حقوق کارگر از نظر اسلام

خداوند متعال در قرآن کریم با اشاره به نعمات و لوازم زندگی که در اختیار بشر قرار داده است، دستور به کسب روزی حلال و سپاس گذاری از نعمات الهی می دهد و در سوره مبارکه اعراف می فرماید: «وَ لَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَکُمْ فيها مَعايِشَ قَليلاً ما تَشْکُرُونَ؛ و قطعاً شما را در زمین قدرت عمل دادیم، و برای شما در آن، وسایل معیشت نهادیم، [اما] چه کم سپاسگزاری می کنید.»[1]
اسلام همواره به تلاش در امور دنیوی تاکید و برای اشخاصی که در امور دنیوی برای کسب روزی حلال تلاش و کوشش می نمایند، پاداش و ارزش فراوانی قائل شده است، قرآن کریم در این باب می فرماید: «فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ اذْکُرُوا اللَّهَ کَثيراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ و چون نماز تمام شد ( مجازید که ) در روی زمین پراکنده شوید و از فضل خدا بطلبید ( در پی کار و روزی روید ) و خدا را بسیار یاد کنید، شاید رستگار گردید.» [2]‌، پیامبر گرامی اسلام (صَلَّی اللهُ عليهِ و آلهِ و سلَّم) نیز می فرماید: «به دنبال روزی حلال رفتن، بر هر مرد و زن مسلمان لازم است» [3]
شخص «کارگر» را می توان از جمله مصادیق بارز اشخاصی دانست که برای امور دنیوی و روزی حلال تلاش بسیار می نماید، در مورد جایگاه کارگر در تاریخ ثبت شده است هنگامی که رسول خدا (صَلَّی اللهُ عليهِ و آلهِ و سلَّم) با «سوربن معاذ انصاری»، [یا سعد انصاری] دست داد از ایشان پرسید: «چه باعث شده که دست هایت این گونه سفت و پینه بسته باشد؟»  پاسخ داد: «با بیل برای کسب نفقه خانواده ام کار می کنم. » حضرت به ایشان احترام و فرمودند: «این دست هرگز آتش جهنّم را حسّ نمی کند.»[4] و همچنان در جائی دیگر فرمودند: «خداوند متعال بنده مومن پیشه ور و شاغل را دوست دارد.» [5]
باتوجه به جایگاه کار و کارگر در نزد خداوند، اسلام حقوقی را برای کارگر قائل شده که به برخی از آنها اشاره می نمایم:
۱. پرداخت مزد: از مهم ترین مصادیق جبران خدمات کارگر، پرداخت مزد ایشان در زمان مقرّر  است، در روایات سفارش شده است که قبل از خشک شدن عرق کارگر، مزد ایشان را بدهید. [6] و همچنان امام صادق (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ) می فرماید: «یکی از چرکین ترین گناهان، ندادن مزد کارگر است.» [7]
۲. پرداخت مزد کارگر بطور کامل: پیامبر (صَلَّی اللهُ عليهِ و آلهِ و سلَّم) می فرماید: «کسی که مزد مزدبگیر (کارگر) را کم دهد خداوند عملش را باطل گرداند و بوی بهشت را که از مسافت ۵۰۰ ساله به مشام می رسد بر وی حرام کند.» [8]
۳. محبت و مهرورزی نسبت به کارگر: امیرالمومنین امام على (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ) می فرماید: «با فرودست خود مهربان باش تا فرادستت با تو مهربان باشد ». [9]، امام سجاد (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ) نیز درباره حقوق و مهرورزی به زیر دستان که یکی از مصادیق آنان کارگران هستند،چنین می فرماید: «امّا حقّ زیردستان تو این است که بدانى آنها به خاطر ناتوانى خود و توانایى تو رعیّت تو گشته اند. پس واجب است که در بین آنان به عدل رفتار کنى و براى آنان چون پدرى مهربان باشى و نادانى آنان را ببخشایى و در کیفر نمودن آنان شتاب نکنى و خداى عزّوجل را بر قدرت و تسلّطى که بر ایشان به تو داده است سپاسگزار باشى. » [10]
۴. پاسخ نیکی کارگر را با نیکی دادن: هنگامی که یک کارگر کارهای سخت و دشواری را انجام داده و در پیشرفت کار تأثیر بسزایی دارد، هر چند وظیفه او بوده و در مقابل این کار مُزد می گیرد ولی از نگاه اسلامی و انسانی، یک کارگر، نسبت به کارفرما و هم به دیگران احسان و نیکی کرده است و موجب پیشرفت شده است. اینجاست که باید احسان و نیکی او را با خوبی پاسخ داد. قرآن کریم می فرماید:« هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ؛ آیا جزاى نیکى جز نیکى است؟!». [11]
۵. سپاسگزاری از خدمات کارگر: امام سجاد (صلواتُ اللهِ و سلامُه عليهِ) می فرماید: «روز قیامت خداوند متعال به بعضی از بندگانش می گوید: آیا شکر فلان کس را به جای آوردی عرض می کند: پروردگارا! من شکر تو را به جای آوردم، خداوند می فرماید: چون شکر او را به جا نیاوردی شکر مرا هم به جا نیاورده ای! سپس افزود «شکرگزارترین شما در پیشگاه خدا کسی است که از نعمت ها و زحمات مردم بیشترین قدردانی و شکرگزاری را به عمل آورد.»[12]
۶. رعایت حقوق کارگر در زمان ناتوانی: در تاریخ ثبت شده پير مرد فرتوت و نابينايى، در حال گدايى، بر اميرمؤمنان گذشت.امام فرمود: «اين مرد كيست و چرا گدايى مى كند؟» جواب گفتند: «نصرانى است و قبلا کارگر بوده». امام فرمود: «تا آن زمان كه قدرت كار كردن داشت از او كار كشيديد و اينك كه پير شده و قدرت كار كردن ندارد، از تأمين روزى وى دريغ مى ورزيد ؟ از بيت المال زندگى او را تأمين كنيد» [13]
۷. بازنداشتن کارگر از اعمال عبادی: امام صادق (عليه السلام) می فرماید: «هر كس كارگرى را به كار گيرد و او را از شركت در نماز جمعه باز دارد، گناهش را به عهده گرفته است و اگر او را باز ندارد، در اجر او شريك است.»[14]

 پی نوشت:
[1]. سوره اعراف آيه 10
[2]. سوره جمعه‌ آیه 10
[3]. منتخب میزان الحکمة ص 144
[4]. تاریخ بغداد ج7 ص342
[5]. بحارالانوار ج103 ص9
[6]. الحیاة، ج 5، ص 502.
[7]. السماء و العالم بحارالانوار، ج 8، ص 1977
[8]. أمالی الصدوق: ج1 ص347
[9]. ميزان الحكمه، ح 6960
[10]. وسائل الشیعة، ص 29
[11]. الرحمن، 60.
[12]. الکافی، ج 2، ص 99
[13]. وسائل الشيعه،ج15، ص66.
[14]. تهذيب الأحكام، ج2، ص175
----------------------------
طراحی (آواتار) مرتبط:
آواتار روز کارگر