فضيلت ماه مبارک شعبان در سیره وکلام گهربار معصومين عليهم السلام

ماه مبارک شعبان، ماه بسیار شریفى است و منسوب است به حضرت سید انبیاء (صلى الله علیه وآله)؛ آن حضرت این ماه را روزه مى داشت و وصل مى كرد به ماه رمضان و مى فرمود: شعبان ماه من است؛ هر كه یك روز از ماه مرا روزه بدارد بهشت او را واجب شود و از حضرت صادق علیه السلام روایت است كه چون ماه شعبان داخل مى شد حضرت امام زین العابدین علیه السلام اصحاب خود را جمع مى نمود و مى فرمود: اى گروه اصحاب من مى دانید این چه ماهى است؟ این ماه شعبان است، و حضرت رسول صلى الله علیه وآله مى فرمود شعبان ماه من است؛ پس روزه بدارید در این ماه براى محبّت پیغمبر خود، و براى تقرّب به سوى پروردگار خود. بحقّ آن خدایى كه جان علىّ بن الحسین به دست قدرت اوست سوگند یاد مى كنم كه از پدرم حسین بن على علیهما السلام شنیدم كه فرمود: شنیدم از امیرالمؤمنین علیه السلام كه هر كه روزه دارد شعبان را براى محبّت پیغمبر خدا و تقرّب بسوى خدا، دوست دارد خدا او را و نزدیك گرداند او را به كرامت خود در روز قیامت، و بهشت را براى او واجب گرداند. و شیخ روایت كرده از صفوان جمال كه گفت فرمود به من حضرت صادق علیه السلام كه وادار كن كسانى را كه در ناحیه و اطراف تو هستند بر روزه شعبان گفتم فدایت شوم مگر مى بینى در فضیلت آن چیزى فرمود بلى بدرستى كه رسول خداصلى الله علیه وآله هرگاه مى دید هلال شعبان را امر مى فرمود مُنادى را كه ندا مى كرد در مدینه اى اهل مدینه من رسولم از جانب رسول خدا به سوى شما مى فرماید آگاه باشید بدرستى كه شعبان ماه من است پس خدا رحمت كند كسى را كه یارى كند مرا بر ماه من یعنى روزه بدارد آن را پس گفت حضرت صادق علیه السلام كه امیرالمؤمنین علیه السلام مى فرمود كه فوت نشد از من روزه شعبان از زمانى كه شنیدم منادى رسول خداصلى الله علیه وآله ندا كرد در شعبان و فوت نخواهد شد از من تا مدتى كه حیات دارم انشاءالله تعالى پس مى فرمودكه روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرتست ازخدا وند متعال.
رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله : أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ وَ هُوَ شَهْرٌ عَظِیمٌ وَ إِنَّمَا سُمِّی الْأَصَمَّ لِأَنَّهُ لَا یقَارِبُهُ شَی ءٌ مِنَ الشُّهُورِ حُرْمَةً وَ فَضْلًا عِنْدَ اللَّهِ وَ كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیةِ یعَظِّمُونَهُ فِی جَاهِلِیتِهِمْ فَلَمَّا جَاءَ الْإِسْلَامُ لَمْ یزْدَدْ إِلَّا تَعْظِیماً وَ فَضْلًا أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ وَ شَعْبَانَ شَهْرِی وَ رَمَضَانَ شَهْرُ أُمَّتِی
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مى فرمایند: رجب، «شهرالله الأصم» است و بدان سبب آن را «اصم» نامیدند که هیچ ماهى به عظمت آن نمى رسد، مردم زمان جاهلیت به رجب حرمت مى نهادند و آنگاه که اسلام درخشیدن گرفت، بر حرمت آن افزود. بدانید که رجب ماه خدا، شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است، [1]
رسولُ اللّه صلى الله علیه و آله : مَن أحیا لَیلةَ العِیدِ ولَیلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، لَم یمُتْ قَلبُهُ یومَ تَموتُ القُلوبُ .
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هركه شب عید (فطر و قربان) و شب نیمه شعبان را احیا كند ، در آن روزى كه دلها مى میرند ، دل او نمیرد .[2]
الإمامُ الرِّضا علیه السلام : كانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام لاینامُ ثلاثَ لیالٍ : لَیلةَ ثلاثٍ وعِشرِینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، ولَیلةَ الفِطرِ ، ولَیلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، وفیها تُقسَمُ الأرزاقُ والآجالُ وما یكونُ فی السَّنَةِ .
امام رضا علیه السلام : امیر المؤمنین علیه السلام سه شب را نمى خوابید : شب بیست و سوم ماه رمضان ، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان ؛ در این شبها ، روزیها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد ، تعیین مى شود .[3]
الإمامُ علی علیه السلام : صَومُ ثلاثةِ أیامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ أربَعاءُ بَینَ خَمیسَینِ وصَومُ شَعبانَ یذهَبُ بوَسواسِ الصَّدرِ ، وبَلابِلِ القَلبِ .
امام على علیه السلام : روزه گرفتن در سه روز از هر ماه ـ پنجشنبه اوّل و آخر ماه و چهار شنبه وسط آن و روزه ماه شعبان ـ وسواس سینه و پریشانى هاى دل را از بین مى برد .
[4]عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام : قَالَ صِیامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یكْثِرُ الصَّوْمَ فِی شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ كَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَى مَا یكُونُ لِمَنْ یصُومُ یوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : روزه شعبان ذخیره روز قیامت بنده است و هر بنده اى که در ماه شعبان زیاده روز بگیرد خداوند امر معیشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع کند . [5]
هنگامی که ماه شعبان فرا می رسید امام سجاد علیه السلام اصحاب خود را فرا می خواند و درباره فضیلت ین ماه سخن گفت. آنگاه می فرمود:«هر کس بری محبت پیامبر و تقرب به خداوند، ماه شعبان را روزه بدارد، خداوند او را در روز قیامت مشمول کرامت خود می گرداند و بهشت را بری او لازم می شمارد».
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: چون ماه شعبان می رسید حضرت زین العابدین(علیه السلام) اصحاب خود را جمع می كرد و می فرمود: ای اصحاب من، می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است، و حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: شعبان ماه من است، پس در این ماه برای جلب محبّت پیغمبر خود، و برای تقرّب به سوی پروردگار خویش،  روزه بدارید،  به خدایی كه جان علی بن الحسین(علیه السلام) به دست قدرت اوست، سوگند یاد می كنم از پدرم حسین بن علی(علیه السلام) شنیدم كه فرمود: از امیرالمؤمنین(علیه السلام) شنیدم: هر كه شعبان را برای جلب محبّت پیامبر، و تقرّب جستن به سوی خداوند روزه بدارد خداوند او را دوست بدارد، و در روز قیامت به كرامتش نزدیك نماید، و بهشت را بر او واجب گرداند.
پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود : هر که شب عید و شب نیمه شعبان را بعبادت زنده بدارد دلش نمیرد در روزى که دلها بمیرند .
شیخ از صفوان جمّال روایت كرده است كه امام صادق(علیه السلام) به من فرمود: كسانی را كه پیرامون و اطراف تو هستند به روزه شعبان وادار كن. گفتم: فدایت شوم، مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟ فرمود: آری رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هرگاه هلال شعبان را می دید، به منادی دستور می داد تا در مدینه ندا كنند: ای اهل مدینه، من از جانب رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)  به سوی شما ارسال شده ام، آن حضرت می فرماید: آگاه باشید، به درستی كه شعبان ماه من است، خدا رحمت كند كسی را، كه مرا در ماه من یاری كند،  یعنی روزه بدارد آن را،  سپس امام صادق(علیه السلام) چنین گفت: امیرالمؤمنین(علیه السلام) می فرمود: از هنگامی كه شنیدم منادی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد، و تا زمانی كه زنده هستم به خواست خداوند از من فوت نخواهد شد. پس می فرمود: روزة دو ماه شعبان و رمضان مایة توبه و آمرزش خداست. اسماعیل بن عبدالخالق روایت كرده است: نزد امام صادق(علیه السلام) بودم، ذكر روزه شعبان به میان آمد، حضرت فرمود: در فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است، تا جایی كه انسان مرتكب قتل حرام می شود، پس چنانچه شعبان را روزه بدارد، این روزه به او سود می رساند،  و به خواست خداوند آمرزیده می شود!
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است كه از وجود مبارك ایشان دربارة فضیلت روزة رجب سؤال كردند؟ فرمود: چرا از روزه شعبان غافل هستید؟ راوی عرض كرد: یابنَ رسول الله كسی كه یك روز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابی دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است، عرض كرد یابنَ رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هر كه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نموّ دهد همان گونه كه یكی از شما بچّه شترش را رشد می دهد، تا آن كه در قیامت، در حالی كه به اندازة كوه احد شده باشد به صاحبش باز گردد. چهارم: در تمام این ماه هزار مرتبه بگوید: «لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، وَ لا نَعْبُدُ إِلّا إیاهٌ مٌخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ؛ معبودی جز خدا نیست، و نپرستیم جز او را، در حالی كه دین را برای او خالص كردیم، گرچه مشركان را خوش نیاید».
روایت شده است كه در هر پنجشنبة ماه شعبان آسمانها را زینت می كنند، پس ملائكه عرض می كنند، خداوندا! روزه داران این روز را بیامرز، و دعای آنان را اجابت فرما. در خبر نبوی است: هر كه روز دوشنبه و پنجشنبة شعبان را روزه بدارد، حق تعالی بیست حاجت از حوایج دنیا، و بیست حاجت از حوایج آخرت او را برآورد. ششم: در این ماه بسیار صلوات فرستد.
حضرت رضا (علیه السلام) فرمود : شب نیمه شعبان جمع زیادى از دوزخ آزاد گردند و گناهان بزرگ بخشوده شود ، در ان شب بذکر خدا و استغفار و دعا بپردازید که دعا در آن مستجابست .
.. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند : شعبان ماه منست و ماه رمضان ماه خدا است ، هر که یکروز را از ماه من روزه دارد من در قیامت شفیع او خواهم بود و هر که دو روز از آن روزه دارد گناهان گذشته اش بخشوده شود و هر که سه روز آن را روزه دارد به وى گفته شود که عمل را از سر گیر .
ابو صلت هروى گوید : آخرین هفته شعبان بخدمت امام رضا (علیه السلام) رفتم ، حضرت بمن فرمود : اى ابا صلت ماه شعبان بیشترش گذشت و این آخرین هفته آنست کآنچه را که در گذشته این ماه کوتاهى نموده اى در این باقى مانده تدارک کن و بر تو باد که بنیازهاى اصلى خود توجّه کنى و دعا و استغفار بسیار کن و قرآن را زیاد بخوان و از گناهانت در پیشگاه خدا توبه نما تا چون ماه خدا به تو رو کند خود را براى خدا خالص کرده باشى و هر امانت یکار که بگردن دارى بپرداز و هر کینه که از مؤمنین بدل دراى از دل بزدا و هر گناهى را که بدان آلوده بوده اى دست از آن بردار و از خدا بترس و در پنهان و آشکار امور خویش را بدو تفویض کن ، و هر که بخدا توکل کند خدا او را بس است ...
امام باقر (علیه السلام) فرمود : هر که در شب نیمه شعبان حسین (علیه السلام) را زیارت کند گناهش آمرزیده شود ...
از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که خداوند در شب نیمه شعبان ببندگانش مینگرد و آمرزش خواهان را بیامرزد و رحمت طلبان را رحمت کند ولى کینه توزان را همچنان بعقب اندازد.

منابع:
1: مفاتیح الجنان، مرحوم شیخ عباس قمی(رحمت الله علیه)
2:جامع الاحادیث
-----------------------------------------
پی نوشت:
[1] وسائل الشيعة: ج 10 ص 475.
[2] ثواب الأعمال : ١/١٠٢/٢.
[3] البحار :٩٧ / ٨٨ / ١٥.
[4] الخصال : ٦١٢ / ١٠؛ وسائل الشيعة: ج 8 ص 104.
[5] وسائل الشيعه ج : 10ص 505.