زکات

زکات

یکی دیگر از وظایف مهم اقتصادی مسلمانان، پرداخت زکات است.
از اهمیت زکات همین بس که در قرآن مجید، پس از نماز آمده و نشانه ایمان و عامل رستگاری شمرده شده است.
در روایات متعددی که از معصومین- علیهم السلام- نقل شده آمده است: «کسی که از پرداخت زکات جلوگیری کند، از دین خارج است».
زکات هم مانند خمس موارد معینی دارد، یک قسم از آن مالیات بدن و حیات است که هر سال یک مرتبه در روز عید فطر پرداخت می‌شود و تنها بر کسانی که قدرت مالی پرداخت آن را دارند واجب است، که برای هر فرد، 3 کیلو گندم، برنج و مانند آن پرداخت می‌شود.
قسم دیگر، زکات اموال است، ولی چنین نیست که تمام اموال مردم مشمول این قانون باشد، و تنها نُه چیز است که زکات دارد و می‌توان آنها را به سه دسته تقسیم کرد:
گندم
جو
1- غَلّات خرما
کشمش
شتر
موارد وجوب زکات «(1)» 2- دام‌ها گاو
گوسفند
طلا
3- سکّه‌ها نقره
زکات درصورتی واجب می‌شود که مورد زکات به حدّ نصاب برسد که نصاب هر یک و مقدار زکات آنها به قرار زیر می‌باشد:

1- توضیح المسائل، م 1853.

شماره نوع مال نصاب مقدار زکات
* 110- درصورتی که‌با باران‌و آب آبیاری شده است.
1 گندم رودخانه آبیاری شده است 2 جو 207/ 847* 120- درصورتی که‌با آب‌دستی‌و
3 خرما کیلوگرم دلو و موتور پمپ آبیاری شده است.
4 کشمش* 340- درصورتی که‌با هردو

اولین‌نصاب 5 شتر یک گوسفند 5 شتر تا 25 شتر هر 5 شتر یک گوسفند 26 شتر یک شتر
6 گاو 30 گاو یک گوساله یکساله
7 گوسفند 40 گوسفند یک‌گوسفند
8 طلا 15 مثقال 140
9 نقره 105 مثقال 140
یادآوری:
برای شتر، گاو و گوسفند نصابهای دیگری نیز هست که برای آشنایی با آنها می‌توانید به رساله توضیح المسائل مراجعه کنید.

احکام زکات

1- مخارجی را که برای گندم، جو، خرما و انگور کرده است، مانند قیمت بذر، مزد کارگر، و مزد تراکتور و ... می‌تواند از حاصل کسر کند، ولی مقدار نصاب قبل از کم کردن این مخارج محاسبه می‌شود «(1)» و اگر قبل از کسر مخارج به حدّ نصاب برسد، پرداخت زکات واجب شده است ولی زکات باقیمانده را می‌پردازد. «(2)» 2- زکات دام‌ها درصورتی واجب می‌شود که:
* یک سال مالک آنها باشد؛ «(3)» بنابراین اگر مثلًا 100 عدد گاو را خریداری کند و پس از 9 ماه بفروشد، زکات واجب نیست. «(4)»* حیوان در تمام سال بیکار باشد، بنابراین گاو یا شتری که در کار مزرعه یا حمل بار از آن استفاده می‌شود زکات ندارد. «(5)»* حیوان در تمام سال از علف بیابان بچرد، پس اگر در تمام سال یا مقداری از آن، از علف چیده شده یا کاشته شده بخورد، زکات ندارد. «(6)»

1- گلپایگانی- اراکی پس از کم کردن مخارج محاسبه می‌شود. مسأله 1909؛ خوئی نمی‌تواند آن مخارج را کم کند. مسأله 1889
2- توضیح المسائل، م 1880.
3- سایر مراجع اگر یازده ماه مالک گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره باشد، اوّل ماه دوازدهم باید زکات آن‌را بدهد، ولی اوّل سال بعد را باید بعد از تمام شدن ماه دوازدهم حساب کند. مسأله 1886.
4- توضیح المسائل، م 1856.
5- توضیح المسائل، م 1908.
6- همان مدرک.

3- زکات طلا و نقره درصورتی واجب است که به صورت سکّه‌ای باشد که معامله با آن رواج دارد، بنابراین آنچه امروزه بانوان به عنوان زیور استفاده می‌کنند، زکات ندارد. «(1)» 4- پرداخت زکات از عبادات است و باید آنچه می‌پردازد به نیّت زکات و با قصد قربت باشد. «(2)»

مصرف زکات

مصرف زکات هشت مورد است که می‌توان آن را در تمام یا برخی از این موارد مصرف کرد:
1- فقیر، و آن کسی است که درآمد یا موجودی وی کمتر از خرج سالانه خود و خانواده‌اش باشد.
2- مسکین، آنکه بکلّی درمانده و بینواست.
3- کسی که از طرف امام (ع) یا نایب او مأمور جمع‌آوری و نگهداری و توزیع زکات است.
4- برای الفت دادن دلها به اسلام و مسلمانان؛ مانند غیر مسلمانان که اگر به آنها کمکی بشود، به دین اسلام مایل می‌شوند یا در جنگ به مسلمانان کمک می‌کنند. «(3)» 5- آزاد کردن بردگان.
6- بدهکاری که نمی‌تواند قرض خود را بدهد.

1- توضیح المسائل، م 1899.
2- توضیح المسائل، م 1957.
3- گلپایگانی بعید نیست که این مورد مخصوص امام معصوم- علیه السلام- باشد. مسأله 1933

7- در راه خدا؛ یعنی در کارهایی که نفع آن به عموم می‌رسد و مورد رضایت خداست؛ مانند ساختن جاده، پل، مسجد و ...
8- مسافری که در سفر درمانده است و خرج برگشت به وطن را ندارد، هر چند در وطن خود فقیر نباشد. «(1)» یادآوری
گرچه زکات بر تمام افراد جامعه واجب نمی‌شود ولی افرادی که زکات بدهکارند، لازم است قبل از سفر نسبت به پرداخت آن اقدام کنند، تا اعمال عمره و حجشان دچار اشکال نشود.

1- توضیح المسائل، م 1925.