رفتارها و هنجارهای فردی و اجتماعی

رفتارها و هنجارهای فردی و اجتماعی

قطعاً در مسائل تربیتی و معنوی رفتارها و هنجارهای فردی و اجتماعی هر کدام در جای خود از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردارند، لذا سالک الی الله مدام در حال مراقبت از آن رفتارهاست تا به کمال و مطلوبی که غایت سیر اوست دست یابد...

پای بند بودن به مسائل اخلاقی [بعنوان مقدمه توحید]، موجب مصونیت و حفظ سلامت روحی و جسم انسان و تعالی معنوی او می گردد، همچنین طبق فرمایش حضرت احدیّت باعث محبوبیّت وی در بین هم نوعان و اجتماع می شود و به جوامع انسانی تداوم و استواری می بخشد. قسمتی از این رفتارها به خود آدمی مربوط است که از آنان به اخلاق فردی تعبیر می شود، مانند حسادت، کینه، خوش حالی و امثال آن؛ و قسمی دیگر نیز به دیگران و اطرافیان مربوط می شود، مانند سلام کردن، محبت کردن به دیگران یا آزار و اذیّت آنان که از آن نیز بعنوان اخلاق اجتماعی یاد می کنند. این دو قسم، مجموعه اخلاق خوب و بد آدمی است.

سرمنشاء رفتارهای نیک و بد انسان به نفس و درون او باز میگردد و هر نوع رفتاری، حکایت از فساد یا اصلاح درون او دارد که تمامی پیامدها و نتایج آن به خود وی بازگشته و متوجه خود اوست. آن سان که انسان در اجتماع قرار می گیرد، تعهداتی در قبال آن داشته و وظایفی از وی انتظار می رود که بایستی بدان پای بند بوده و به نحو احسن آنها را انجام دهد؛ لذا یکی از کوچک ترین نهادهای اجتماعی، خود خانواده است که زن و مرد در آن، در قبال هم و فرزندان وظایفی را عهده دار هستند. در اسلام، به خوش رفتاری با خانواده سفارشات اکید شده و برای هر یک از زن و مرد هنجارها و رفتارهای اخلاقی ویژه ای در نظر گرفته شده است که با رعایت آنها، محیطی باصفا، آرام و بالنده ایجاد خواهد شد.

در مجموع با رهنمودهای اخلاقی از آموزه های قرآن کریم و روایات ائمه معصوم (علیهم السلام)، می توان زمینه رشد و تعالی خود را در عرصه خانواده و اجتماع به نحوی فراهم آورد تا به مرتبه ای دست یافت که مشمول بشارت سیدالاوصیاء، امام العرفا علیه السلام شد که فرمودند:

«طُوبی لِنَفْسٍ اَدَّتْ اِلی رَبِّها فَرْضَها؛
خوشا به حال نفسی که آنچه پروردگارش واجب کرده، ادا کند.[1]»

پس شایان ذکر است و درخور عمل که خود را به زیور اخلاق نیک الهی آراسته سازیم؛ چرا که امام و پیشوای متقین، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:

«وَ اِنَّما هِیَ نَفْسِی اَرُوضُها بِالتَّقْوی لِتَأْتِیَ آمِنَةً یَوْمَ الْخَوْفِ اْلْأَکْبَرِ وَ تَثْبُتَ عَلی جَوانِبِ الْمَزْلَقِ.»[2]

یعنی «همانا این نفس من است، آن را با تقوا ریاضت و تمرین می دهم تا روز خوف اکبر با اطمینان و آرامش به صحرای محشر بیاید و بر اطراف لغزش گاه (پل صراط) پابرجا باشد و نلغزد.»

امید آنرا داریم که در مجال بعدی به شرط عمر و عنایت پروردگار حکیم بتوانیم به گوشه ای از این رفتارها و هنجارهای فردی و اجتماعی اشاراتی داشته باشیم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

پی نوشت:
---------------------------------
[1] نهج ‏البلاغه، نامه 45، فراز 15.
[2] نهج ‏البلاغه، نامه 45، فراز 5.