در حریم دختر خردسال کربلا

در حریم دختر خردسال کربلا

پیرو سلسله مطالب روز سوم ماه محرم، مطالبی پیرامون سرگذشت حضرت رقیه سلام الله علیها تحت عنوان « در حریم دختر خردسال کربلا » ارائه خواهیم کرد. با ضیاءالصالحین همراه باشید.

در حریم دختر خردسال کربلا

اصل وجود دختری چهار ساله برای امام حسین علیه السلام در منابع شیعی آمده است، اما در بعضی منابع در این باره اختلاف وجود دارد. در کتاب کامل بهایی نوشته علاءالدین طبری (قرن ششم هجری) قصه دختری چهار ساله که در ماجرای اسارت در خرابه شام در کنار سر بریده پدر به شهادت رسیده، آمده است، اما در مورد نام او که آیا رقیه بوده یا فاطمه صغری و ... اختلاف است.

همچنین سید بن طاووس در کتاب «لهوف» خود می نویسد: «شب عاشورا که حضرت سیدالشهداء علیه  السلام اشعاری در بی وفایی دنیا می خواند، حضرت زینب سلام الله علیها سخنان ایشان را شنید و گریست. امام علیه  السلام او را به صبر دعوت کرد و فرمود: «خواهرم ام کلثوم و تو ای زینب! تو ای رقیه و فاطمه و رباب! سخنم را در نظر دارید [و به یاد داشته باشید] هنگامی که من کشته شدم، برای من گریبان چاک نزنید و صورت نخراشید و سخنی ناروا مگویید و خویشتن دار باشید.»

مادر با فضلیت

براساس نوشته های بعضی کتابهای تاریخی، نام مادر حضرت رقیه علیها سلام، امّ اسحاق است که پیش تر همسر امام حسن مجتبی علیه السلام بوده و پس از شهادت ایشان، به وصیت امام حسن علیه السلام به عقد امام حسین علیه السلام درآمده است. مادر حضرت رقیه علیهاالسلام از بانوان بزرگ و با فضیلت اسلام به شمار می آید. بنا به گفته شیخ مفید در کتاب الارشاد، کنیه ایشان بنت طلحه است.

نام مادر حضرت رقیه علیها سلام در بعضی کتاب ها، ام جعفر قضاعیّه آمده است، ولی دلیل محکمی در این باره در دست نیست. هم چنین نویسنده معالی السبطین، مادر حضرت رقیه علیهاالسلام را شاه زنان؛ دختر یزدگرد سوم پادشاه ایرانی معرفی می کند که در حمله مسلمانان به ایران اسیر شده بود. وی به ازدواج امام حسین علیه السلام درآمد و مادر گرامی حضرت امام سجاد علیه السلام نیز به شمار می آید.

البته لازم به ذکر است که این مطلب از نظر تاریخ نویسان معاصر پذیرفته نشده است؛ زیرا در منابع تاریخی آمده است که ایشان هنگام تولد امام سجاد علیه السلام از دنیا رفته و تاریخ درگذشت او را 23 سال پیش از واقعه کربلا، یعنی در سال 37 هـ .ق دانسته اند. از این جهت امکان ندارد، او مادر کودکی باشد که در فاصله سه یا چهار سال پیش از حادثه کربلا به دنیا آمده باشد. این مسأله تنها در یک صورت قابل حل است که بگوییم شاه زنان کسی غیر از شهربانو مادر امام سجاد علیه السلام است.

خاستگاه تربیتی

حضرت رقیه علیهاالسلام در خانواده ای پرورش یافت که پدر، مادر و فرزندان آن، همگی به عالی ترین فضیلت های اخلاقی و پارسایی آراسته بودند. افزون بر آن، فضای دل انگیز شهر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم که شمیم روح فزای رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم، امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیه السلام هنوز در آن جاری بود و مشام جان را نوازش می داد، در پرورش او نقشی بزرگ داشت. او در خانواده ای رشد یافت که همگی سیراب از زلال معرفت امام حسین علیه السلام بودند؛ خانواده ای که از بزرگ ترین اسطوره های علم و ادب و معرفت و ایثار مانند حضرت زینب کبری علیهاالسلام، اباالفضل العباس علیه السلام، علی بن الحسین علیه السلام، علی اکبر علیه السلام و… تشکیل شده بود. حضرت رقیه علیهاالسلام در مدت عمر کوتاه خود در دامان این بزرگواران، به ویژه پدر گرامی اش امام حسین علیه السلام پرورش یافت و با وجود همان سن کم، به عنوان یکی از زیباترین اسطوره های ایثار و مقاومت در تاریخ معرفی گردید.

نام گذاری زیبا

رقیه از «رقی» به معنی بالا رفتن و ترقی گرفته شده است. گویا این اسم لقب حضرت بوده و نام اصلی ایشان فاطمه بوده است؛ زیرا نام رقیه در شمار دختران امام حسین علیه السلام کمتر به چشم می خورد و به اذعان برخی منابع، احتمال اینکه ایشان همان فاطمه بنت الحسین علیه السلام باشد، وجود دارد. در واقع، بعضی از فرزندان امام حسین علیه السلام دو اسم داشته اند و امکان تشابه اسمی نیز در فرزندان ایشان وجود دارد.

گذشته از این، در تاریخ نیز دلایلی بر اثبات این مدعا وجود دارد. چنانچه در کتب تاریخی آمده است: «در میان کودکان امام حسین علیه السلام دختر کوچکی به نام فاطمه بود و چون امام حسین علیه السلام مادر بزرگوارشان را بسیار دوست می داشتند، هر فرزند دختری که خدا به ایشان می داد، نامش را فاطمه می گذاشت. همان گونه که هرچه پسر داشتند، به احترام پدرشان امام علی علیه السلام وی را علی می نامید.»

اسیری حضرت رقیه سلام الله علیها

حضرت رقیه در واقعه عاشورا حدود سه یا چهار سال سن داشت که بعد از شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش در عصر عاشورا به همراه دیگر زنان بنی هاشم توسط سپاه یزید به اسیری رفت.

داستان شهادت حضرت رقیه علیها السلام

 از درون خرابه های شام، صدای کودکی به گوش می رسید. همه آنهایی که در میان اسرا بودند، خوب می دانستند که این صدای رقیه علیها السلام، دختر کوچک امام حسین علیه السلام است. او حالا از خواب بیدار شده بود و سراغ پدرش را می گرفت. انگار که خواب پدرش را دیده بود. یزید دستور داد سر امام حسین علیه السلام را به دختر کوچک نشان دهند و او را ساکت کنند، اما وقتی حضرت رقیه علیها السلام و امام حسین علیه السلام باز هم به هم رسیدند، اتفاق جانسوزی افتاد. و چنین شد که حضرت رقیه علیها السلام، هنگامی که سر پدر در آغوشش بود، جان سپرد.

جهت مطالعه بیشتر در مورد ماه محرم، «ویژه نامه روز سوم محرم/ دختر سه ساله بابا» را مشاهده نمایید.

منابع :
.................................
{1}. بهایی علاءالدین طبری
{2}. لهوف سید بن طاووس
{3}. چهل روز عاشقانه، محمدرضا سنگری
{4}. پایگاه فرهنگی هنری کربلا
{5}. مقاله ابوالفضل هادی منش