شعر، خط و نوشتار در احادیث

امام علی علیه السّلام فرمودند:
خَيرُ الشِّعرِ ما كانَ مَثَلاً؛
بهترين شعر ، آن است كه مَثَل شود.[1]

 

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
مَن ماتَ ومِيراثُهُ الدَّفاتِرُ وَالْمَحابِرُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛
هر كه بميرد و ميراث او دفترها و دوات باشد، بهشت بر او واجب است.[2]

امام علی علیه السّلام فرمودند:
مَن تَسَلّى بِالكُتُبِ لَم تَفُتهُ سَلَوةٌ ؛
هركه با كتاب آرامش يابد ، هيچ آرامشْ بخشى را از دست نداده است.[3]

امام علی علیه السّلام فرمودند:
إذا كَتَبتَ كِتابا فَأَعِد فيهِ النَّظَرَ قَبلَ خَتمِهِ فَإنَّما تَختِمُ عَلى عَقلِكَ ؛
آن گاه كه نوشته اى را نگاشتى ، قبل از مُهر كردن ، دوباره در آن نظر كن ؛ زيرا تو بر خِرَد خويش مُهر مى زنى.[4]

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
ما قالَ فِينا قائلٌ بَيتا مِن الشِّعرِ حتّى يُؤَيَّدَ بِرُوحِ القُدُسِ؛
هيچ سراينده اى درباره ما بيت شعرى نگفت، جز آن كه روح القدس كمكش كرد.[5]

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
مَن قالَ فِينا بَيتَ شِعرٍ بَنَى اللّه ُ تعالى لَهُ بَيتا في الجَنّةِ؛
هركه درباره ما يك بيت شعر بگويد ، خداوند متعال در بهشت يك خانه برايش بسازد.[6]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
إنّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكَما ، وإنّ مِنَ البَيانِ لَسِحرا؛
برخى شعرها حكمت آميز است و برخى بيانها افسونگر.[7]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
لَمّا سُئلَ عنِ الشُّعَراءِ: إنّ المُؤمِنَ مُجاهِدٌ بِسَيفِهِ ولِسانِهِ ، والذي نَفسي بيدِهِ لَكأنّما يَنضِحُونَهم بِالنَّبلِ؛
- در پاسخ بــه سؤال از شاعران- : همانا مؤمن با شمشير و زبان خود جهاد مى كند ؛ سوگند به آن كه جانم در دست اوست ، سخنان شاعران (مؤمن) چون تيرى است كه به دشمن مى زنند.[8]

امام على علیه السّلام فرمودند:
افْتَحْ بَرْيَةَ قَلَمِكَ ، وأسْمِكْ شَحْمَتَهُ ، وأيْمِنْ قِطّتَكَ يَجُدْ خَطُّكَ؛
نوك قلمت را بشكاف و پره آن را ستبر گردان و آن را از راست برش بزن تا خطّت خوش شود.[9]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
کرم الکتاب ختمه؛
اعتبار نامه به مهر است.[10]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
الشّعر بمنزله الکلام فحسنه حسن الکلام و قبیحه قبیح الکلام؛
شعر چون سخن است شعر نیک سخن نیک است و شعر بد سخن بد است.[11]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
الخطّ الحسن یزید الحقّ وضحا؛
خط نیکو وضوح حق را افزون می کند.[12]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
حقّ الولد على والده أن یحسّن اسمه و یزوّجه إذا أدرک و یعلّمه الکتاب؛
حق پسر بر پدر آن ست که نام او را نیک کند و همین که به بلوغ رسید زنش دهد و خط نوشتن بدو بیاموزد.[13]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
إنّ لجواب الکتاب حقّا کردّ السّلام؛
جواب نامه مانند جواب سلام لازم است.[14]

امام حسن علیه السّلام فرمودند:
تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطيعُوا حِفْظَهُ فَاكْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ في بُيُوتِكُمْ؛
علم و دانش را ـ از هر طريقي ـ فرا گيريد، و چنانچه نتوانستيد آن را در حافظه خود نگه داريد، ثبت كنيد و بنويسيد و در منازل خود در جاي مطمئن قرار دهيد.[15]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدقَةِ وَ الْبُكورُ مُبارَكٌ يَزيدُ فى جَميعِ النِّعَمِ خُصوصاً فِى الرِّزْقِ وَ حُسْنُ الْخَطِّ مِنْ مَفاتيحِ الرِّزْقِ وَ طيبُ الْكَلامِ يَزيدُ فِى الرِّزْقِ؛
با صدقه دادن روزى را فرود آوريد، سحرخيزى با بركت است و همه نعمت ها، مخصوصاً روزى را زياد مى كند، خط زيبا از درهای رزق است و خوش زبانى [هم ] روزى را زياد مى كند.[16]

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
لا تَدَعْ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ و إن كانَ بَعدَهُ شِعرٌ؛
بسم اللّه الرحمن الرحيم را رها مكن حتى اگر بعدش شعر باشد.[17]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ مِفتاحُ كُلِّ كِتابٍ؛
بسم اللّه الرحمن الرحيم، كليد هر نوشته اى است.[18]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
مَن كَـتَبَ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ فَجَوَّدَهُ تَعظيما لِلّهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ؛
هر كس بسم اللّه الرحمن الرحيم را براى بزرگداشت خداوند زيبا بنويسد، خداوند او را مى بخشد.[19]

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
من انشد فی الحسین بیتا من شعر فبکی و ابکی عشره فله لهم الجنه.
هر کسی درباره حسین (علیه السّلام) بیتی شعر بسراید و خود بگیرد و ده نفر را بگریاند، برای او و آن ده نفر بهشت باشد.[20]

امام على علیه السّلام فرمودند:
فيما قـالَ لِكاتِبهِ عُبيدِ اللّه بـنِ أبي رافعٍألِـقْ دَواتَكَ ، وأطِلْ جِلْفَةَ قَلَمِكَ ، وَفَرّجْ بَينَ السُّطورِ ، وقَرْمِطْ بَينَ الحُروفِ ، فإنَّ ذلكَ أجْدَرُ بصَباحَةِ الخَطِّ؛
- خطاب به كاتب خود عبيداللّه بن ابى رافع - :در دوات خود ليقه بگذار و نوك قلمت را دراز بتراش و ميان خطها فاصله بگذار و حرفها را نزديك هم بنويس ؛ زيرا اين كار باعث زيبايى خط مى شود.[21]

امام على علیه السّلام فرمودند:
الخَطُّ لِسانُ اليَدِ؛
خطّ ، زبــانِ دست است.[22]

از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم درباره خطّ سؤال شد، حضرت فرمودند:
عَلّمَهُ نَبيٌّ ، ومَن كانَ وافَقَهُ عَلِم؛
پيامبرى آن را تعليم داد و همراهانش آموختند.[23]

پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله فرمودند:
مَن كَتَبَ عَنِّي عِلما أو حَديثالم يَزَلْ يُكتَبْ لَهُ الأجرُ ما بَقِيَ ذلكَ العِلمُ والحَديثُ؛
هر كس دانشى يا حديثى از من بنويسد تا آن دانش و حديث باقى است ، برايش اجر نوشته شود.[24]

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
اكتُبُوا ؛ فإنّكُم لا تَحفَظُونَ حتّى تَكتُبوا؛
بنويسيد ؛ زيرا تا ننويسيد ، حفظ نمى كنيد.[25]

پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله فرمودند:
اكتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ؛
دانـش را ، پـيش از درگـذشت دانشمندان ، بنويسيد ؛ زيرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نيز مى رود.[26]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
قَيِّدُوا العِلمَ بالكِتابِ؛
علم را ، با نوشتن در بند كشيد.[27]

امام علی علیه السّلام فرمودند:
عُقولُ الفُضَلاءِ في أطرافِ أقلامِها؛
خردهاى دانشمندان ، در نوك قلم هاى آنهاست.[28]

امام علی علیه السّلام فرمودند:
كِتابُ الرجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ وبُرهانُ فَضلِهِ؛
نوشته (و نامه) انسان ، نشانِ خِرد او و دليل فضل اوست.[29]

امام علی علیه السّلام فرمودند:
رَسولُكَ تَرجُمانُ عَقلِكَ ، وكِتابُكَ أبلَغُ ما يَنطِقُ عَنكَ؛
فرستاده تو ، ترجمان خرد توست ونوشته ات ، رساترين سخنگوى تو.[30]

بازنشر از: راسخون
--------------------------------------------------
پی نوشت:
[1] شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 336.
[2] ارشاد القلوب، ج 1، ص 172.
[3] غرر الحكم و درر الكلم، حديث8126.
[4] غرر الحكم و درر الكلم، حديث4167.
[5] عيون أخبار الرِّضا عليه السلام : 1 / 7 / 2.
[6] عيون أخبار الرِّضا عليه السلام : 1 / 7 / 1.
[7] أمالي الصدوق : 495 / 6.
[8] نور الثقلين : 4/70/105.
[9] غرر الحكم : 2465.
[10] نهج الفصاحه.
[11] نهج الفصاحه.
[12] نهج الفصاحه.
[13] نهج الفصاحه.
[14] نهج الفصاحه.
[15] احقاق الحقّ، ج 11، ص 235.
[16] بحارالأنوار، ج 76، ص 318 .
[17] كافى، ج 2، ص 672 .
[18] الجامع الصغير، ج 1، ص 481 .
[19] بحارالأنوار، ج 92، ص 35 .
[20] ثواب الاعمال/ ج110.
[21] نهج البلاغه، حكمت 315.
[22] غرر الحكم : 706.
[23] الدرّ المنثور : 7 / 434.
[24] كنز العمّال : 28951.
[25] الكافي : 1 / 52 / 9.
[26] كنز العمّال : 28733.
[27] كنز العمّال : 29332.
[28] غرر الحكم : 6339.
[29] غرر الحكم : 7260 منتخب ميزان الحكمه : 482.
[30] نهج البلاغه، حكمت 301.