فضایل اخلاقی امام حسین (علیه السلام)/منبر چهارم/ترویج علم و فرهنگ

فضایل اخلاقی امام حسین (علیه السلام)
منبر چهارم: ترویج علم و فرهنگ
 اسلام، آیین فرهنگ است. آغازین بنای آن، با «علم و قلم» شروع گردیده است.
(اولین آیات نازل شده بر پیامبر اسلام، ۵ آیه اول سوره علق است که از علم و قلم بحث می کند؛
«علم بالقلم»)
در نگاه اسلامی، هیچ فضیلت و ارزشی، به ارزش علم و فرهنگ نمی رسد [۴۶] [۴۷] و قرآن مجید به صراحت به این موضوع تاکید دارد....
«امن هو قانت آناء اللیل... قل هل یستوی الذین یعلمون والذین لایعلمون؟» [۴۸]
امام حسین (علیه السلام) ، علاوه بر فضایل ذاتی، از دوران کودکی در آغوش ارزشمند علم و فرهنگ پرورش یافت و خود پیوسته به این موضوع همت گماشت، جامعه را به سوی آن تشویق کرد و عالمان و معلمان را دوست داشت.
حسین (علیه السلام) با برادرش امام حسن (علیه السلام)، در دوران کودکی «کشتی» می گرفت. روزی برای داوری به حضور پیامبر خدا رسیدند و از آن حضرت خواستند تا برنده را تعیین نماید.
رسول خدا فرمود:
«ان التصارع لایلیق بکما، ولکن اذهبا فکاتبا؛ [۴۹] کشتی گرفتن، مناسب شان شما نیست. بروید در خطاطی (و امور فرهنگی)  مسابقه دهید».
رسول خدا با بیان این حدیث، فضایل را درجه بندی نموده، ضمن تایید ورزش، به ویژه کشتی، جایگاه «علم و فرهنگ» را بالاترین دانسته و می رساند که مسئولان محترم اسلامی، بالاترین نگاه ارزشی، بودجه مملکتی، تشویق های اجتماعی و تبلیغات رسانه ای را باید به «فرهنگ و علوم» اختصاص دهند. (آمار کشور نشان می دهد که بودجه و توجه مسئولان محترم به حوزه های علمیه، فرهنگ و علوم و تحقیقات، نسبت به ورزش، بسیار ناچیز است).
سیره پیامبر و اهل بیت او، به ویژه امام حسین (علیه السلام) ، توجه به فرهنگ و دانش بود و همیشه تلاش می کردند از این طریق پیش روند و برای ترویج آن هزینه های فراوانی می نمودند؛ تا جایی که حضرت امام عسکری (علیه السلام) در این باره می فرماید:
«اللهم انی اشهد انه... بذل مهجته فیک، لیستنقذ عبادک من الجهالة، و حیرة الضلالة؛ [۵۰]
خدایا! من شهادت می دهم که حسین (علیه السلام) جان خود را در راه تو داد، تا بندگان تو را از جهالت و نادانی و گمراهی نجات دهد».
این فرازهای ارزشمند امام معصوم (علیه السلام)، جایگاه علم و فرهنگ را نشان می دهد که امام حسین (علیه السلام) با آن ارزش بی پایان، خودش را برای آن فدا کرد.
سیره امام حسین (علیه السلام) در ترویج فرهنگ و علوم
 امام حسین (علیه السلام) با تمام توان، و به تناسب افراد و شرایط زمان و مکان، در ترویج علم و دانش و فرهنگ همت گماشت و جهاد علمی را بر سایر جهادها مقدم داشت. اینک به چند مورد می پردازیم:
 نمونه هایی از جهاد علمی امام (علیه السلام)
 مورد اول
 حسین بن علی (علیهما السلام) در یکی از سال ها در موسم حج، در سرزمین عرفات غرق در عبادات و مناجات بود و اشک چشمش فرو می ریخت. در این اثنا، یکی از شیعیان به حضور رسیده، یک سؤال شرعی را مطرح ساخت. آن حضرت توجه خود را به وی معطوف داشته، به آموزشش پرداخت [۵۱] و نشان داد: در صحرای عرفات که زمان عبادت و مناجات بود، آموزش علم و فرهنگ مقدم است. این سیره، از سنت پیامبر خدا الهام گرفته که می فرماید: علم بر همه چیز، حتی عبادت، مقدم است.
«العلم افضل من العبادة» [۵۲]
مورد دوم
 امام حسین (علیه السلام) برای تجلیل علم و معلم، «عبدالرحمن سلمی» را که معلم یکی از بچه هایش بود، به خانه اش دعوت کرد و مجلس با شکوهی تشکیل داد و در حضور مردم ضمن قدردانی از آموزگار، هزار دینار طلا، هزار دست لباس مرحمت کرد و دهانش را پر از در و جواهر نمود و... [۵۳] [۵۴] برخی از حاضران، نسبت به این رویه اعتراض کردند! حضرت فرمود: عطای مادی من، در برابر عطای فرهنگی معلم، کم است! سپس اشعاری در این باره سرود. [۵۵]
 مورد سوم
 عرب فقیر و مستمند به حضور سیدالشهداء (علیه السلام) رسید و گفت:  ای پسر پیامبر،! هزار دینار قرض دارم، نمی توانم پرداخت کنم. با خود گفتم: مشکل خویش را برای مرد کریمی چون شما بیان کنم. اینک خواهان مساعدت می باشم. امام حسین (علیه السلام) با شنیدن این سخن، کلاس علم و دانش را باز کرد و فرمود:  ای برادر عرب! سه سؤال می پرسم و در برابر هر جواب مثبت، یک سوم قرضت را می پردازم.
عرب بی نوا به تمام سؤالات حضرت پاسخ صحیح داد [۵۶] و هزار دینار را گرفت و با تمام ثنا و خوشحالی راهی خانه گشت. [۵۷]
نتیجه بحث
 از این وقایع ارزشمند تاریخی و فرهنگی، نتیجه می گیریم که اسلام، به ویژه مکتب اهل بیت (علیهم السلام)، آیین فرهنگی و علم و دانش است و به هر بهانه ای باید از آن استفاده کرد و کشور و جامعه را به آحاد علمی و دانشی تبدیل ساخت؛ در آن صورت، میهن ما سیادت جهانی را دنبال می کند و نیروهای متخصص علمی و صنعتی صادر می نماید و به جای تاثیرپذیری، تاثیرگذاری و ترویج فرهنگ اسلامی و ایرانی را جامه عمل می پوشاند. (سپاس خدای رحمان را که بعد از تشکیل جمهوری اسلامی ایران، کشور ما هر روز در مسائل علمی و صنعتی در حال پیشرفت می باشد).
خداوندا! توفیق رسیدن به چنین روزگاری را مرحمت بفرما.

------------------------
پی نوشتها:
۴۶- غررالحکم، ح۵۲۳۴.
۴۷- ری شهری، میزان الحکمة، ج۳، ص۲۰۶۲، ح۱۳۶۳۰.   
۴۸- زمر/سوره۳۹، آیه۹.   
۴۹- مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۰.   
۵۰- مفاتیح نوین، زیارت اربعین حسینی، ص۴۱۵.
۵۱- سفینة البحار (۲ جلدی)، ج۱، ص۲۵۸.
۵۲- کنزالعمال، ج۱۰، ص۱۳۲، ح۲۸۶۵۷.
۵۳- سفینة البحار، ج۱، ص۶۰۹.
۵۴- مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۹۱.   
۵۵- سیمای امام حسین (علیه السلام)، ص۹۵.
۵۶- سیمای امام حسین، ص۹۳.
۵۷- جلاء العیون شبر، ج۲، ص۲۸.