آواتار/ خزانه‏ هاى حاكمان

امیرالمومنین امام علی(علیه السلام): دلهاى مردم خزانه‏ هاى حاكم است، پس آنچه از  عدالت و يا  ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد یافت.[*]
از ديدگاه مولی امیرالمومنین امام علي(علیه السلام)، عدل و  عدالت داراي چندي معني و مفهوم است:
1-  يكي از معاني عدل و عدالت از ديدگاه امام علي(علیه السلام)،" محق بودن هر فرد نسبت به حقي که به طور مشروع دارد، مي باشد".
امام علي(علیه السلام) احقاق حقوق مردم را يك رويه اي عادلانه و از وظايف حاکم اسلامي مي داند و در اين رابطه مي فرمايد:
خوارترين افراد نزد من عزيز است تا حق او را باز گردانم و فرد قوي در نزد من پست و ناتوان است تا حق او را بازستانم.[1]
مرد را سرزنش نکنند که چرا حق اش را با تأخير مي گيرد، بلکه سرزنش در آنجاست که آنچه حق اش نيست بگيرد.[2]
هيچ عدلي سودمندتر از بازگرداندن  مظلمه و اداي ديون نمي باشد.[3]
2- معني و مفهوم ديگر عدل از ديدگاه امام علي (علیه السلام)، "انصاف" است. انصاف به معني رفتار درستکارانه و سازگار با اصول عدالت[4]
امام علي(علیه السلام) در اين باره مي فرمايد:
خداوند به عدل و احسان فرمان مي دهد. عدل، مراعات انصاف است و احسان همان بخشش و تفضل مي باشد.[5]
از امام علي(علیه السلام) پرسيدند که عدل برتر است يا بخشش؟ آن حضرت فرمود:
عدل و عدالت هر چيزي را در جاي خود مي نهد در حاليکه بخشش آن را از جاي خود خارج مي سازد. عدالت تدبير عمومي مردم است، در حاليکه بخشش گروه خاصي را شامل است.  پس عدالت شريف و برتر است.[6]
امام علي(علیه السلام) مي فرمايد: به درستي که عدل و دادگري آن است که به هنگام حکم دادن با انصاف باشي و از ظلم دوري نمايي.[7]
از سخنان و کلمات قصار امام علي(علیه السلام) چنين استنباط مي شود که آن حضرت عدل را به معني مراعات انصاف در حقوق مختلف افراد در جامعه مي داند. منظور از انصاف يعني هر امري در جاي خود و متناسب با حق خود رعايت شود. به عبارت ديگر رعايت اعتدال در امور و پرهيز از افراط و تفريط به معني رعايت انصاف در امور مي باشد. نقطه مقابل عدل و عدالت، جور و ستم و ظلم در امور مختلف مي باشد و بر هر فرد مسلمان واجب است که نه تنها به ديگران ظلم نکند بلکه در برابر ظالمان ايستادگي و با آنها مقابله نمايد.

پی نوشت:
[*] غررالحکم و دررالکلم ص 346
[1] (خطبه 37، نهج البلاغه،  ص 91).
[2] (نهج البلاغه، حکمت 166،  ص 667).
[3] (غرر الحكم1 ،  ص 187).
[4] (فرهنگ معاصر،  ص 153).
[5] (نهج البلاغه، حکمت 231،  ص 679).
[6] (نهج البلاغه، حکمت 437،  ص 735).
[7] (غرر الحكم،  ص 220).
-----------------------------
مطالعه بیشتر در:
عدالت و اقسام آن