواپیماها کلاس بالایی نداشته و به عنوان اشانتیون به خریداران داده می شود!

  کلاهبرداری فاینانسی خارجی ها!
دیگر مزیتی که دولت برای برجام بعد از گذشت دو سال مطرح می کنند فاینانس های خارجی و باز شدن خطوط اعتباری آنها برای ایران است. برخی رسانه ها بعد از اجرای برجام هرچند ماه یک بار برای کاهش حجم انتقادهای اجتماعی از دولت فاینانسی جدید رو می کنند! فاینانس ها و خطوط اعتباری که از منظر اهل فن اقتصاد هیچ ارزشی نداشته و در صورت ادامه دار بودن آن، تبعات ناگواری برای اقتصاد ایران دارد. به راستی آیا حامیان برجام نمی دانند جذب فاینانس ها و خطوط اعتباری چه معایب و پیامدهای منفی برای اقتصاد ایران در بلندمدت دارد؟ آن هم با شرایط مذکور. (اقساط با نرخ بالای 24 درصد محاسبه شده و در صورت عدم پرداخت اقساط، جرایم عجیبی ازجمله ضبط سفارتخانه ها رخ خواهد داد)
آیا مدیران اقتصادی نمی دانند فاینانس یعنی بدهکار کردن آیندگان که هروقت جامعه از برجام ناامید می شود خبر بازگشایی یک فاینانس جدید از یک کشور اروپایی یا آسیایی را منتشر می کنند؟!
برای روشن شدن موضوع فقط به یک مورد اشاره می شود؛ در فاینانسی که اخیرا ایران با یک کشور اروپایی (موسسه) به امضا رسانده است قرار بر این شده تمام امور پیمانکاری و اجرایی ساخت پروژه های اقتصادی به وسیله مدیران آن موسسه (کشور) و از تجهیزات ساخت آن کشور استفاده شود. آیا این نوع جذب تامین منابع مالی می تواند به اقتصاد ایران کمک کند؟

  اغلب پروژه ها آغاز نشده است!
شواهد حاکی از آن است که قراردادهای ایران و کشورهای اروپایی بعد از برجام غالبا پروژه ها کار را آغاز نکرده اند! در این گزارش فقط به دو نمونه کوچک اشاره می شود.
در پروژه تولید خودروی پژو 2008 (ایران- فرانسه) هنوز کار تولید خودرو آغاز نشده است و آنچه در خیابان های تهران مشاهده می شود خودروهای 2008 وارداتی از فرانسه است. هنوز ایران خودرو در تکذیب این خبر واکنشی نشان نداده است.
همچنین قرارداد ایران و توتال نیز که زنگنه، وزیر نفت آن را بی نظیر و موفقیت بزرگ نفتی در صنعت نفت جمهوری اسلامی توصیف کرده است، فعلا به صورت رسمی آغاز نشده است.

  نقل و انتقال کماکان مانند سابق!
نقل و انتقال پول همچنان با مشکل مواجه است. هنوز بانک های خارجی بزرگ بعد از گذشت 700 روز با ما کار نمی کنند و نگرانند تا نکند از سوی آمریکا جریمه شوند. برجام که قرار بود مشکل آب خوردن ایرانی ها را هم حل کند، چرا نتوانسته مشکل روابط کارگزاری ایران با بانک های متوسط به بالا را با ایران حل کند؟
البته اوضاع وخیم تر از این چیزهاست. پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق بازرگانی درباره وخیم بودن اوضاع نقل و انتقال پول بعد از برجام می گوید: «حتی الان با چین هم مشکل مراوده پولی داریم.» او می گوید: «این هفته سفری تجاری به چین داشتم. بیش از ١٢ سال است که با چینی ها تعاملات تجاری دارم و در این مدت مکررا به چین سفر داشته ام. این سفر اما متفاوت از تمام سفرهای قبلی بود. اولین تغییر را در فرودگاه شانگهای احساس کردم، هنگامی که گذرنامه خود را به پلیس گذرنامه چین دادم و او شروع کرد به پرس وجو درخصوص علت سفر من به چین، محل اقامتم و داشتن بلیت برگشت. در تمام این ١٢ سال به خاطر نداشتم که هنگام ورود به چین با چنین سوالاتی برخورد کرده باشم. در اولین جلسه کاری ام دریافتم که حساب های شرکت های ایرانی ثبت شده در چین یک به یک در بانک های چینی در حال بسته شدن است و موضوع برخلاف آنچه در اخبار ایران انعکاس یافته است، منحصر به دانشجویان و اشخاص حقیقی ایرانی نیست. حتی شرکت هایی که از ١٥-١٠ سال پیش در چین ثبت شده اند مشمول این رفتار جدید بانک های چینی شده اند. تجار ایرانی به کارمندان چینی خود متوسل شده اند و شرکت های جدیدی به نام آنان تاسیس می کنند و به امید امانتداری آنها، دارایی خود را به نام شان می زنند.

جالب است به تازگی شنیده ام دولت چین سرمایه گذاری شرکت های چینی در ایران را تقریبا ممنوع کرده است و به سختی مجوز سرمایه گذاری خارجی در ایران را صادر می کند.»همین روایت کوتاه نشان می دهد اوضاع چگونه است.

  بدتر شدن برخی شاخص های کلان اقتصادی بعد از برجام
نگاهی به برخی آمارهای اقتصادی نشان می دهد اوضاع اقتصادی و برخی شاخص های آن نه تنها بعد از برجام بهبود نیافته که حتی بدتر نیز شده است. به عنوان مثال ضریب جینی که بیانگر شکاف طبقاتی در جامعه است در حالی که قبل از برجام 0.37 بود در پایان سال 95 از 0.40 نیز عبور کرده است و نشان از بدتر شدن وضعیت اقتصادی مردم کوچه و بازار دارد. نرخ بیکاری نیز که تا قبل از اجرای برجام در محدوده 10 درصد بود، بعد از اجرای برجام یعنی در پایان سال 95 به محدوده 12.4 درصد رسیده است! همچنین قیمت دلار که قبل از اجرای برجام در محدوده قیمتی 3200 تومان رفت و آمد داشت امروز بعد از گذشت برجام (دی ماه 96) به محدوده قیمتی 4400 تومان رسیده است. تراز تجاری نیز اوضاع مناسبی ندارد و بعد از چندین ماه مثبت شدن، امروز به منفی 6 میلیارد دلار رسیده است. با این اوصاف، سوال این است که آیا دستاوردهای اقتصادی برجام آنگونه که انتظار می رفت، توانسته مشکلات اقتصادی کشور و مردم را برطرف کند؟

منبع : فرهیختگان