حیدر علیرضا اوغلی علی اف معروف به حیدر علی اف در ماه می سال 1923 میلادی در نخجوان آذربایجان به دنیا آمد. پدرش علیرضا از مهاجران ایرانی بود که در جست وجوی کار به آذربایجان شوروی سابق رفته بود. حیدر علی اف پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی، در سال 1941میلادی به عنوان مأمور سازمان جاسوسی شوروی سابق (کا. گ. ب) و در پوشش یک دیپلمات وارد تهران شد و در ارتباط با سران حزب توده و فرقه دموکرات آذربایجان و کردستان قرار گرفت. در آن زمان، نیروهای روس در قسمت های شمالی ایران مستقر بودند و احزاب شورشی دموکرات در آذربایجان و کردستان با حمایت حزب منحله توده که پس از سقوط رضاخان پهلوی جان تازه ای گرفته بود، خود را برای تأسیس جمهوری های خودمختار در این دو استان آماده می ساختند. حضور حیدرعلی اف در تهران به ویژه برای جمهوری خودمختار آذربایجان که وابستگی بیشتری به روسیه داشت، دلگرم کننده بود. حیدر علی اف با روحیه بخشیدن به حزب توده و فعال ساختن آن، در سال 1942میلادی از ایران خارج شد و در 1945 میلادی هم زمان با اعلام تشکیل جمهوری های خودمختار مهاباد و تبریز موفق شد به عضویت حزب کمونیست شوروی سابق درآید. علی اف از 1950 تا 1964میلادی در پست های مهم وزارت امنیت و وزارت کشور و کا.گ.ب آذربایجان قرار داشت و علاوه بر ترقی در سازمان جاسوسی شوروی تاحد ریاست کا.گ.ب شاخه آذربایجان، سلسله مراحل پیشرفت در حزب کمونیست شوروی را نیز پیمود. حیدر علی اف در سال 1967م دبیرکل حزب کمونیست آذربایجان شد و طی سال های طولانی در رأس تشکیلات امنیتی و حزبی آذربایجان قرار داشت. اما در پی مرگ لئونید برژِنِف در نوامبر 1982میلادی، علی اف به عضویت دفتر سیاسی حزب کمونیست شوروی درآمد و معاون اول نخست وزیر شد. در این سال ها، محافل سیاسی غرب، از حیدرعلی اف به عنوان نخست وزیر آینده شوروی یاد می کردند. او در این سمت به عنوان یکی از طراحان اصلی استراتژی منطقه ای شوروی در خاورمیانه کشف شبکه جاسوسی حزب منحله توده در سال 1983میلادی توسط جمهوری اسلامی ایران و انحلال آن، بزرگ ترین ضربه را بر حیثیت سیاسی علی اف وارد ساخت تا این که با به قدرت رسیدن میخائیل گورباچف، حیدرعلی اف در سال 1987میلادی از دفتر سیاسی حزب کمونیست اخراج شد. وی پس از آن به توطئه علیه گورباچف ادامه داد و در نا امن ساختن اوضاع قره باغ، ایفای نقش نمود. وی در حوادث کشتار مردم باکو در زمستان 1990میلادی، نیز مزوّرانه خود را حامی مسلمانان مظلوم آذربایجان جا زده بود و این امر، موجب شد بعضی از تشریفات آذربایجان به افشای چهره قدرت طلبِ وی، بپردازند. حیدر علی اف در پی برکناری گورباچف از قدرت و فروپاشی شوروی به ریاست جمهوری نخجوان و سپس در پنجم اکتبر سال 1993میلادی به ریاست جمهوری آذربایجان برگزیده شد. حیدرعلی اف در طول دوران ده ساله زمام داری خود، ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی با ایالات متحده امریکا و رژیم صهیونیستی برقرار کرد و پایگاه نظامی در اختیار امریکا قرار داد. وی در اواخر عمر، زمینه های قدرت گیری فرزندش الهام علی اف را فراهم آورد و در ماه های پایانی عمر، عملاً زمام امور را به پسرش سپرد. وی درنهایت در سال 2003میلادی بر اثر بیماری از قدرت کناره گیری کرد و پسرش الهام علی اف به این مقام انتخاب گردید. حیدرعلی اف سرانجام در سیزدهم ماه دسامبر سال 2004 میلادی در پی ابتلا به بیماری لاعلاج در هشتاد و یک سالگی درگذشت.
مطالب مرتبط
