دل باید پاک باشد!

جمله « دل باید پاک باشه! » در میان مردم بسیار مورد استفاده قرار می گیرد که از این جمله دو برداشت کلی می توان نمود:
* برداشت اول (صحیح) : در اعمال خیر، باید دل پاک و نیت خالص باشد و اعمال خیر نباید با ریاکاری همراه شوند.
* برداشت دوم (غلط) : اصل در دین، داشتن دلی پاک و پذیرش اسلام‌ در قلب کافی است و نیازی به انجام کامل دستورات اسلامی (واجبات، محرمات، عبادات، و .... خصوصا در مسئله حجاب) و حفظ ظاهر اسلامی نمی باشد به عبارت دیگر ایمان با عمل صالح ارتباطی نداشته و ایمان بدون انجام دستورات الهی کفایت می کند!

[اکثر عوام با گفتن جمله «دل باید پاک باشه» اراده برداشت دوم  و غلط را می نمایند و به این بهانه تمام یا برخی از دستورات الهی را انجام نمی دهند]

اینک به بررسی این ۲ برداشت می پردازیم:
برداشت اول؛ طبق آیات و روایات اسلامی از جمله فرمایش  اميرالمؤمنين امام علی (عليه الافُ التَّحيةِ والثَّناء):«لايَكمُلُ صالِحُ العَملِ اِلاّ بِصالِحِ النِّيّةِ‌، عمل صالح جز با نيّت صالح به حد کمال نمی رسد.»[1]به معنای نیت صالح است و با موازین دین اسلام مطابق بوده و اسلام آن را تائید می نماید.
«نیت صالح» یا «اخلاص» عبارت است از خالص نمودن قصد و نیت برای خداوند متعال و خالی کردن نیت از غیر خدا و انجام دستورات اسلامی فقط برای اطاعت از امر پروردگار و کسب رضایت الهی، و نقطه عکس اخلاص، «ریا» نام دارد و آن عبارت است از آنکه انسان بخواهد با نشان دادن اعمال و کارهای نیک خود به دیگران در پیش آنان اعتبار و منزلت کسب نماید.[2]
در مورد ریا باید دانست، طبق فرمایش امام حسن عسکری (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ): «الإشْراکُ فِی النّاسِ اَخفی مِنْ دَبیبِ النَّملِ عَلیَ المَسْحِ الاَسودِ فی اللّیلَة المُظلِمَةِ؛ شرک ورزی (و ریا) در مردم، پنهان تر است از جنبیدن و حرکت مورچه بر روی سنگ سیاه در شب تاریک است.»[3]، پس تشخیص نیت صالح از ریا حتی در مواردی برای شخص انجام دهنده عمل نیز کاملا قابل تشخیص نیست، در نتیجه همه مومنان باید از شر ریا به خداوند پناه ببرند و از طرفی هیچ کس حق ندارد، شخص یا گروهی را متهم به ریاکاری نماید، رسول خدا (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ) در باب اتهام به مومن می فرمایند: «مَن بَهَتَ مُؤمِناً أَو مُؤمِنَةً أَو قَالَ فِيهِ مَا لَيسَ فِيهِ أقَامَهُ اللهُ تَعَالي يَومَ القِيَامَةِ عَلَي تَلٍّ مِن نَّارٍ، حَتَّي يَخرُجَ مِمَّا قَالَهُ فِيهِ؛ هر كس به مرد يا زن مؤمن بهتان زند يا درباره او چيزی بگويد كه از آن مبراست، خداوند متعال در روز رستاخيز او را بر تلّی از آتش نگه دارد تا از حرف خود درباره آن مومن برگردد.»[4]
برداشت دوم؛ طبق آیات و روایات اسلامی از جمله فرمایش رسول گرامی اسلام (صَلَّی اللهُ عليهِ و آلهِ و سلَّم): «ایمان به ادعا و آرزو نیست؛ بلکه ایمان آن است که در دل خالص باشد و عمل آن را تصدیق و تأیید کند»[5] به معنای جدائی ایمان از عمل صالح، دقیقا بر خلاف دین مبین اسلام و دستورات آن می باشد.
ایمان از نظر برخی گمراهان؛ چیزی جدا از عمل صالح می باشد، در صورتی که در حقیقت، ایمان و عمل صالح در کنار یکدیگر معنا پیدا می کنند و ایمان حقیقی در پرتو عمل صالح تحقق پیدا می کند؛ طبق آیات سوره مبارکه عصر: «وَ الْعَصْرِ‌؛ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفي‏ خُسْرٍ؛ إِلاَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ؛  به عصر سوگند، که انسانها همه در زیانند، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند، و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایی و استقامت توصیه نموده»[6]، تمامی انسان ها مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند اهل خسران و زیان می باشند و طبق آیات دیگر قرآن کریم از جمله آِیه: «وَعَدَ الله الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظيمٌ؛ خداوند، به آنها که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند، وعده آمرزش و پاداش عظیمی داده است.» [7] خداوند وعده آمرزش و پاداش عظیم خود را به افرادی داده که همراه با ایمان، اعمال صالح انجام می دهند، از این رو ایمان و عمل صالح (آمنوا و عملوا الصالحات) بیش از ۵۰ مرتبه در قرآن کریم در کنار یکدیگر آمده است و امیرالمؤمنین علی (عليه الافُ التَّحيةِ والثَّناء) در مورد ایمان می فرماید: «الایمانُ معرفه بالقلبِ و إقرارٌ بالّلسانِ و عملٌ بالأرکانِ؛ایمان بر شناخت با قلب، اقرار به زبان و عمل به اعضا و جوارح استواراست» [8]

افرادی با چنین تفکری (جدائی ایمان از عمل صالح) بر اساس امیال و خواسته های شهوانی خود عمل کرده و ابائی از بدعت در دین نیز ندارند؛ امیرالمومنین (عليه الافُ التَّحيةِ والثَّناء) در این زمینه می فرماید: «بدعت گذاران كسانى هستند كه با فرمان خدا و كتاب او و پيامبرش مخالفت ورزیده و بر اساس رأى و گرايشهاى خود عمل مى كنند؛ هر چند شمارشان بسيار باشد»[9]

بدعت در دین، یعنی چیزی را که در واقع جزو دین نیست به دین نسبت دادن، که  بدعت در دین از جمله گناهان کبیره محسوب شده و در حرمت آن هیچ تردیدی وجود ندارد، رسول گرامی اسلام (صَلَّی اللهُ عليهِ و آلهِ و سلَّم) در این باب می فرماید: «کل محدثة بدعة و کل بدعة ضلالة و کل ضلالة فی النار؛ ایجاد هر امری که سابقه در دین نداشته بدعت است و هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی در آتش است.»[10]

در انتهای بحث، حدیثی زیبا از رسول گرامی اسلام ( صَلَّی اللهُ عليهِ و آلهِ و سلَّم)  آورده می شود که به هر دو برداشت (صحیح و غلط) از جمله «دل باید پاک باشد» اشاره و یکی را تائید و دیگری را رد می نماید: «لا يُقبَلُ قَولٌ إلاّ بعملٍ، و لا يُقبلُ قَولٌ و لا عملٌ إلاّ بنِيّةٍ، و لا يُقبلُ قَولٌ و عملٌ و نِيّةٌ إلاّ بإصابَةِ السُّنّةِ؛ هيچ گفتارى جز با كردار پذيرفته نمى شود، و هيچ گفتار و كردارى جز با نيّت پذيرفته نمى شود و هيچ گفتار و كردار و نيّتى پذيرفته نمى شود جز آنكه مطابق با سنّت (دستورات اسلام) باشد.»[11]

پی نوشت:
[1]. فهرست غرر ص399.
[2]. معراج السعادة ص472.
[3]. موسوعة سیرة اهل البیت ج34 ص133.
[4]. عيون الاخبار الرضا ج2 ص33.
[5]. منتخب میزان الحکمة باب ایمان ص 57.
[6]. آیات سوره مبارکه عصر.
[7]. آیه 9 سوره مائده.
[8]. نهج البلاغه خطبه 227.
[9]. احتجاج طبرسی ج1 ص168.
[10]. بحارالانوار ج2 ص263.
[11]. الامالی للطوسی ص386 ح839.

----------------------------
طراحی (آواتار) مرتبط:
آواتار دل باید پاک باشه ؟!