فرهنگ انتظار(بخش دوم)

فضیلت انتظار و ارزش منتظر
یکی از مسائل مهم مربوط به مهدویت، مسأله «انتظار» است. در شماره قبل موضوع انتظار، مفهوم شناسی و تحریف زدایی شد. اینک به روایاتی که درباره ارزش انتظار و ثواب منتظران وارد شده است، اشاره می کنیم. این روایات، بسیار فراوانند و ما برای نمونه، شماری از آن ها را نقل می کنیم:
الف: همـگامان شـهدای بـدر و احد
امام سجاد علیه السلام فرمود:
مَن ثبتَ علی ولایَتنا فی غیبهِ غائِبنا أعطاهُ اللهُ أجرَ ألفِ شَهیدٍ مِن شُهداءِ بَدرٍ و أحدٍ؛۱
هر کس که در زمان غیبت غائب ما بر ولایت ما ثابت قدم بماند، خداوند اجر هزار شهید از شهدای بدر و احد را به او عطا می کند.
ارزش شهدای بدر را- که اسلام بنا بر حمایت آنان قوت یافت – نمی توان بیان کرد؛ اما بنا بر این حدیث شریف، منتظران حضرت حجت علیه السلام که در زمان غیبت و طولانی شدن آن، بر ولایت اهل بیت علیهم السلام پایدار می مانند، ثواب یک هزار نفر از شهیدان غزوه های بدر و احد را احراز خواهند کرد و این، نشان دهنده ارزش منتظران در مکتب الهی تشیّع است.
ب: روزه داران شب زنـده دار
حضرت باقر علیه السلام در حدیثی شریف که در شماری از جوامع روایی وارد شده است، درباره ارزش منتظران فرمود:
اعلموا! أنَّ المنتظِرَ لهذا الأمرِ لهُ مثلُ أجرِ الصائمِ القائمِ؛۲
بدانید کسی که منتظر این امر [= ظهور امام زمان] باشد، ثواب کسی را دارد که روزها را روزه داشته و شب ها به عبادت الهی بر پای ایستاده باشد.
ج: همراهی پیـامبر اعظم صلی الله علیه و آله
از رسول گرامی صلی الله علیه و آله درباره منتظران پرسیدند؛ حضرت، چنین فرمود:
هُو بِمنزلَهِ مَن کانَ معَ القائِمِ فی فُسطاطِه، ثمَّ سکَت هنیئه ثمَّ قال: هو کمَن کانَ معَ رسولِ الله؛۳
او مانند کسی است که همراه [حضرت] قائم، در خیمه آن حضرت [آماده به خدمت] باشد. آن گاه حضرت صادق علیه السلام، پس از تأملی کوتـاه فرمود: او مانند کسی است که همراه رسول الله بوده است.
د : راه نجات از هلاکت
حضرت امام حسن عسکری علیه السلام می فرماید:
ابنی هذا … مثلُه فی هذه الاُمَّهِ کمَثَلِ ذی القرنین و الخضرِ و اللهِ لیغیبَنّ غیبهً لاینجُو من الهلکهِ فیها إلّا مَن ثبَّتهُ اللهُ علی القولِ بإمامتِهِم و وفَّقَه اللهُ للدعاء بتعجیلِ الفرجِ؛۴
مثل این فرزند من … در این امّت، همانند حضرت خضر و حضرت ذوالقرنین است. به خدا قسم! او غیبتی خواهد داشت که در آن، هیچکس از هلاکت نجات نمی یابد، مگر آن کس که خداوند او را بر اعتـقاد به امامت امامان پایدار دارد و به دعا برای تعـجیل در فرج آن حضرت موفـق سازد.
هـ : برتـرین مردمـان
امام سجاد علیه السلام فرمود:
انَّ أهل زمان غیبته القائلین بإمامته والمنتظرین لظهوره أفضل أهل کل زمان؛۵
آنان که زمان غیبت او زندگی می کنند و به امامت او اعتقاد داشته و منتظر ظهور او هستند، از مردمان همه زمان ها برتر می باشند.
حکمت فضیـلت انتظار
روایات این باب همه نشان از ارزش انتظار و جایگاه منتظران از نگاه معصومان دارد؛ ولی چرا این همه فضیلت برای انتظار برشمرده شده است؟
اینک برخی از حکمت های آن را برمی شماریم:
اول: دینداری در دوره آخرالزمان، حقیقتاً دشوار است؛ به طوری که در برخی روایات، شخص منتظر را به کسی تشبیه کرده اند که گویی از آتش در دست دارد یا می خواهد بوته خاری را با دست از زمین در آورد.
دوم: طبق روایات، ارزش اعمال به نیات آن است. هر چه نیت، خالص تر و بزرگ تر باشد، ارزش عمل بیشتر است. ارزش انتظار نیز، متناسب با منتَظَر شکل می گیرد. اگر کسی منتظِر کسب مدرک تحصیلی باشد، انتظار او به اندازه مدرک تحصیلی ارزش دارد. اگر شخص دیگری منتظر زیارت خانه خداوند باشد، انتظار او ارزش معنوی و به اندازه زیارت خانه خداوند است.
شـخص منتــظر در انتـظار ظهور مــهدی فاطمه علیهما السلام تحقق همه خوبی ها را در عالم و برای همه مخلوقات در جان خود می پرورد. انسان منتظر در اثر این انتظار، ارزشی والا پیدا می کند؛ ارزش و مقامی که در اثر آن، همراه و همگام اولیای الهی از خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله تا خاتم اوصیا، هم رتبه شهدای بدر و احد، همدوش اصحاب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و مانند کسی است که تمام عمر به روزه داری و تهجد پرداخته است.
سوم: از روایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می توان فهمید که آنان برترین مردم دوران ها هستند. آن حضرت به امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود:
ای علی! بدان که شگفت انگیزترین ایمان ها در مردم و بزرگ ترین یقین ها در ایشان از آنِ گروهی در آخرالزمان است که پیامبر را درک نکرده اند و امام هم از دیدگانشان پوشیده است و به سیاهی روی سفیدی (نوشته های روی کاغذ) ایمان آورده اند.۶
وظایف منتـظر
در این مرحله، سؤالی به ذهن خطور می کند که وظیفه انسان منتظر چیست؟ با توجه به روایات، آیا وظایفی برای رسیدن به این مقام والا بر عهده او گذاشته شده است؟
چنانکه در بخش قبلی گذشت، انتظار ارزشی بس والا و عظیم دارد که دستیابی به این جایگاه، وظایفی را بر دوش انسان قرار می دهد.
در روایات و بیانات پیشوایان دین، وظایف فراوانی برای منتظران ظهور بیان شده است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
۱.شنـاخت امام علیه السلام
پیمودن جاده انتظار، بدون شناخت امام منتظر ممکن نیست. استقامت و پایداری در وادی انتظار، وابسته به درک صحیح از پیشوای موعود است؛ بنابراین علاوه بر شناخت امام -به اسم و نسب – لازم است درباره جایگاه امام و رتبه و مقام او نیز آگاهی کافی به دست آورد.
ابونصر خدمت گزار امام حسن عسکری علیه السلام می گوید:
پیش از غیبت امام مهدی علیه السلام خدمت آن حضرت رسیدم. امام مهدی علیه السلام از من پرسید: «آیا مرا می شناسی؟» پاسخ دادم:  «آری، شما سرور من، فرزند سرور من هستید». امام علیه السلام فرمود: «مقصود من چنین شناختی نبود». گفتم: «خودتان بفرمایید» امام علیه السلام فرمود: «من آخرین جانشین پیامبر خدا هستم. خداوند به واسطه [برکت] من، بلا را از خاندان و شیعیانم دور می کند».۷
در این روایت و امثال آن، حضرت مسیر معرفت امام را مشخص کرده و گویی می فرماید: باید جایگاه امام در مجموعه نظام هستی شناخته شود و رابطه امام با پیامبر و نبوت درک شود.
از دیگر ابعاد معرفت امام، شناختن سیره و صفات امام است. این بُعد از شناخت، تأثیر گستردهای در رفتار و خُلق و خوی منتظر می گذارد. پُرواضح است هر اندازه معرفت انسان به جایگاه امام و به زوایای گوناگون زندگی امام و حجّت الهی بیشتر و عمیق تر باشد، آثار آن در بخش های گوناگون زندگی بیشتر خواهد بود.
۲.الـگو پـذیری و اقتـدا
شناخت به تنهایی کافی نیست. شناختی کافی و وافی است که به مرحله الگوپذیری بینجامد.
در روایتی از پیـامبر اکرم صلی الله علیه و آله اینگونه وارد شده است:
«خوشا به حال کسی که قائم خاندان مرا درک کند؛ در حالی که پیش از دوران قیام، به او و امامان قبل از او اقتدا کرده و از دشمنان او اعلام بیزاری کرده باشد. آنان دوستان و همراهانِ من و گرامی ترین امت من نزدم هستند».۸
آری؛ ادعا در انتظار و تشیع کافی نیست؛ بلکه باید اقتدا کرد. راه اقتدا کردن، همان تهذیب نفس است. در این میان اخلاص در عمل، نقش به سزایی دارد.
اگر هر یک از منتظران، می توانند ثواب هزار تن از شهدای بدر را در کارنامه خود داشته باشند، واضح است که باید با آنان سنخیت داشته باشند؛ لذا اصلاح نفس و اخلاص در عمل، یکی از مهم ترین وظایف منتظران در دوران غیبت به شمار می رود.
امام شـشم علیه السلام فرمود:
«هر کس دوست دارد از یاران قائم باشد، باید در حالی که منتظر است، اعمال صالح انجام دهد و ورع پیشه کند».۹
آری؛ از منتظران مصلح، جز این توقع نیست که از امام الگوپذیری کرده و خود نیز صالح باشند. در غیر این صورت وقتی سنخیتی میان این دو نباشد نسبتی هم، چه پیش از ظهور و چه پس از ظهور میان شیعه و امام برقرار نمی شود.
۳.یـادِ امـام
آنچه پایداری در راه انتظار را به دنبال داشته و منتظران را در کسب معرفت و پیروی از آن بزرگوار یاری می کند، پیوستگی و ارتباط مداوم با آن طبیب جان ها است.
یاد امام، در قالب های متعددی سفارش شده است؛ از جمله زمزمه کردن دعای عهد در چهل بامداد، دعا برای فرج امام زمان علیه السلام، صدقه دادن برای سلامتی حضرت و خواندن دعای ندبه و… به راستی وقتی آن امام مهربان، همیشه و همه جا به حال شیعیان خود نظر دارد و لحظه ای آن ها را از یاد نمی برد، آیا روا است که دلدادگان روی او، به دنیا و تعلّقات آن سرگرم شده و از آن عزیز، غافل و بی خبر بمانند؟ آیا راه و رسم دوستی و محبّت این نیست که در همه حال او را بر خود و دیگران مقدم بدارند؟
یکی از راه های به یاد امام بودن، تجدید عهد با آن بزرگوار است؛ بلکه از زیباترین جلوه های یاد امام مهدی علیه السلام در زندگی منتظران، آن است که هر روز با او تجدید عهد کرده و پیمان وفاداری ببندند و نیز استواری خود را بر آن عهد اعلام کنند. کسی که دعای عهد را پیوسته بخواند و   از عمق جان به مضامین آن پایبند باشد، هرگز به سستی گرفتار نمی شود و در تحقق آرما ن های امام و زمینه سازی برای ظهور آن بزرگوار، لحظه ای از پای نمی نشیند و به راستی، شایسته حضور در میدان یاری آن ذخیره الهی خواهد بود.
امام صـادق علیه السلام فرمـود:
«هر کس چهل بامداد خدا را با این عهد بخواند، از یاوران قائم ما خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند او را از قبرش بیرون آورد [تا قائم علیه السلام را یاری دهد] … ».۱۰
خلاصه اینکه باید روز و هفته و ماه و سال و تمام لحظات زندگیمان، از نام و یاد حضرت آکنده باشد.
«اللهم عجل لولیک الفرج»

----------------------
پی نوشت:
۱. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵؛ کمال الدین، شیخ صدوق، دارالکتب الاسلامیه، قم، ۱۳۹۵ق، ج ۱ ، ص ۳۲۳، ح ۷.
۲. کافی، ثقه الاسلام کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۵ش، ج ۲ ، ص ۲۲۲، ح ۴؛ بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۷۳.
۳. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵؛ المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، دارالکتب الاسلامیه، قم، ۱۳۷۱ق، ج ۱، ص ۱۷۳، ح ۱۴۶؛ منتخب الانوار، علی بن عبدالکریم نیلی نجفی، چاپخانه خیام، قم، ۱۴۰۱ق، ص ۷۹.
۴. اعلام الوری، امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ص ۴۳۹؛ الصراط المستقیم، علی بن یونس نباطی بیاضی، کتابخانه حیدریه، نجف، ۱۳۸۴ق، ج ۲ ، ص ۲۳۱؛ منتخب الانوار، ص ۱۴۳.
۵. احتجاج، ابومنصور احمد بن علی طبرسی، نشر مرتضی، مشهد مقدس، ۱۴۰۳ق، ج ۲، ص ۳۱۷.
۶. کمال الدین، ج ۲، باب ۲۵، ح ۸ .
۷. همان، ب ۹۳، ح ۱۲، ص ۱۷۱.
۸. همان، ج ۱، باب ۲۵، ح ۳، ص ۵۳۵.
۹. غیبت نعمانی، محمد بن ابراهیم نعمانی، مکتبهالصدوق، تهران، ۱۳۹۷ق، باب ۱۱، ح ۱۶، ص ۲۰۷.
۱۰. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۹۵.
----------------------
منبع : محو دلدار