آرمان گرایی واقع بینانه در اندیشه امام خمینی (ره)

آرمان گرایی واقع بینانه در اندیشه امام خمینی (ره)

به گزارش خبرنگار ضیاءالصالحین، نوشتار زیر یادداشتی اختصاصی است که دکتر سید مهدی بیضائی عضو هیئت علمی دانشگاه ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پیرامون «آرمان گرایی واقع بینانه در اندیشه امام خمینی (ره)». با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بخوانید.

یکی از اصول قطعی و مسلم در اندیشه امام خمینی (ره) آرمان گرایی واقع بینانه بود که می توان از آن، به مفهوم "مصلحت" تعبیر کرد، بدین معنا که مصلحت بر محور تأکید بر آرمان ها، در عین توجه به واقعیت ها می چرخد. اهمیت این اصل در اندیشه امام (ره) تا آنجاست که ایشان، بی توجهی به مصلحت را موجب شکست اسلام و سر برآوردن اسلام آمریکایی می دانند.

آرمان گرایی مرحوم امام (ره) مبتنی بر اصول اسلامی و مبنایی انقلاب بود. مثلاً در موضوع سلمان رشدی این پیام را دادند که در خصوص اصل اسلام، رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام با هیچکس ملاحظه ای نخواهند داشت و فرمودند «اگر با دین ما مقابله کنید، با تمام دنیای شما مقابله خواهیم کرد». اگر امام انسانی صرفاً عملگرا بود، نباید چنین کاری انجام می داد. او حاضر نبود هیچگاه از آرمان های خود دست بردارد، از طرفی امام سعی داشتند حقایق دین را بر پایه نیازهای انسان معاصر، اجتهاد زنده، بالنده و پاسخگو مطرح کنند به طوری که می بینیم طرح تمدن اسلامی ایشان همواره تازه و تازه تر می شود، او با طرح ولایت فقیه در پی تحقق پیشرفت ایران اسلامی و ساخت جامعه نمونه بودند. هدف او تحقق عدالت و استکبار ستیزی، با حفظ استقلال و آزادی بر پایه مردم سالاری دینی بود.

امام خمینی (ره) همواره تاکید بر محوریت و اصالت تکلیف، صرف نظر از حصول یا عدم حصول نتیجه داشتند و می فرمودند: هیچ گاه علم مکلف به عدم حصول نتیجه ظاهری، رافع تکلیف نیست، تا چه رسد به ظن و شک نسبت به آن.

پس از جنگ تحمیلی عده ای تلاش می کردند ملت، انقلاب و رزمندگان را خسارت دیده و شکست خورده وانمود کنند. حضرت امام با تاکید بر این محور که ما مأمور به نتیجه نبوده ایم این نکته را گوشزد می کردند که ما چون به آنچه مأمور بوده ایم، و تکلیف ما بوده است عمل کردیم، موفق هستیم. و همه آن سختی ها در راه خدا و به امر خدا بوده است.

اکنون با گذشت چهل سال، ما می فهمیم که جنگ تحمیلی چه برکاتی داشته است. در حقیقت صدای اسلام خواهی در آمریکا و آسیا و آفریقا از دستاوردهای 8 سال دفاع مقدس است. معنای جهانی بودن آرمان های انقلاب را از این جمله امام که فرمودند: «ما شریک غم همه مظلومان جهان هستیم» می توان درک کرد.

آرمان گرایی واقع بینانه در سیره امام خمینی (ره)

امام (ره) که اینگونه برای مصلحت جامعه اهمیت قائل بودند و تحقق آرمان ها را در سایه توجه به واقعیت ها مدنظر داشتند، به بهترین نحو این شیوه را در سیره سیاسی اجتماعی خودشان پیاده کردند. در زیر به مهمترین موارد آرمان گرایی و واقع بینی در سیره عملی ایشان اشاره می شود.

1: پذیرش قطعنامه ۵۹۸: پذیرش قطعنامه را بایستی مهم ترین مورد آرمان گرایی واقع بینانه در سیره امام (ره) دانست، زیرا این امر در شرایطی صورت پذیرفت که در دوران ۸ ساله دفاع مقدس، همواره شعار هایی مانند «جنگ جنگ تا پیروزی» یا «جنگ تا رفع فتنه از جهان» از سوی مردم و رزمندگان شنیده می شد و امام (ره) در شرایطی که هنوز این شعار ها پابرجا بود، با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ موافقت کردند و فرمودند: «من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوهٔ دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می دیدم، ولی به واسطهٔ حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلاً خودداری می کنم و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی ـ نظامی سطح بالای کشور که من به تعهّد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطع نامه و آتش بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی، آن را به مصلحت انقلاب و نظام می دانم.» [نامه ۶/۱/۱۳۶۸ امام (ره) به آقای منتظری؛ ج. ۲۱، صص ۹۶-۹۲]/422/701/م

2: فتوای قتل سلمان رشدی: بعد از توهین و اهانت سلمان رشدی به پیامبر اکرم - صلی الله علیه وآله وسلم - و قرآن، امام (ره) فتوا به قتل سلمان رشدی دادند و این در شرایطی بود که ایشان می دانستند این امر چه واکنش ها و تبعاتی را به همراه خواهد داشت. اما امام (ره) بدون توجه به همه آن تبعات، فتوای خود را صادر کردند.

امام خمینی (ره)، در تاریخ ۱۳۶۷/۱۱/۲۵ در پیامی دربارهٔ سلمان رشدی فرمودند: «انا لله و انا الیه راجعون؛ به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می رسانیم مؤلف کتاب «آیات شیطانی» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می باشند. از مسلمانان غیور می خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند سریعاً آن ها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کسی در این راه کشته شود شهید است. انشاءالله. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب را دارد، ولی قدرت اعدام آن را ندارد او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد.... ترس من این است که تحلیل گران امروز ده سال دیگر بر کرسی قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتوای اسلامی و حکم اعدام سلمان رشدی مطابق قوانین و اصول دیپلماسی بوده است یا خیر؟ و نتیجه گیری کنند که، چون بیان حکم، خود آثار و تبلیغاتی داشته است و بازار مشترک وکشور های غربی علیه ما موضع گرفته اند، پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت کنندگان به مقام مقدس پیامبر و اسلام و مکتب بگذریم».

3: تحریم تقیه در دوران مبارزات: تحریم تقیه را بایستی از نخستین اصول آرمان گرایی واقع بینانه در سیره عملی امام (ره) دانست. امام (ره) در این باره و خطاب به علما نوشتند: «حضرات آقایان توجه دارید، اصول اسلام در معرض خطر است، قرآن و مذهب در مخاطره است، با این احتمال، تقیه حرام است و اظهار حقایق واجب ولو بلغ ما بلغ» [صحیفه نور، ج. ۱، ص. ۱۷۸]

4: عزل آقای منتظری: آیت الله منتظری که در سال ۱۳۶۴ بعنوان قائم مقام رهبری منصوب شده بود، پس از اینکه امام (ره) به ساده لوحی، نفوذ اطرافیان و استفاده منافقین و نهضت آزادی از ایشان پی بردند، حکم عزلش را صادر کردند و در آن نوشتند: «من با خدای خود پیمان بسته ام که رضای او را بر رضای مردم و دوستان مقدم دارم؛ اگر تمام جهان علیه من قیام کنند دست از حق و حقیقت برنمی دارم. من کار به تاریخ و آنچه اتفاق می افتد ندارم؛ من تنها باید به وظیفه شرعی خود عمل کنم. من بعد از خدا با مردم خوب و شریف و نجیب پیمان بسته ام که واقعیات را در موقع مناسبش با آن ها در میان گذارم.» [نامه ۶/۱/۱۳۶۸ امام (ره) به آقای منتظری]

پس از این واقعه، امام (ره) طی نامه ای به نمایندگان مجلس و وزرا فرمودند: «همین قدر بدانید که پدر پیرتان بیش از دو سال است در اعلامیه ها و پیغام ها تمام تلاش خود را نموده است تا قضیه بدین جا ختم نگردد، ولی متأسفانه موفق نشد، از طرف دیگر وظیفه شرعی اقتضا می کرد تا تصمیم لازم را برای حفظ نظام و اسلام بگیرد، لذا با دلی پر خون حاصل عمرم را برای "مصلحت نظام و اسلا کنار گذاشتم» [نامه ۶/۱/۱۳۶۸ امام (ره) به آقای منتظری، ج. ۲۱، ص. ۱۱۶]