آواتار/عدالت اجتماعی و اقتصادی

امام علی(علیه السلام): خداوند عزوجل بر پيشوايان عادل واجب كرده كه سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقير را، فقرش برآشفته نكند.[*]

عدالت اجتماعی و اقتصادی از پایه های اساسی یک حکومت دینی بوده و از میان انواع عدل، قرآن با اختصاص ۱۶ آیه به عدالت اجتماعی، بیشترین تأکید را بر این نوع از عدالت نموده، تا آن جا که خداوند آن را رسالت عمومی پیامبران بیان داشته است: «به تأکید پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنها کتاب و ترازو را فرود آوردیم تا مردم به عدالت برخیزند».[1]

بدین ترتیب اگرچه ظلم در همه ی انواع خود گناه و مستحق مجازات است، ولی ظلم اجتماعی از بالاترین انواع ظلم به شمار می رود که نه تنها اعتراض قلبی و زبانی، بلکه گاهی فدا کردن مال و جان هم برای آن واجب می گردد. بنابر این، اگر حکومتی بر پایه های ظلم و قوانین متضاد با عدالت بنا شده باشد، تمامی مسئولان آن حکومت در ظلم شریک خواهند بود؛ مانند نظام های سرمایه داری: «همانا مردم به فقر و احتیاج و گرسنگی و برهنگی دچار نشده اند، مگر از رهگذرِ گناهان ثروت مندان»[2] و یا حکومت هایی که تسلط کفار بر مسلمانان را تنها برای رفاه اقتصادی و منافع بیشتر باز گذاشته اند، در حالی که بر اساس آموزه های قرآن کریم نباید با کافران پیمان دوستی بسته و افراد با ایمان را به حاشیه راند.[3]

ظلم اجتماعی پایه های دولت و حکومت را تضعیف می کند[4] و در نهایت موجب فقر عمومی و حتی از دست رفتن ارزش ها و اعتقادات مردمی می شود؛[5] تا آن جا که در جمله ای مشهور و منتسب به پیامبر اکرم(ص) آمده است: «حکومت با کفر به همراه عدل باقی می ماند ولی با ظلم به همراه ایمان باقی نمی ماند».[6]

البته تنها مراتب ضعیف ایمان با ظلم سازگار است و آیۀ کریمۀ «کسانى که ایمان آورده و ایمان خود را به ظلم نیالوده‏اند، آسایش برای آنان است و ایشان راه ‏یافتگانند»،[7] اشاره به این نکته دارد؛ زیرا آنچه از آیات و روایات به دست می آید، این است که اگر داعیه داران حکومت، ایمان داشته باشند، به عدالت هم رفتار خواهند کرد.[8]

رشد اقتصادی و بهره وری کافی نیز به دنبال ایمان و تقوا خواهد آمد: «اگر مردم آبادی ها ایمان آورده و پرهیزگاری کرده بودند، هرآینه برکت هایی را از آسمان و زمین بر آنان می گشادیم».[9] و از امام باقر(ع) نقل شده است: «چه وسیع و گسترده است عدل! بی گمان هر گاه عدالت در میان مردم اجرا شود همگى مستغنى می شوند، و آسمان رزقش را نازل می کند، و زمین برکتش را به فرمان خداى عزّ و جلّ برمى‏ آورد».[10]

پی نوشت:
[*]. کافی ج 1 ، ص 411 ، ح 3
[1]. الحدید، ۲۵.
[2].وسائل الشیعة، ج 9، ص 12
[3]. نساء، 139.
[4].امام علی (ع) :«و ظلم سرزمین ها را ویران می کند» غرر الحکم ص57
[5].امام علی (ع) فرموده اند: «چه بسیار نزدیک است که فقر، کفر باشد»؛ الکافی، ج ‏3، ص 748
[6].جامع الأخبار، ص 119
[7]. الانعام، 82.
[8].امام علی (ع): «عدالت رأس ایمان است»؛ غرر الحکم ص 91.
[9]. الأعراف، 96.
[10]. ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج ‏2، ص53.

مطالعه بیشتر در :

عدالت این گونه است ...!