محرم/بخش ششم - جوشش محبت اهل بیت علیهم السلام در دل

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین...
اللهم کن لولیک الحجة ابن الحسن...
چگونه می توانیم محبت اهل بیت(علیهم السلام) را در دلهایمان به وجود آوریم؟
«حب»؛ یعنی، رغبت و میل انسان به چیزی.
اگر این میل باطنی و رغبت دل به چیزی شدید و قوی شود، آن را عشق می نامند¹.
جایگاه حب اهل بیت (علیهم  السلام) را باید از قرآن و روایات اخذ کرد.
در اهمیت و جایگاه محبت اهل بیت (علیهم  السلام) همین بس که قرآن، آن را تنها پاداش رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) معرفی کرده است:
«قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی »²؛ « بگو از شما هیچ پاداشی درخواست نمی کنم، جز آنکه نزدیکان مرا دوست بدارید».
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید:
«لا یؤمن احدکم حتی اکون احبّ الیه من ولده و والده و الناس اجمعین»³؛ «هیچ کس از شما ایمان ندارد؛ مگر اینکه من نزد او، از  فرزندانش و پدرش و همه مردم محبوب تر باشم».
ایمان مشروط به محبت
آن حضرت اصل ایمان را مشروط به «حبّ» خود می داند و در روایتی دیگر برای آن، مرتبه بالاتری معرفی می کند:
«لایؤمن عبد حتی اکون احب الیه من نفسه ویکون عترتی احب الیه من عترته و یکون اهلی احب الیه من اهله و یکون ذاتی احب الیه من ذاته»⁴؛
«هیچ بنده ای ایمان ندارد، مگر اینکه من نزد او، از خودش محبوب تر باشم و ذریه من پیش او، از ذریه خودش محبوب تر باشد و اهل من پیش او، از اهل خودش محبوب تر باشند و ذات من نزد او، از ذات خودش محبوب تر باشد».
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در این روایت، شرط ایمان را حُب خود و اهل بیت خویش - آن هم در مراحل بالاتر - معرفی کرده است؛ زیرا به طور معمول انسان به خود علاقه شدیدی دارد و او نزد خود از همه محبوب تر است؛ سپس فرزندانش و آن گاه دیگر نزدیکان او.
اما وقتی انسان در حُب کسی، به مرتبه بسیار بالا می رسد، او را بر خود و فرزندان، نزدیکان و همه کسان دیگر ترجیح می دهد و این همان مرتبه شدید و قوی حب است که به آن «عشق» می گویند.
بنابراین حب اهل بیت و ائمه اطهار(علیهم  السلام)، باید در حد اعلا باشد و هر اندازه از این حد فروتر باشد، به همان اندازه ایمان شخص، نقص و کاستی دارد.
به عبارت دیگر درجات ایمان با درجات حبّ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم  السلام) پیوستگی دارد و با آن سنجیده می شود.
دوستی اهل بیت (علیهم السلام) در عمل
امام باقر(علیه  السلام) می  فرماید:
«یا جابر! بلّغ شیعتی عنّی السلام و اعلمهم انه لا قرابة بیننا و بین اللّه عزوجل و لا یتقرّب الیه الا بالطاعة یا جابر من اطاع اللّه و احبنا فهو ولینا و من عصی اللّه لم ینفعه حبنا»⁵؛
«ای جابر! از طرف من، به شیعیانم سلام برسان و به آنان اعلام کن که هیچ قرابت و خویشاوندی بین ما و خدای عزوجل نیست و فقط با اطاعت و بندگی به درگاه الهی تقرّب می یابد. ای جابر! هرکس خدا را اطاعت کند و همراه آن به ما محبت ورزد، دوست و محبّ ما است و هرکس خدا را معصیت کند، حب ما برایش نافع نیست».
بنابراین اولین شرط حب اهل بیت (علیهم  السلام)، اطاعت از حق تعالی و پرهیز از گناه است. ممکن است کسی درجه پایین محبت (همان میل باطنی و رغبت درونی) را داشته باشد؛ ولی عملاً اهل معصیت هم باشد! چنین حبّی، چندان سود بخش نیست. البته معصیت های اتفاقی - که بعد از آن توبه باشد - باعث نمی شود حب اهل بیت (علیهم  السلام) سودی نبخشد.
حضرت علی (علیه  السلام) فرمود:
«انا مع رسول  الله و معی عترتی علی الحوض، فمن ارادنا فلیأخذ بقولنا ولیعمل بعملنا...»⁶ ؛
«من با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در حالی که عترت من هم با من هستند، بر حوض اشراف داریم. پس هر کس ما را می خواهد، هم باید گفتار ما را بگیرد و هم عمل ما را، عمل کند ...». بنابراین محبت باید در عمل جلوه گر شود.
راه های کسب دوستی اهل بیت (علیهم  السلام)
1. معرفت اهل بیت (علیهم  السلام):
در پرتو معرفت امام، به کمالات و ویژگی های او بیشتر واقف می گردیم و این آشنایی به طور طبیعی شیفتگی و محبّت را در پی دارد.
امام صادق (علیه  السلام) می فرماید:
«الامام عَلَم بین اللّه عزوجل و بین خلقه، فمن عرفه کان مؤمنا و من انکره کان کافرا»⁷؛
«امام آن شاخص آشکار است که بین خدای عز و جل و خلقش قرار گرفته است. پس هر کس او را شناخت، مؤمن می گردد و هر کس او را انکار کرد ، کافر می گردد». مؤمن بودن، فرع بر شناخت امام است.
2. اطاعت از اهل بیت (علیهم السلام):
اگر کسی شناخت لازم و کافی از اهل بیت (علیهم  السلام) پیدا کرد، اطاعت از آنان را بر خود لازم می داند؛ ولی گاهی شناخت در آن حد بالا نیست، در این صورت چه بسا نسبت به اوامر آنان سرپیچی کند! عصیان به هر اندازه باشد، به همان مقدار کدورت و بغض می آورد. کدورت و بغض، ضد صفا و حب است. پس هر اندازه نسبت به اوامر آنان عصیان شود، به همان اندازه بغض و کدورت نسبت به آنان در دل ایجاد می شود و برعکس، هر اندازه نسبت به اوامر آنان اطاعت شود، به همان اندازه حب و صفا، دل را فرا می گیرد.
امام رضا(علیه السلام) می فرماید:
«اللهم انی اسئلک ... العمل الذی یبلغنی حبک ...»⁸ ؛ «خدایا! از تو آن عملی را مسألت می کنم که حب تو را به من برساند».
بنابراین یکی از راه های عملی وصول به «حب اهل بیت  (علیهم السلام)»، اصل عمل و اطاعت است.
3. توسّل با معرفت:
در پرتو شناخت امام، می  فهمیم همه چیز ما به او وابسته بوده و وی واسطه فیض و کمال است⁹. اگر توسل با شناخت و توجه همراه باشد، ترنم عارفانه و عاشقانه  ای است که حب را در دل بیش از پیش می  پروراند.

--------------------------------------
پی نوشت ها:
1. با استفاده از: طریحی، مجمع البحرین، ج 2، ماده «حبب».
2. شوری (42)، آیه 23.
3. میزان الحکمه، ج 2، ص 236، ح 3197.
4. همان، ح 3199.
5. همان، ص 238، ح 3211.
6. همان، ح 3212.
7. همان، ج 1، ص 170، ح 839.
8. همان، ح 3093.
9. برای آشنایی بیشتر به زیارت «جامعه کبیره» رجوع کنید.