چشم چرانی

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ایاکم وَ فُضولَ النَّظَرِ فَإنَّهُ یبدُرُ الهَوی وَ یولِدُ الغَفلَةَ[1]؛ از چشم چرانی بپرهیزید، زیرا هرزگی چشم، هوی و هوس را بیشتر می گردانَد و سرعت می بخشد و غفلت می زاید.

مراد از نظر چیست؟ در ابتدا به نظر می رسد که نگاه به نامحرم باشد که موجب تسریع هوی پرستی می شود، ولی بعید نیست مقصود معنای وسیع تری باشد، یعنی هر نظری که باعث تحریک هوای نفس انسان شود. مثلًا از کنار خانه مجلّلی می گذرد خیره خیره به آن می نگرد و آرزو می کند که کاش من نیز چنین چیزی داشتم، یا اتومبیل آخرین مدلی را می بیند آرزو می کند. این نظرِ همراه با آرزو و اشتیاق و طلب و تقاضا باعث سرعت بخشیدن به غفلت می شود، زیرا انسان را به دنیا علاقه مندتر می کند، وگرنه نگاه عبرت آمیز و توحیدی، یا نگاهی که برای رسیدگی به حال فقیر بیچاره ای باشد یا به مریضی می نگرد تا او را درمان کند، بسیار پسندیده و مورد تأکید است.

نکته:
بسیاری از اموال و مقامات دنیا، چنانکه در روایات و نهج البلاغه خطبه 114 وارد شده، چنین است که «سَماعُهُ اعظَمُ مِن عَیانِهِ؛ شنیدنش بزرگ تر از دیدنش است». به قول معروف آواز دهل شنیدن از دور خوش است. از دور آوازه ای دارد، امّا وقتی کسی آن را از نزدیک می بیند درمی یابد که پوشالی و توخالی و گوش خراش است.

حضرت آیةاللّه العظمی بروجردی رحمه الله زمانی در درس نصیحت می کرد می فرمود: اگر طلبه ای به این نیت درس بخواند که به مقام و موقعیتی که من دارم برسد در حماقت او شک نکنید. شما از دور فکر می کنید و مرجعیتی می بینید [البتّه ایشان مرجع علی الاطلاق بود و کسی در ردیف ایشان نبود] من در این موقعیت صاحب وقت خودم نیستم، مالک استراحت خودم نیستم.

تقریباً تمام مواهب دنیا چنین است. رسول اکرم صلی الله علیه و آله در پایان حدیث به استشعار طمع تأکید می ورزد. لباسی را که به تن بچسبد «شعار» می گویند در مقابل «دثار» که لباس رویین است. یعنی برحذر باشید از اینکه طمع را در عمق جانتان قرار دهید، زیرا این کار آثار بدی دارد:

قلب شما را آلوده حرص می کند و بر دل ها مُهر می زند آن هم مهر حبّ دنیا.

محبّت دنیا که سرچشمه همه گناهان است تا آن را از دل بیرون نکنید آلودگی انسان در هر لحظه ای ممکن است.

کسی می گفت: دعا کنید خدا صدمیلیون به من بدهد. به او گفتم هیچ می دانی اگر صد میلیون را به اسکناس معمولی تبدیل کنند و به شما بدهند که بشمارید چند ماه طول می کشد؟ فقط حدّ معینی از دنیا قابل جذب و مصرف است و زاید بر آن، وهم، خیال، حماقت، نادانی و نوعی مالیخولیاست که بر انسان چنگ می اندازد و او را به گردآورنده مال دنیا تبدیل می کند بدون اینکه استفاده ای از آن ببَرد.

منبع : مکارم شیرازی، ناصر؛ انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقی، ص: 131
----------------------------------------
پی نوشت:
[1] بحارالانوار، ج 77، ص 182