ضرورت تقویت بنیه دفاعی در آموزه های اسلامی/ بخش اول

لازم به ذکر است اسلام در تقویت بنیه دفاعی به وضع یک اصل کلی دست زده و مصداق و نوع سلاح و تاکتیک را معین نمی کند بلکه مسلمانان را به آمادگی کامل خود، برای دفاع از خویش فرا می خواند. لذا در قرآن می خوانیم: «واعدوا لهم ما استطعتم من قوة؛ هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [دشمنان‏] آماده سازید!»

حیات و زندگی بدون‏ «جهاد» امکان‏ پذیر نیست، زیرا یک موجود زنده همیشه در ادامه حیات و زندگی خود با موانعی رو به رو است؛ که هر لحظه حیات او را تهدید می ‏کند.
  بی شک اگر دنیا از ظالمان توسعه طلب، و تجاوزکاران زورگو خالی می‏ شد هیچ نیروی نظامی برای حفظ مرزهای کشورها مورد نیاز نبود، و تمام مردم دنیا در کشورهای خود، در امن وامان می ‏زیستند وبا یکدیگر روابط تجاری و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی سالم داشتند.[۱]
لیکن خوی برتری جویی و تجاوزگری که گاه در افراد، و گاه در یک قوم، و ملیت وجود دارد؛ غالباً سبب هجوم فرد یا قومی بر قوم دیگر یا ملتی بر ملت دیگر شده است؛ و در چنین شرایطی همه حق دارند که خود را چنان قوی کنند که در امنیت زندگی داشته باشند؛ چرا که در نظام کنونی دنیا متأسفانه ضعیف پامال است؛ و همین امر «فلسفه تشکیل نیروهای مسلح و قوای دفاعی را روشن می ‏کند».[۲]
هم چنین برای قوم و ملتی که حامل فرهنگی هستند؛ و فضای آزادی را می‏ طلبند که فرهنگ خود را در میان مردم جهان تبلیغ کنند؛ به دست آوردن این فضای آزاد بدون تکیه بر قدرت غالباً امکان پذیر نیست، و این فلسفه دیگری برای تشکیل قوای مسلح‏ است.[۳]
لذا باید گفت حیات و زندگی بدون‏ «جهاد» امکان‏ پذیر نیست، زیرا یک موجود زنده همیشه در ادامه حیات و زندگی خود با موانعی رو به رو است؛ که هر لحظه حیات او را تهدید می ‏کند؛ و اگر مجهز به نیروهای دفاعی نباشد به سرعت نابود می گردد.[۴] جامعه انسانی و کشورهای مختلف نیز از این قانون عمومی مستثنی نیستند؛ و برای ادامه حیات خود نیازمند به نیروی نظامی مجهزی می باشند.[۵] از این رو مسلمانان موظف هستند از تمام توان و نیروی خویش استفاده کنند و بنیه نظامی خویش را بالا ببرند.[۶]
گفتنی است اسلام در مسائل دفاعی‏ و نوع اسلحه جنگی و نحوه استقلال و تمامیت ارضی و جلوگیری از نفوذ دشمنان، احکام خاصی ندارد، بلکه باید با در نظر گرفتن اوضاع و احوال موجود، مقررات و احکامی از طرف حکومت اسلامی در نظر گرفته شود و از راهی که به حفظ مقاصد اسلام کمک کند اقدام گردد.[۷]

تقویت توانمندی دفاعی؛ منبعث از اصل قرآنی

لازم به ذکر است اسلام در تقویت بنیه دفاعی به وضع یک اصل کلی دست زده و مصداق و نوع سلاح و تاکتیک را معین نمی کند بلکه مسلمانان را به آمادگی کامل خود، برای دفاع از خویش فرا می خواند.[۸]  لذا در قرآن می خوانیم: «واعدوا لهم ما استطعتم من قوة؛[۹] هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [دشمنان‏] آماده سازید!».[۱۰]
تقویت بنیه دفاعی در عصر انبیاء الهی
-آگاهی داوود(علیه السلام) از تهیه وسیله دفاعی‏
در دو سوره از قرآن مجید در مورد ابداع زره مناسب که یک وسیله دفاعی مؤثر برای جنگ‏های زمان های پیشین محسوب می شد از سوی داوود(علیه السلام) پیامبر بزرگ الهی بحث شده است.[۱۱]
در یکجا می فرماید: «و علمناه صنعة لبوس لکم لتخصنکم من بأسکم فهل انتم شاکرون؛[۱۲]ما ساختن زره را به داوود تعلیم دادیم تا شما را در جنگهایتان حفظ کند، آیا شکرگزاری (این نعمت الهی را) می کنید».[۱۳]
از این آیه به خوبی معلوم می شود ابداع و اختراع این وسیله دفاعی به تعلیم الهی، و در عصر داوود(علیه السلام) صورت گرفت، در حالی که می دانیم ضرورتی ندارد پیامبر الهی مبتکر و ابداع کننده چنین موضوعی باشد.[۱۴]
هم چنین در فراز دیگر از قرآن کریم می خوانیم: « النا له الحدید/ ان اعمل سابغات و قدر فی السرد و اعملوا صالحا انی بما تعملون بصیر[۱۵]؛
ما آهن را برای او (داوود) نرم کردیم (و دستور دادیم) زره های کامل و فراخ بساز، و حلقه ها را به اندازه و متناسب کن و عمل صالح بجا آورید که من به آنچه انجام می دهید بینا هستم»[۱۶].
بی تردید این دستور نشان می دهد داوود به فرمان الهی دست به ساختن چیز بی‏سابقه ای زد که علم و آگاهی آن را از سوی خدا یافته بود، و مسأله نرم ساختن آهن را برای او ممکن ساخت، خواه جنبه اعجاز داشته باشد و یا به صورت یک تعلیم الهی‏.[۱۷]
با استفاده از وسائل و اسباب، و در هر صورت ابتکار این امر (ساختن مفتول های نازک و محکم برای بافتن زره در آن زمان به گونه ای که هم پوشیده آن راحت باشد، و هم مانع تحرک سربازان نشود، و هم در مقابل ضربه تیر و شمشیر و خنجر مقاومت کند، کار مهم و پیچیده ای بود، و اهمیت آن در آن عصر کمتر از ابداع سلاح های مهم دنیای امروز نبود.[۱۸]
این نکته نیز قابل توجه است که وقتی آهن به دست حضرت داوود(علیه السلام) نرم شد ترجیح داد وسیله دفاعی بسازد نه وسیله تهاجمی همچون شمشیر.[۱۹] به هر حال با این‏که تهیه این وسیله دفاعی که در جنگ های آن زمان مهم و سرنوشت ساز بود چیزی نیست که اگر پیامبر از آن آگاه نباشد در دعوت مذهبی او خللی به وجود آید، ولی خداوند این صنعت را به او تعلیم داد و در میان بشر باقی ماند.[۲۰]

- تقویت بنیه دفاعی در سیرۀ نبوی(صلی الله علیه وآله)

سیره عملی پیامبر(صلی الله علیه وآله) و پیشوایان بزرگ اسلام‏ نشان می دهد که آنها برای مقابله با دشمن از هیچ فرصتی غفلت نمی کردند، در تهیه سلاح‏ و نفرات، تقویت روحیه سربازان، انتخاب محل اردوگاه، و انتخاب زمان مناسب برای حمله به دشمن و به کار بستن هرگونه تاکتیک جنگی، هیچ مطلب کوچک و بزرگی را از نظر دور نمی داشتند.[۲۱] بلکه مسلمانان خود را با سلاح‏ روز و علوم روز مجهز می کردند،[۲۲] معروف است که در ایام جنگ«حنین»به پیامبر (صلی الله علیه وآله) خبر دادند که سلاح‏ تازه مؤثری در« یمن» اختراع شده است، پیامبر(صلی الله علیه وآله) فوراً کسانی را به یمن فرستاد تا آن سلاح را برای ارتش اسلام‏ تهیه کنند.[۲۳]

تقویت بنیه دفاعی در مکتب علوی

در بیان امام علی(علیه السلام) جهاد به «زره محکم» و «سپر مطمئن» تشبیه شده است که هر دو، از وسائل دفاعی‏ در جنگ است. همان گونه که در نبردهای قدیم، کسانی که زره در تن و سپر در دست نداشتند از ضربات دشمن در امان نبودند، قوم و ملتی که جهاد را ترک کند در برابر ضربات دشمن بسیار ناتوان و آسیب پذیر خواهد بود.[۲۴]
لذا آن حضرت فرمود؛ «زره را کامل کنید!» (و أکملوا اللأمة)،[۲۵] منظور از «کامل کردن زره» این است که آن را به وسیله «خود» (کلاه آهنینی که بر سر می‏گذاشتند و مانند زره جنبه دفاعی‏ داشت) و «ساعد بند» (ورقه آهنی که به صورت نیم دایره درآمده و به ساعد می‏بستند تا دست را در برابر ضربات تیر و نیزه و شمشیر حفظ کند) کامل کنند.[۲۶]
در فرازی دیگر از آن حضرت می خوانیم؛«و شمشیرها را قبل از کشیدن از نیام، تکان دهید! (تا به آسانی از نیام درآید) (و قلقلوا[۲۷] السیوف فی أغمادها[۲۸] قبل سلها)، این نکته، هر چند ظاهرا کوچک به نظر می رسد، اما در واقع دستور مهمی است! چرا که، گاه ماندن شمشیر در غلاف برای مدت طولانی، سبب می شود که گوشه هایی از آن گیر کند و در لحظات حساس که‏ لازم‏ است‏ فورا بیرون‏ کشیده‏ شود،[۲۹] یا خارج‏ نشود و یا با تأخیر خارج شود و در هر صورت ممکن است خطرات غیر قابل جبرانی به وجود آورد.[۳۰]
هم چنین لزوم هوشیاری و تقویت بنیه دفاعی را می توان در کلام نورانی آن حضرت جستجو نمود که فرمود؛«وإن أخا الحرب‏ الأرق‏، ومن نام لم ینم عنه‏[۳۱]؛آنکه مرد جنگ است همیشه بیدار است و کسی که به خواب رود (و از دشمن غافل شود باید بداند)دشمن او در خواب نخواهد بود و از او غافل نخواهد شد»[۳۲]
اهمیت این دستور در عصر و زمان ما از هر عصر و زمانی بیشتر است، زیرا دشمن تهاجم را در جهات مختلف شروع کرده است؛ نه تنها در جهات نظامی، بلکه در جهات فرهنگی از طریق شبهه افکنی و ایجاد تزلزل در مبانی اعتقادی و از طریق نشر فساد و ایجاد آلودگی های اخلاقی با تمام قدرت به میدان وارد شده حتی عوامل زیادی را در داخل مسلمانان با هزینه های سنگین انتخاب کرده است. لذا باید بدانیم که در برابر لحظه‏ای غفلت از این برنامه های تخریبی هزینه های گزافی باید پرداخت.[۳۳]
اینگونه است که در وصیت نامه امام(علیه السلام) وقتی علوم را به سه گونه تقسیم می کنند، فنون دفاعی را به عنوان علومی مد نظر قرار می دهند که برای زندگی مادی انسان‏ها لازم است و اگر این علم نباشد زندگی مادی انسان به طور معقول اداره نخواهد شد، نهایتاً مشکلات معنوی فراوانی به دنبال خواهد داشت.[۳۴] به همین دلیل تحصیل این علم به مانند دیگر علوم در اسلام برای همگان واجب کفایی است؛ یعنی هر گروهی لازم است به دنبال تحقق آن برود تا بخشی از  نیازهای مادی جامعه اسلامی تأمین گردد حال اگر در این رشته به اندازه کافی متصدیانی وجود نداشته باشد، وجوب عینی پیدا می کند.[۳۵]

منبع: دانشگاه عالی دفاع ملی
-------------------------------
پی نوشت:
[۱] پیام قرآن ؛ ج‏۱۰ ؛ ص۲۹۱.
[۲] همان.
[۳] همان؛ ص ۲۹۲.
[۴] همان.
[۵] همان.
[۶] آیات ولایت در قرآن ؛ ص۳۰۹.
[۷] پاسخ به پرسشهای مذهبی ؛ ص۱۰۳.
[۸] اسلام در یک نگاه ؛ ص۱۰۱.
[۹]  سوره انفال، آیه ۶۰.
[۱۰] پاسخ به پرسشهای مذهبی ؛ ص۱۰۳.
[۱۱] پیام قرآن ؛ ج‏۷ ؛ ص۲۵۰.
[۱۲] سورۀ انبیاء؛ آیۀ ۸۰ .
[۱۳] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج‏۳ ؛ ص۱۸۳.
[۱۴] پیام قرآن ؛ ج‏۷ ؛ ص۲۵۰.
[۱۵] سوره سبا ؛آیه ۱۰ و ۱۱.
[۱۶] پیام قرآن ؛ ج‏۷ ؛ ص۲۵۰.
[۱۷] همان.
[۱۸] همان؛ ص؛ ۲۵۱.
[۱۹] همان؛ص؛۲۰۵.
[۲۰] همان.
[۲۱] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۶۴.
[۲۲] پاسخ به پرسشهای مذهبی ؛ ص۵۹۷.
[۲۳] تفسیر نمونه، ج‏۷، ص: ۲۲۴.
[۲۴] پیام امام امیرالمومنین(علیه السلام)؛ ج‏۲ ؛ ص۱۳۸.
[۲۵] « لأمة»( بر وزن رحمة) در اصل به معنای اجتماع و اتفاق است، از همین رو هنگامی که دهانه زخم به هم آید و خوب شود به آن« التیام» گفته می شود و« لأمه» به معنای زره است، شاید از این جهت که حلقه های آن با هم جمع شده و گره خورده است و گاه این واژه به معنای هر گونه سلاح بکار می‏رود.
[۲۶] پیام امام امیرالمومنین(علیه السلام)؛ ج‏۳ ؛ ص۹۴.
[۲۷] « قلقلوا» از ماده« قلقله»( بر وزن مرحمه) به معنای حرکت دادن و لرزاندن است.
[۲۸] « أغماد» جمع« غمد»( بر وزن رند) به معنای غلاف شمشیر است و لذا در مورد پاره‏ای از گیاهان که خارهای آن لابه لای برگ‏ ها پنهان است این ماده به کار می رود.
[۲۹] پیام امام امیرالمومنین(علیه السلام)؛ ج‏۳ ؛ ص۹۴.
[۳۰] همان ؛ ص؛۹۵.
[۳۱] همان؛ ج‏۱۱ ؛ ص۲۳۹.
[۳۲] همان ؛ ص۲۴۰.
[۳۳] همان ؛ ص۲۴۶.
[۳۴] پیام امام امیرالمومنین(علیه السلام)؛ ج‏۹ ؛ ص۵۰۶.
[۳۵] همان.