خانواده از منظر فمينيسم و قرآن(1)/ 1. نهاد خانواده، ديروز و امروز

چکیده
خانواده از ديرباز به عنوان اولين و مهم ترين نهاد اجتماعى تأثيرگذار در زندگى انسان مورد توجه صاحب نظران در رشته هاى مختلف علوم بشر بوده است و نظريات مختلفى پيرامون نقش، كاركرد و فلسفه تشكيل خانواده مطرح شده است. 
نويسنده در اين نوشتار پس از تعيين جايگاه نهاد خانواده در گذشته و امروز به برخى زمينه هاى فروپاشى نهاد خانواده مى پردازد. در ادامه نيز به فمينيسم و خاستگاه فرهنگى اجتماعى آن و نيز مهمترين اهداف، مطالبات و كاركردهاى فمينيسم و تأثير آن در نهاد خانواده اشاره مى نمايد. 
بخش ديگر مقاله به جايگاه خانواده در قرآن مى پردازد و از ديدگاه نويسنده نياز انسان به تشكيل خانواده نياز فوق غريزى و فراتر از ارضاى غريزه جنسى است. 
در پايان «آرامش» و دستيابى به «سكينت» را فلسفه زوجيت و تشكيل خانواده از ديدگاه قرآن دانسته و آن را مايه تمايز ميان زوجيت در حيوانات و انسان مى داند. 
خانواده به عنوان يكى از مهمترين نهادهاى اجتماعى و زندگى جمعى بشرى، از ديرباز مورد توجّه و اهتمام فرهنگها، اقوام و اديان بوده است.
اين نهاد در طول تاريخ و در ميان اقوام و ملل و مناطق جغرافيايى داراى شكلها، قوانين، كاركردهاى مختلفى بوده است كه بررسى تنوّع آنها و نيز دلايل شكل گيرى قوانين، كاركردها، و انتظارهاى مربوط به هر جامعه و فرهنگ نياز به مطالعه اى جداگانه دارد.
آنچه در عصر حاضر، مطالعه مباحث مربوط به خانواده و بازنگرى آن ها را ضرورت بخشيده اين است كه بر اساس شواهد و گزاره هاى تاريخى و اجتماعى به نظر مى رسد كه كاركرد و جايگاه نهاد خانواده، گرفتار آسيبهاى مختلفى شده است كه به سستى، ناپايدارى و متلاشى شدن آن در بسيارى از جوامع منتهى شده و اين روند در جغرافياى فرهنگى جوامع رو به گسترش است و هر زمان چونان بيمارى مسرى هم ژرفاى بيشتر و هم گستره فزونترى را در مى نوردد.

نهاد خانواده، ديروز و امروز
چنان كه گفته آمد، ارائه تحليلى جامع و فراگير نسبت به همه جوامع و فرهنگ ها مجالى بسيار وسيع مى طلبد و اين نوشته نمى تواند ادّعاى آن را داشته باشد، امّا با نگاهى به جامعه خود و جوامعى كه از نظر تاريخى، فرهنگى و دينى قرابت هاى بيشترى با ما داشته و دارند، آشكارا مى يابيم كه نه تنها طى چند قرن كه حتّى در نيم قرن اخير، جايگاه نهاد خانواده دستخوش آسيب ها و ضعف هاى جدّى شده است و چنين مى نمايد كه اين آسيبها رو به فزونى است.
آنچه نگرانى مصلحان ومحققان مسايل اجتماعى، تربيتى و فرهنگى و دينى را سبب شده، اين است كه روند تغييرات منفى جايگاه نهاد خانواده در نيم قرن اخير در كشور ما و الگوهاى مشابه آن چنان شتاب يافته است كه در گذشته، اين مقدار تغيير و دگرگونى را در فاصله پنج قرن مى شد مطالعه و مشاهده كرد!
نهاد خانواده كه ديروز، مهد امنيّت، تربيت، انتقال آداب، اخلاق و فرهنگ اجتماعى و دينى بود و اعضاى يك خانواده بزرگ در پيوند و همدلى با يكديگر احساس قدرت و پشتوانه مى كردند و حضور در جمع خانواده، بهترين منبع تأمين و تلطيف عواطف و نيازهاى روحى بود، امروز آن امنيّت بخشى و تأثير تربيتى را تا حدّ زيادى از دست داده و فاصله ذهنى، سليقه اى، تحليلى و آرمانى هر نسل با نسل قبل چنان فزونى يافته كه نه تنها زبان مشترك ميان دو نسل متوالى را مخدوش كرده، كه زبان تفاهم و همدلى ميان همسران را به ادبياتى خصمانه، انتقام جويانه، و فرصت طلبانه منتهى ساخته است!

براستى چه اتّفاقى افتاده است و چه فرجامى، آينده نهاد خانواده را تهديد مى كند!

ادامه دارد...

مطالب تکمیلی :
خانواده از منظر فمينيسم و قرآن(1) / 2. زمينه‌ هاى فروپاشى نهاد خانواده
خانواده از منظر فمينيسم و قرآن(1) 3. فمینیسم و فرهنگ
خانواده از منظر فمينيسم و قرآن(1) / 4. فهرست اجمالى مطالبات فمينيسم+ فمينيسم افراطى
خانواده از منظر فمينيسم و قرآن(1) / 5. دیدگاه ها ,کارکرد فمینیسم و تغيير معنا و تفسير تجاوز به عنف