دیدگاه حضرت امام خمینی (قدس‌سره) در مورد قومیت گرایی
در نوشتار زیر، توضیحات مختصری از دیدگاه حضرت امام خمینی (قدس‌سره) در مورد قومیت گرایی ارائه شده است. نکات مهمی که در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی (قدس‌سره) جلب توجه می کرد، این بود که در رویکرد به جامعه مسلمین چه در مقیاس ملی و چه در مقیاس جهان اسلام همواره منادی وحدت مسلمانان بوده است.
باسمه‌تعالی
آفرینش پدیده عظیم انقلاب اسلامی با تمسک به پذیر نبود مگر با ایجاد وحدت و همبستگی و انسجام در میان مردم ایران که برآیند آن پیروزی ملت بر نیروی اهریمنی رژیم پهلوی و پشتیبانان خارجی آن بود. تز وحدت که امام راحل مطرح کردند هم در برپایی انقلاب اسلامی نقش کلیدی داشت و هم در تداوم آن. مدیریت و خنثی‌شدن بحران‌هایی که هر کدام از آنها برای فروپاشی یک نظام سیاسی کفایت می‌کرد در سایه وحدت اسلامی و هدفمند ملت ایران در طول نزدیک به سه دهه تاریخ پرالتهاب انقلاب اسلامی صورت گرفت.
اگر در دوران مبارزه علیه رژیم ستمگر طاغوت به‌جای تمسک به اسلام به عقاید خرافی و جاهلی قومیت‌گرایی پرداخته می‌شد، ملت نمی‌توانست حتی یک گام به سمت پیروزی بردارد. مردم ایران نزدیک به سه هزار روز جنگ را اداره کردند و آن را با سربلندی به آخر رساندند. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در سایه وحدت، نظام اسلامی را به سمت قله شوکت و اقتدار هدایت کرد. اساساً وحدت در اندیشه سیاسی بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی از اهمیت و جایگاه کلیدی برخوردار است. گویی بدون تحقق و نهادمند شدن وحدت ملی و انسجام اسلامی تداوم انقلاب اسلامی و تحقق آرمان انقلاب می‌تواند با چالش‌های جدی مواجه شود. از نکات مهمی که در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی (قدس‌سره) جلب‌توجه می‌کند، این است که وحدت تنها به‌عنوان یک امر تاکتیکی موردتوجه ایشان نبوده، بلکه از الزامات دینی است.
در این مورد امام خمینی (قدس‌سره) می‌فرمایند:
پیغمبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) سفارش فرموده است و ائمه مسلمین سفارش دارند به اینکه مسلمین را در تحت لوای اسلام به وحدت و یگانگی دعوت کنند.
امام خمینی (قدس‌سره) ملی‌گرایی را مغایر با اسلام دانسته و در این مورد چنین هشدار داده‌اند:
«از مسائلی که طراحان برای ایجاد اختلاف بین مسلمین طرح و عمال استعمارگران در تبلیغ آن به‌پاخاسته‌اند، قومیّت و ملیّت است. در ایران نیز دستجات محدودی دانسته یا ندانسته از آن ترویج و تأیید می‌کنند و در سایر نقاط از ترک و کرد و دیگر طوایف هم همان راه را پیش گرفته‌اند و مسلمانان را در مقابل هم قرار داده‌اند و حتی به دشمنی کشیده‌اند، غافل از آنکه حب وطن، حب اهل وطن و حفظ حدود کشور مسئله‌ای است که در آن حرفی نیست؛ و ملی‌گرایی در مقابل ملت‌های مسلمان دیگر، مسئله دیگر است که اسلام و قرآن کریم و دستور نبی اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) بر خلاف آن است؛ و آن ملی‌گرایی که به دشمنی بین مسلمین و شکاف در صفوف مؤمنین منجر می‌شود، بر خلاف اسلام و مصلحت مسلمین و از حیله‌های اجانب است که از اسلام و گسترش آن رنج می‌برند.»
قومیت‌گرایی از موضوعات جامعه‌شناسی سیاسی است که در چارچوب بحث گسست‌های اجتماعی موردمطالعه قرار می‌گیرد. زندگی سیاسی در هر جامعه‌ای متأثر از شکاف‌های اجتماعی موجود در آن جامعه می‌باشد. قومیت‌گرایی چنانچه به‌صورت بسیج سیاسی - اجتماعی درآید، تحت شرایطی می‌تواند امنیت یک واحد سیاسی را در معرض مخاطره جدی قرار داده و به تجزیه جمعیت و سرزمین یک واحد سیاسی قومیت‌گرایی که در هیبت یک ایدئولوژی و جریان سیاسی رخ می‌نماید، خاستگاه غربی داشته و برای نخستین‌بار در قرن گذشته به جغرافیای جهان اسلام تسری پیدا کرد که در ظهور این پدیده، اغراض سیاسی و تلاش غربی‌ها نقش اساسی داشته است. قومیت‌گرایی که از آن به ناسیونالیسم نیز تعبیر می‌شود در غرب دستکم در سده گذشته موجب همگرایی و انسجام ملت‌های اروپایی گردیده؛ اما در طول قرن بیستم این نیرو موجب فروپاشی و تجزیه جوامع اسلامی گردیده و تأثیر منفی بر جای نهاده است.
قومیت‌گرایی به‌عنوان پدیده‌ای که احساسات خویشاوندگرایی، تعلقات نژادی، کم‌ارزش خواندن هویت و فرهنگ دیگران را در فرد تقویت و نوعی تمایزطلبی و جدایی‌خواهی را تشدید می‌کند، هنگامی که با اغراض ساسی همراه شود، کارکردی مغایر با اصول و تعالیم سیاسی - اجتماعی اسلام پیدا می‌کند؛ زیرا سیره نبوی و سنت پیشوایان دینی در اسلام همواره به وحدت و همبستگی و همگرایی مسلمانان و نادیده‌گرفتن تفاوت‌های زبانی و بیولوژیکی نظیر نژاد و رنگ پوست و حتی تنوعات در آداب‌ورسوم، تأکید دارد.
جامعه‌شناسی ایران، پدیده‌ای را که از آن تحت عنوان قومیت یاد می‌شود با واقعیات جامعه ایران منطبق ندانسته، به‌جای آن، پدیده ایلات و ایل را موردمطالعه قرار داده است. ایلات یک پدیده طبیعی - تاریخی است درحالی‌که قومیت دارای جوهره و ماهیت سیاسی می‌باشد و با واقعیات جامعه ایران تطابق ندارد. به‌این‌ترتیب علایق قوم‌گرایی از قرن بیستم راه خود را به جامعه ایران به طور خزنده باز کرد. شبه مدرن به‌ویژه در فاصله سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۲ و روی کار آمدن رضاخان، وقوع جنبش‌های سیاسی در روسیه، ایران، عثمانی و انقلاب‌های قرن گذشته در ظهور آن نقش داشته است. به این عوامل باید، نقش روشنفکران اعم از آذری و غیر آذری و حتی روشنفکران غیرایرانی را افزود که برای رسیدن به اهداف سیاسی خود، به گرایشات قومی دامن زدند. علاوه بر اینها، بازیگران منطقه‌ای نظیر روسیه، امپراتوری عثمانی و شوروی سابق در اقدامات مداخله‌گرانه، حتی با استفاده از ابزار نظامی به تحریک، تقویت و پشتیبانی از عناصر قوم‌گرا پرداختند، برخی از افراد داخلی نیز که در این مسیر وارد بازی شدند، متأثر از جریان‌های سیاسی و غرض‌آلود آن‌سوی مرزهای کشور ایران بوده‌اند.
قوم‌گرایی آذری از کشورهای مجاور ایران یعنی امپراتوری عثمانی (پان‌ترکیسم) و از جمهوری آذربایجان (پان‌آذریسم) نشأت یافته و امروزه توسط این کشورها بدان دامن زده می‌شود. این مسئله در نهایت به‌مثابه حربه‌ای از جانب نظام سلطه جهانی برای تحت‌فشار قراردادن جمهوری اسلامی ایران به کار می‌رود.
از لحاظ ماهیت، قوم‌گرایی ترک و آذری به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی با اسلام و تشیع مانعةالجمع می‌باشد که در تدوین، تئوریزه کردن و اشاعه آن در کشورهای مسلمان، تعدادی مستشرق یهودی نقش داشتند. مغایرت قوم‌گرایی با سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) و سیره ائمه طاهرین علیهم‌السلام که همواره اعتصام به حبل‌الله متین و پرهیز از تفرقه را در کلام طیبه و سیره خود به امت مسلمان توصیه کرده‌اند، امری آشکار است. ضدیت تفکر قوم‌گرایی با خطرناک دشمنان ایران اسلامی دارد. آذربایجان و آذری‌زبانان ایران همواره در تاریخ، به دین‌داری، تدین و غیرت شهرت داشته‌اند. آنان به ایران اسلامی تعلق خاطر داشته و در مقاطع پرخطر و حساس از نثار جان خود دریغ نکرده‌اند. آذربایجان همپای ملت ایران در سال‌های نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (قدس‌سره) پای به میدان مبارزه نهاده و حضور مردم آذربایجان در کسوت بسیجی و رزمنده در خطوط نبرد در سال‌های دفاع مقدس سندی زنده بر تعلق ناگسستنی این مردم با ایران اسلامی است. مردم آذربایجان نیز پشتِ سر رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی با همه وجود خود از انقلاب و دستاوردهای شهیدان انقلاب اسلامی پاسداری می‌کنند.
منبع : ☫ @sardabir313 ☫
مطالب مرتبط
