مطابق دستورات شرع اسلام و قانون اساسی اصل بر برائت و مبری بودن اشخاص از ارتکاب گناه است بنابراین قبل از اثبات گناهکاری اشخاص نمی‌توان بر آنان مجازات‌هایی چون حبس، شلاق و ... را اعمال کرد. با این حال قانونگذار تحت شرایط استثنایی بازداشت موقت متهمان را قبل از اثبات گناهکاریشان تجویز کرده است.
بازپرس به تشخیص خود یا با درخواست دادستان می تواند در تمام مراحل تحقیقات مقدماتی مطابق با مقررات قانونی قرار بازداشت موقت صادر کند. هنگامی که بازپرس رأساً قرار بازداشت موقت صادر کرده باشد موظف است ظرف 24 ساعت پرونده را برای اظهارنظر و جلب موافقت دادستان نزد وی بفرستد.
برای جرائمی از جمله قتل عمد، آدم ربایی، اسیدپاشی، محاربه و افساد فی الارض، در جرائمی که مجازات قانونی آن اعدام یا حبس ابد باشد قرار بازداشت موقت صادر می‌شود.
همچنین در جرائم سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، ارتشاء، خیانت در امانت، جعل و استفاده از سند مجعول در صورتی که متهم حداقل 1 فقره سابقه محکومیت قطعی یا 2 فقره یا بیشتر سابقه محکومیت غیر قطعی به علت ارتکاب هریک از جرائم مذکور داشته باشد و جرائم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور (مانند جاسوسی) قرار بازداشت موقت صادر می‌شود.
بازداشت موقت باید مستدل و موجه باشد به طوری کهمستند قانونی و دلایل صدور آن در قرار آمده باشد و حق شکایت متهم در قرار ذکر شده و مرجع رسیدگی به شکایت از قرار آمده باشد.
