نماز جماعت
وحدت امّت اسلامی، از جمله مسائلی است که اسلام، به آن اهمّیّت بسیاری داده است، و برای حفظ و ادامه آن، برنامه های ویژه ای دارد؛ یکی از آنها نماز جماعت است.
در نماز جماعت، یکی از نمازگزاران که دارای تقوا و عدالت است پیشاپیش جمعیّت می ایستد و دیگران در صفوفی منظّم، پشت سر او و هماهنگ با او نماز را بجا می آورند.
کسی که در این نمازِ دسته جمعی، پیشاپیش جمعیّت می ایستد «امام جماعت» است و کسی که پشتِ سر او، در نماز از او پیروی می کند «مأموم» است.
اهمّیّت نماز جماعت
گذشته از آن که در روایات زیادی، برای نماز جماعت، اجر و پاداش بسیاری وارد شده است، با دقّت در مضمون روایات اسلامی به اهمّیّت این عبادت پی می بریم، و در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:
مسأله 314- شرکت در نماز جماعت برای هر کسی مستحب است؛ بویژه برای همسایه مسجد.
مسأله 315- مستحب است، انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.
مسأله 316- نماز جماعت، هرچند اوّل وقت خوانده نشود، از نماز فُرادایِ «1» اوّل وقت بهتر است.
مسأله 317- نماز جماعتی که مختصر خوانده می شود، از نماز فُرادایی که آن را طول بدهد بهتر است.
مسأله 318- سزاوار نیست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.
مسأله 319- حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنایی به آن، جایز نیست.
شرایط نماز جماعت
مسأله 320- در نماز جماعت، شرایط زیر باید مراعات شود:
1. مأموم از امام جلوتر نایستد، و احتیاط واجب آن است کمی عقب تر بایستد.
2. جایگاه امام جماعت از جایگاه مأمومین، بالاتر نباشد.
(مقدار کم و سراشیبی مختصر مانعی ندارد).
3. فاصله امام و مأموم و فاصله صف ها، زیاد نباشد، و احتیاط آن است که فاصله بیش از دو سه قدم نباشد.
4. بین امام و مأموم و همچنین بین صف ها، چیزی مانند دیوار یا پرده مانع نباشد، ولی نصب پرده و مانند آن بین صفِ مردها و زنها اشکال ندارد.
مسأله 321- امام جماعت باید بالغ و عادل باشد و نماز را بطور صحیح بخواند.
پیوستن به نماز جماعت (اقتدا کردن)
مسأله 322- در هر رکعت، تنها در بین قرائت و در رکوع می توان به «امام» اقتدا کرد، پس اگر به رکوع امام جماعت نرسد، باید در رکعت بعد اقتدا کند، و اگر تنها به رکوع امام جماعت هم برسد، یک رکعت به حساب می آید.
مسأله 323- حالتهای مختلف برای پیوستن به نماز جماعت.
رکعت اوّل
1. در بین قرائت: مأموم حمد و سوره را نمی خواند و بقیّه اعمال را با امام جماعت بجا می آورد.
2. در رکوع: رکوع و بقیّه اعمال را با امام جماعت بجا می آورد.
رکعت دوم
1. در بین قرائت: مأموم حمد و سوره را نمی خواند و با امام، قنوت و رکوع و سجده را بجا می آورد و آنگاه که امام جماعت تشهّد می خواند، بنابراحتیاط واجب باید به صورت نیم خیز، بنشیند «1» و اگر نماز دو رکعتی است بعد از سلام امام یک رکعت دیگر به تنهایی بخواند و نماز را تمام کند و اگر سه یا چهار رکعتی است، در رکعت دوم که امام جماعت در رکعت سوم می باشد، حمد و سوره را خودش آهسته بخواند و آنگاه که امام جماعت رکعت سوم را تمام کرد، و برای رکعت چهارم برمی خیزد، مأموم باید پس از دو سجده، تشهّد بخواند، و برای خواندن رکعت سوم برخیزد و در رکعت آخر نماز که امام جماعت با تشهّد و سلام، نماز را به پایان می برد او نیم خیز می نشیند سپس یک رکعت دیگر را خودش می خواند.
2. در رکوع: رکوع را با امام جماعت بجا می آورد و بقیّه نماز را همانگونه که گفته شد، انجام می دهد.
رکعت سوم
1. در بین قرائت: زمانی که می داند اگر اقتدا کند، برای خواندنِ حمد و سوره و یا حمد تنها وقت دارد، می تواند اقتدا کند و باید حمد و سوره و اگر امام به رکوع رفت فقط حمد را بخواند، ولی اگر می داند فرصت ندارد، باید صبر کند تا امام جماعت به رکوع رود، سپس به او اقتدا کند.
2. در رکوع: چنانچه در رکوع اقتدا کند، رکوع را با امام بجا می آورد و حمد و سوره برای آن رکعت لازم نیست و بقیه نماز را همانگونه که قبلًا بیان شد بجا می آورد.
رکعت چهارم
1. در بین قرائت: حکم اقتدا در رکعت سوم را دارد، و آنگاه که امام جماعت در رکعت آخر نماز برای تشهّد و سلام می نشیند، مأموم بطور نیم خیز بنشیند تا تشهّد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخیزد و بقیّه نماز را خودش بخواند.
2. در رکوع: رکوع و سجده ها را با امام بجا می آورد، (اکنون رکعت چهارم امام و رکعت اوّل مأموم است) و بقیّه نماز را همانگونه که در مسأله قبل گذشت انجام می دهد.
احکام نماز جماعت
مسأله 324- اگر امام جماعت یکی از نمازهای یومیّه را می خواند، هر کدام از نمازهای یومیّه را می توان به او اقتدا کرد، بنابراین اگر امام، نماز عصر را می خواند، مأموم می تواند، نماز ظهر را به او اقتدا کند، و اگر مأموم پس از آن که نماز ظهر را خواند، جماعت برپا شود می تواند، نماز عصر را به ظهر امام اقتدا کند.
مسأله 325- مأموم می تواند نماز قضای خود را به نماز ادای امام، اقتدا کند، هرچند قضای دیگر نمازهای یومیّه باشد، مثلًا امام جماعت نماز ظهر را می خواند و او قضای نماز صبح را.
مسأله 326- نماز جماعت، حدّاقل با دو نفر برپا می شود، یک نفر امام و یک نفر مأموم، مگر در نماز جمعه که حدّاقل باید پنج نفر باشند.
مسأله 327- نمازهای مستحبّی را نمی توان به جماعت خواند، مگر نماز طلب باران. «1»
مسأله 328- مأموم نباید تکبیرةالإحرام را پیش از امام بگوید.
مسأله 329- مأموم، باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولی اگر رکعت اوّل یا دوم او، همراه رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را نیز خودش بخواند.
