تاثیر درک مهندسی خلقت بر معنویت - استاد امینی خواه / نظام تسخیر (جلسه 2) + متن
سلسله مباحث «تاثیر درک مهندسی خلقت بر معنویت» در کلام حجت الاسلام مصطفی امینی خواه به همراه متن سخنرانی؛ بخش دوم: نظام تسخیر / زمان : 14 دقیقه
سلسله مباحث مهندسی خلقت که در دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی ارائه شده در چند بخش پیگیری می شود که شمای کلی آن بدین شرح است:
بخش اول: مقدمات
در این بخش، جایگاه قرآن و نحوه بهره بردن از آن برای کشف مهندسی خلقت طرح می شود.
بخش دوم: نظام تسخیر
در این بخش، تعریف مرحوم علامه طباطبایی از نظام تسخیری و توضیح قرآنی ایشان برای این نظام طرح می شود.
بخش سوم: نظام تقدیم
در این بخش، مباحثی پیرامون «غیب» و «ملکوت» و نسبت دنیا و آخرت طرح می شود.
متن سخنرانی :
کتاب بسیار ارزشمندی از مرحوم علامه طباطبایی به جا مانده، به نام “روابط اجتماعی در اسلام”، البته این کتاب از خود ایشان نیست، در واقع اثر جناب آقای محمدجواد حجتی کرمانی ست (ایشان از شاگردان مرحوم علامه طباطبایی بودند و در اثر انس با المیزان با مبانی فکری مرحوم علامه آشنا شدند و بعد این کتاب را نوشتند) و مرحوم علامه طباطبایی مقدمه ای بر این کتاب زده است، برنامه ما این است که چند جلسه ای بر مبنای این کتاب بحث را پیش می بریم تا ان شاءالله برویم سراغ خود ِاز المیزان.
برای شروع بیان می کنیم که نظام تسخیر از دو حیث مد نظر است :
۱- عالَم را خدای متعال در تسخیر انسان آفریده است.
وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِنْهُ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ(جاثیه:۱۳)
همه آنچه در آسمان ها و زمین است در تسخیر شماست.
۲- خودِ انسان ها در تسخیر یکدیگر هستند.
همه نظام تسخیری از این آیه گرفته شده اند:
نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا، وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ، لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِیًّا …(زخرف:۳۲)
ما جوری عالم را آفریده ایم که بعضی ها، بعضی دیگر را در سخریه بگیرند.
نوع رابطه ما با یکدیگر بر اساس نظام تسخیر است،
برای وارد شدن به بحث، چند مقدمه لازم است.
مقدمه اول این است که انسان موجودی اجتماعی است و این مسئله کاملا روشن است و نیاز به استدلال ندارد.
هر انسانی در خودش این تمایل را دارد که در جامعه باشد و اگر بخواهد ارتباطش را با دیگر انسان ها قطع کند، زندگی برایش بی معنا می شود.
در اینجا موضوعاتی در بحث انسان شناسی و خدا شناسی وارد است که ما قصد وارد شدن به این فضا را نداریم.
این حرفها به دلیل این که از دوران ابتدایی تا دانشگاه برای همه مطرح شده، یک حالت شعاری و تکراری پیدا کرده، از طرفی ما در این جلسات قصد اثبات خدا را نداریم، فعلا همان اطلاعاتی که در ذهن مخاطبین جلسات هست، برای ما کفایت می کند، بلکه هدف آن است که بگوییم کسی که خدا را قبول دارد، با کسی که خدا را قبول ندارد، چه تفاوتهایی در زندگی با همدیگر دارند؟! و سبک زندگی و ساختار اجتماعی و سیاسی آنها چه تفاوتی با هم می کند؟
پس از قبل می دانیم که انسان مُلکی دارد، ملکوتی دارد، دنیایی هست، آخرتی هست، ….خیلی خب نمی خواهیم اینها را اثبات کنیم. می رویم سراغ بقیه ی حرفها باید بفهمیم با این دانسته ها قرار است چه اتفاقی در زندگی ما رخ بدهد.
گفتیم، انسان فطرتاً موجودی اجتماعی است. تاریخ و آثار به جا مانده از گذشتگان نشان می دهد، انسان پیوسته به حالت اجتماع زندگی می کرده است. حالا نکته در این است که چرا انسانها اجتماعی زندگی می کنند؟ جواب اینجاست، خدای متعال انسان را طوری آفریده که محتاج است:
یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ … (فاطر:۱۵)
انسان یک موجود فقیر و محتاج است، همه حرفهای نظام سازی و اینها روی این بُعد از انسان است که انسان محتاج است .
همه نظام های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی؛ هنرشان این است که انسان را مدیریت نیاز کنند، یا براش نیاز بتراشند یا نیازهایش را برطرف کنند. انسان نیازمند است. برخی نیازهای او فردی است و بعضی اجتماعی است. برای مثال انسان در طول شبانه روز، نیازهای ضروری دارد، مثل خوراک، پوشاک، امنیت، مسکن و… سوال این است که چند مورد از این نیازها را انسان به تنهایی قادر است که برآورده کند؟
به عنوان مثال یک صبحانه ساده مثل نان و پنیر را در نظر بگیرید، اگر بخواهید همین دو قلم را خودتان به تنهایی از دل طبیعت تامین کنید، چقدر برایتان زحمت دارد و آیا می توانید؟
(برای تهیه نان)
آرد لازم است، برای آرد، گندم و برای گندم، زمین، برای کِشت، زارع لازم است و برای زارع، ابزار و وسایل.
یعنی فقط برای یک نانِ اول صبح، باید زمین داشته باشید، کِشت کنید، گندم را درو کنید، آن را آرد کنید و بعد آرد را نان کنید… حالا این ها را که انجام دادی برای پنیر، گاو لازم است، شیر راباید بگیرید، آن را پنیر کنید و سایر مراحل…
پس برای یک صبحانه ساده به گاودار و کشاورز و بیش از بیست نفر دیگر نیاز است تا نیاز ما برآورده شود.
پس روشن است که خداوند عالَم را اینطور آفریده که موجودات به یکدیگر محتاج اند و براثر همین احتیاجات با هم ارتباط برقرار می کنند.
ساده ترین نوع ارتباط و احتیاج همین است که در ازدواج وجود دارد، که در واقع شفاف ترین چیزی است که انسان آن را می بیند، چرا که هر جوانِ به بلوغ رسیده ای، احساس می کند به یک جنس مخالف نیاز دارد. این امر یک نیاز طبیعی برای انسان است.
حالا شما در نظر بگیرید، در امنیت یا مسکن یا سایر موارد به چند نفر نیاز داریم؟
عالَم، عالَم نیاز است، همین نیازها روابط را شکل می دهند و این روابط نظام تسخیر را به وجود می آورد.
واژه دیگری که علامه طباطبایی به جای تسخیر به کار برده، واژه «استخدام» است، یعنی انسان ها همدیگر را استخدام می کنند، همه ما بلااستثنا در استخدام هم هستیم و این به معنای نظام تسخیر در روابط انسانی است.
نظام تسخیر، در روابط انسانی_کیهانی، معنای دیگری است از استخدام که در جلسات بعد توضیح می دهیم.
تا روشن بشود که این که در قرآن آمده خورشید و ماه و کواکب و نجوم در تسخیر انسان است یعنی چه؟!
(درواقع این بحث دیگری است که به آن در اصطلاح می گویند «ولایت تکوینی»)
پس روشن شد که به حَسَب نیازهایی که از دیگران تامین می کنید در تسخیرید و به حسب نیازهایی که دیگران از شما برآورده می کنند آنها در تسخیر شمایند.
مرحوم علامه طباطبایی در این باره آیه ای را مطرح می کنند که خیلی لطیف است:
… بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ …(ال عمران:۱۹۵)
ذهن تیزبین علامه آیه را می فهمد و می فرماید:
«بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ» یعنی همه ی شما از همید.
پس تعریف قرآن این است چون نیازهای یکدیگر را برآورده می کنید پس شما «بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ» هستید.
ممکن است من ظاهراً بگویم این فرد از من نیازی را برآورده نمی کند، اما دقیق که نگاه کنم می بینم، او هم بخشی از ساختار اجتماع را شکل می دهد و خودِ ساختار اجتماع یک هویت است، و جامعه آثار و خاصیتی برای شما دارد، هیچ کس بی تاثیر بر روی دیگری و هیچ کس مستقل و بی نیاز از دیگری نیست.
این موضوعاتی که مطرح شد، مراحل اولیه بحث است، در جلسات آینده مهندسی خداوند در نظام تسخیری را بیشتر شرح خواهیم داد.
جهت دسترسی به سایر قسمتهای مباحث «تاثیر درک مهندسی خلقت بر معنویت» حجت الاسلام امینی خواه کلیک کنید.
مطالب مرتبط
