امیرالمومنین امام علی(علیه السلام): اَلْمَكُورُ شَيْطَانٌ فِي صُورَةِ إِنْسَان؛ فریبکار، شیطانى انسان نما است.[*]
فریب در ازدواج (تدلیس) به مفهوم اثبات صفات مطلوب یا رفع عیوب به صورت دروغین، از جمله عوامل فروپاشی نظام خانواده یا تیرگی روابط زوجین است. به این لحاظ زن و مرد از فریب یكدیگر نهی شده اند، علاوه بر آن، فریب دارای پیامدهای حقوقی نیز می باشد. راهی كه شارع مقدس برای جبران این ضرر پیش بینی نموده، حق فسخ نكاح است.
تدلیس در لغت به معنی فریب دادن، پنهان کردن، تاریک ساختن و مبهم کردن است.[1][2] در اصطلاح حقوقی تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله بشود.[3] به عبارت دیگر تدلیس عبارت است از پوشاندن عیبی در مال یا نمایاندن یک صفت یا امتیاز کمالی غیر واقعی در مال. به علت جبران زیان ناشی از این عملیات فریبنده، فریب خورده از حق فسخ بهره‌مند است.[4] قلمرو خیار تدلیس در عین معین است. اصولاً در عین کلی خیار تدلیس وجود ندارد، زیرا بایع مکلف است مبیع را منطبق با اوصاف مورد نظر تحویل دهد، مگر اینکه تدلیس مربوط به اوصاف مشترک تمام مصادیق کلی باشد.[5] خیار تدلیس از خیارات مشترک است و مختص عقد بیع نیست و ممکن است در عقود اجاره، صلح و یا معاوضه هم وجود داشته باشد.[6]
فرق عیب با تدلیس:
تدلیس در جایی است که یک طرف معامله با نیرنگ و فریب اوصافی که در موضوع معامله وجود ندارد را، موجود تلقی می کند ولی در عیب، زیاده یا نقیصه ای در مال هست و عرف آن را عیب می شناسد. از همین رو در عیب، موضوع معامله الزاماً باید معیوب باشد اما در تدلیس الزام وجود عیب در موضوع معامله نیاز نیست چرا که صرف نبود یک امتیاز و وصف کمالی، تدلیس محسوب می شود.
ممکن است تدلیس وجود داشته باشد، بی آنکه مال معیوب باشد و یا ممکن است خیار عیب، بدون تدلیس تحقق یابد. هم چنین در جایی که پوشاندن عیب با علم و عمد باشد خیار عیب و تدلیس با هم ایجاد می گردد.[7]
پی نوشت:
[*]. غرر الحکم و درر الکلم، ج ۱، ص ۳۸۵
[1]. ناصر کاتوزیان، قواعد عمومی قراردادها، ج ۵، ص. ۳۲۵.
[2]. شهید ثانی، شرح لمعه (دوجلدی)، ج۱، ص. ۳۸۱.
[3]. مادهٔ ۴۳۸ قانون مدنی.
[4]. حسین صفایی، قواعد عمومی قراردادها، جلد۲، ص. ۲۹۱.
[5]. حسین صفایی، قواعد عمومی قراردادها، جلد۲، ص. ۲۹۲.
[6]. مادهٔ ۴۵۶ قانون مدنی.
[7]. حسین صفایی، قواعد عمومی قراردادها، ص. ۲۹۴.
-----------------------------
مطالعه بیشتر در:
تدلیس(شرحی بر ماده 1128 قانون مدنی)
مطالب مرتبط
