صحبت های امام حسین (علیه السلام) و محمد بن حنفیه در مورد علت حرکت امام حسین (علیه السلام)

امام حسین,سیدالشهدا,اباعبدالله,گنجینه تصاویر ضیاءالصالحین

زمانی که امام حسین (علیه السلام) قصد خروج از مدینه و رفتن به سمت کوفه را داشت، محمد بن حنفیه نزد امام آمد و از وی درخواست کرد امام مسیر حرکت خود را تغییر دهد و به سمت کوفه نرود. ولی امام (علیه السلام) با اشاره به آگاهی خود از سرنوشت خویش و دلیل خود، دلیل حرکت خود را بیان کردند.
محمد بن حنفیه، برادر کوچک تر امام حسین (علیه السلام) بود که در واقعه کربلا حضور نداشت. وی با اجازه امام (علیه السلام) در مدینه ماند. زمانی که امام (علیه السلام) همراه خانواده قصد سفر به مکه و سپس کربلا را داشت، محمد بن حنفیه چندین بار نزد امام حسین (علیه السلام) آمد و با امام حسین (علیه السلام) سخن گفت تا ایشان را از سفر به کربلا باز دارد؛ ولی امام حسین (علیه السلام) با اشاره به آن که از سرنوشت خویش آگاه است، دلایل خروج خود را اعلام کرد. در زیر صحبت های امام حسین (علیه السلام) را با محمد بن حنفیه ذکر می کنیم:
- صحبت در آخرین روز حضور امام در مدینه
- بیان وصیت امام به برادرش
- سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به امام حسین (علیه السلام)
- نامه امام در مکه و بیان عاقبت حرکت خویش
صحبت در آخرین روز حضور امام در مدینه
در صبحگاه آخرین روز حضور امام حسین (علیه السلام) در مدینه، برادرش، محمد حنفیه، درحالی که غم و اندوه بر وی چیره گشته و بسیار نگران و بیمناک زندگی امام بود، به خدمت حضرت رسید. وی در کار امام همه گونه اندیشید و به نظرش آمد که نزد برادرش برود و او را نصیحت کند. چون به خدمت رسید گفت:
ای برادر، تو محبوب ترین مردم و عزیزترینشان نزد منی. من هرگز از نصیحت دیگران دریغ نداشته  ام؛ اما تو به نصیحت کردن از همه سزاوارتری. تا می  توانی از بیعت یزید بن معاویه و از شهرها کناره بگیر. آن گاه پیک  هایت را نزد مردم فرست و آنان را به سوی خود بخوان. اگر با تو بیعت و از تو پیروی کردند، خداوند را بر این سپاس بگذار.
چنان چه مردم بر کسی جز تو گرد آمدند، این کار از دین و خرد تو نکاهد و جوانمردی و فضیلت تو از میان نرود، من از این بیمناکم که تو به شهری درآیی و میان مردم اختلاف افتد. سپس گروهی همراه تو باشند و گروهی دیگر بر ضد تو و به جنگ برخیزند و تو هدف نخستین نیزه  ها قرارگیری و آن گاه خون آن کس که خود او و پدر و مادرش بهترین این امتند، بیش از همه تباه شود و خاندانش بیش از همه خوار گردند.
امام حسین (علیه السلام) گفت: برادر جان، پس کجا بروم؟
گفت: به سوی مکه حرکت کن و اگر احساس کردی که مکه نیز جای امنی برای تو نیست به بیابان ها و کوه ها رو کن و همیشه از نقطه ای به نقطه ای در حرکت باش تا آن که سرانجام کار را دریابی.
امام حسین(علیه السلام) گفت: برادرم، نصیحتی دلسوزانه کردی، امید دارم که نظرت استوار و قرین توفیق باشد.[۱]
 بیان وصیت امام به برادرش
در نقل الفتوح آمده است: به مکه برو، اگر آن جا را امن یافتی، این همان چیزی است که من و تو دوست می  داریم و اگر جز این بود به یمن برو که مردمش یاران جد و پدر و برادرت هستند و آنان مهربان ترین و دلسوزترین مردمانند و سرزمینشان از همه جا فراخ تر و خردشان از همه برتر است. اگر سرزمین یمن را مطمئن یافتی (که به مقصود رسیده ای ) وگرنه راه ریگزارها و دره ها را در پیش می  گیری و از شهری به شهری می  روی تا ببینی که کار مردم به کجا می  کشد و خداوند میان تو و میان مردمان تبهکار داوری فرماید.
امام حسین (علیه السلام)گفت: «یا أخی والله لولم یکُن الدنیا ملجأ و لاماؤی لما بایعت یزید بن معاویه؛ برادرم، به خدا سوگند که اگر در همه دنیا پناهگاه و جایی امن نیابم، هرگز با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: «بار پروردگارا، در یزید مبارکی قرار مده.»
از حسین بن علی به محمد حنفیه و کسانی از بنی  هاشم که نزد وی هستند. هر کس به من بپیوندد به شهادت می  رسد و هر کس نپیوندد، پیروزی را درک نخواهد کرد.
گوید: محمد حنفیه سخن برادرش امام حسین (علیه السلام) را قطع کرد و گریست و امام حسین(علیه السلام) نیز لختی با او گریست ... آن گاه فرمود: «یا أخی جزاک الله خیراً، نصحت و اشرت بالصواب و انا عازم علی خروج إلی مکّه و قد تهیأت لذلک أنا و اخواتی و بنو أخی و شیعتی و أمرهم أمری و رأیهم رأیی و أما أنت یا أخی فلا علیک أن تقیم بالمدینه فتکون لی عیناً علیهم و لا تخف عنّی شیئاً من أمورهم؛
 ای برادر! خداوند تو را جزای خیر دهد، همانا نصیحت کردی و راه صواب را نشان دادی. من قصد دارم به طرف مکه حرکت کنم و خودم و برادرانم و پسران برادرم و یاران و اصحابم آماده حرکت هستیم و نظر آنان همان نظر من است؛ اما تو ای برادر! اشکالی ندارد که در مدینه بمانی و باکی بر تو نیست؛ بلکه در مدینه بمان و به عنوان چشم و خبر رسان من باش و اوضاع مدینه را به اطلاع من برسان و در مورد من از یزیدیان مترس.»[۲]
آن گاه سیدالشهدا (علیه السلام) دوات و کاغذ خواست و این وصیت را برای برادرش، محمد، نوشت:
«بسم الله الرحمن الرحیم . هذا ما أوصی به الحسین بن علی الی أخیه محمد بن الحنفیه : انّ الحسین یشهد أن لااله الاّ اللّه وحده لا شریک له و أنّ محمّداً عبده و رسوله جاء بالحقّ من عنده و أنّ الجنّه حق و النار حقّ و الساعهآتیه لاریب فیها وأنّ اللّه یبعث من فی القبور؛
بنام خداوند بخشنده و مهربان. این وصیت حسین بن علی (علیهما السلام) به برادرش محمد معروف به پسر حنفیه است: حسین گواهی می  دهد که خدایی جز خدای یکتا نیست و او شریک ندارد و محمد بنده و پیامبر اوست که حق را از سوی حق آورده است و گواهی می  دهد که بهشت و جهنم حق است و قیامت می  آید و در آن شکی نیست و خداوند در خاک شدگان را برمی  انگیزد.»
حضرت در ادامه می نویسد:
«إِنِّی لَمْ أَخْرُجْ بَطِراً وَ لَا أَشِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ أَطْلُبُ الصَّلَاحَ فِی أُمَّه جَدِّی مُحَمَّدٍ أُرِیدُ آمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَی عَنِ الْمُنْکَرِ أَسِیرُ بِسِیرَه جَدِّی وَ سِیرَه أَبِی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَمَنْ قَبِلَنِی بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلَی بِالْحَقِّ وَ هُوَ أَحْکَمُ الْحَاکِمِین؛[۳]
من از روی سرمستی، گردنکشی، تبهکاری و ستمگری قیام نکرده  ام؛ بلکه به پا خواسته  ام تا کار امت جد خویش به صلاح کنم و می  خواهم که امر به معروف و نهی از منکر کنم و روش جدم و پدرم علی بن ابی طالب در پیش گیرم. هر کس مرا با پذیرش حق پذیرفت خداوند به حق سزاوارترین است و هر کس این را از من نپذیرد، شکیبایی می  ورزم تا خداوند میان من و مردم داوری فرماید و او بهترین داوران است، توفیق من تنها از خداوند است، بر او توکل می  کنم و به سوی او باز می  گردم.»
گوید: آن گاه حسین (علیه السلام) نامه را پیچید و مهر خویش بر آن زد و به برادرش محمد سپرد و سپس او را وداع گفت و در دل شب بیرون آمد.[۴]
 سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به امام حسین (علیه السلام)
سید بن طاووس به روایت از امام صادق (علیه السلام) گوید: «محمد بن حنفیه در همان شبی که امام حسین (علیه السلام) در بامدادش قصد خروج از مکه را داشت نزد آن حضرت رفت و گفت:
«برادرم، کوفیان کسانی هستند که تو خیانت آنان را نسبت به پدر و برادرت می  شناسی. بیم آن دارم که حال تو نیز چون حال گذشتگان باشد. اگر صلاح بدانی که در همین شهر اقامت کنی، تو در حرم الهی از همه عزیزتر و بلندمرتبه تری.
امام (علیه السلام) فرمود: برادرم، بیم آن دارم که یزید بن معاویه ناگهانی مرا در حرم بکشد و من کسی باشم که حرمت این خانه به وسیله او بشکند.
من از روی سرمستی، گردنکشی، تبهکاری و ستمگری قیام نکرده  ام؛ بلکه به پا خواسته  ام تا کار امت جد خویش به صلاح کنم و می  خواهم که امر به معروف و نهی از منکر کنم و روش جدم و پدرم علی بن ابی طالب (علیهما السلام) در پیش گیرم.
ابن حنفیه گفت: اگر چنین بیمی داری، پس به یمن یا جایی دیگر برو، چرا که در آن جا از همه مردم والاتر خواهی بود و کس را یارای دسترسی به تو نیست.
امام فرمود: درباره گفته  هایت خواهم اندیشید.
سحرگاهی که امام حسین (علیه السلام)، از مکه به سوی عراق بیرون آمد، برادرش، محمد حنفیه، شتابان نزد آن حضرت رفت و چون به او رسید افسار مرکبش را گرفت و گفت:
ای برادر، مگر وعده ندادی که خواسته  هایم را بررسی کنی؟ فرمود: چرا! گفت: پس چرا این گونه شتابان بیرون می  روی؟
فرمود: «اتـانـی رسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد ما فارقتک فقال: یا حسین! اخرج فان اللّه قد شاء ان یراک قتیلا؛
پس از جدا شدن از تو رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد من آمد و گفت: ای حسین، بیرون شو که خدا می  خواهد تو را کشته ببیند!»
پسر حنفیه گفت: «انا لله وانا الیه راجعون، فما معنی حملک هؤلا النسوه معک وانت تخرج علی مثل هذه الحال؟ حال که چنین است، زنان و کودکان را چرا همراه می  بری؟!»
فرمود: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمود: «ان اللّه قد شاء ان یراهن سبایا؛ خداوند خواسته است که آنان را اسیر ببیند و آنگاه بر او درود فرستاد و رهسپار شد.»[۵]
نامه امام در مکه و بیان عاقبت حرکت خویش
در روایتی زراره از امام باقر(علیه السلام) نقل می ­کند: که امام حسین (علیه السلام) نامه ای را از مکه فرستاد که متن آن چنین است: «بسم الله الرحمن  الرحیم. من الحسین بن علی الی محمد بن علی و من قبله من بنی هاشم؛ اما بعد فانَّ من لحقَ بی استشهد و من لم یلحق بی لم یدرک الفتح والسلام؛[۶]
به نام خداوند بخشنده مهربان. از حسین بن علی به محمد حنفیه و کسانی از بنی  هاشم که نزد وی هستند. هر کس به من بپیوندد به شهادت می  رسد و هر کس نپیوندد، پیروزی را درک نخواهد کرد. والسلام.»
متن این نامه،[۷] با اندکی تفاوت از امام صادق (علیه السلام) نیز نقل شده است و از ظاهر آن چنین بر می  آید که امام حسین (علیه السلام) آن را پس از خروج از مکه نوشته است.[۸]
امام باقر(علیه السلام) فرموده است: حسین بن علی(علیهما السلام) خطاب به محمدبن علی از کربلا چنین نوشت:
«بسم اللّه الرحمن الرحیم من الحسین بن علی علیهما السلام الی محمد بن علی علیهما السلام و من قِبَله من بنی هاشم؛ اَمَّا بَعْدُ، فَکَانَّ الدُّنْیا لَمْ تَکُنْ وَکَانَّ الاخِرَه لَمْ تَزَلْ والسّلام؛[۹]
به نام خداوند بخشنده و مهربان. از حسین بن علی به محمد بن علی و کسانی از بنی هاشم که نزد اویند. اما بعد، گویی که دنیا هرگز نبوده است و گویی که آخرت پیوسته هست! والسلام.»
 با تامل درسخنان امام حسین (علیه السلام) با محمد بن حنفیه، متوجه می شویم امام از عاقبت سفر خویش آگاه بودند و نمی توان گفت امام نمی دانستند.


منبع: پایگاه کرب و بلا
-------------------------
پی نوشتها: 
[۱] الارشاد، ص۲۲۲ و ۲۲۳.
[۲] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۵، ص۲۰-۲۱.
[۳] مناقب آل أبی طالب علیهم السلام،ابن شهرآشوب، ج۴، ص۸۹.
[۴] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۴، ص۳۳۰، باب۳۷؛ مقتل الحسین، عبدالرزاق مقرم، ص ۱۵۶ به نقل از مقتل خوارزمی، ج ۱، ص ۱۸۸ و مقتل العوالم، ص ۵۴.
[۵] لهوف، سید بن طاووس، ص۱۲۸. محمد بن حنفیه دوبار با سیدالشهدا (علیه السلام) ملاقات کرده: یک بار در مدینه و بار دوم در مکه معظمه.
[۶] بحار الانوار، ج۴۵، ص۸۷؛کامل الزیارات، ص۷۵، باب ۲۴؛ مشیر الاحزان، ص۳۹.
[۷] این نامه در منابع اهل سنت نیز ذکر شده است از جمله: ابن عساکر و ابن کثیر نقل کرده اند که امام حسین (علیه السلام) (هنگام حضور در مکه) به مدینه پیغام داد و از بنی هاشم خواست که نزد وی بشتابند. به دنبال آن گروهی از آنان نزد وی آمدند و محمد بن حنفیه نیز به آن ها پیوست؛ ولی نام افراد بنی هاشم، در این روایت ذکر نشده است. (تاریخ ابن عساکر (ترجمه الامام الحسین)، تحقیق محمودی، ص۲۹۸؛ البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۷۸)
ذهبی گوید: حسین(علیه السلام) به مدینه (پیغام ) فرستاد و شماری اندک از بنی عبدالمطلب نزد وی آمدند. اینان زن و مرد نوزده تن بودند. (تاریخ الاسلام، حوادث سال ۶۱، ص۹.)
[۸] صائرالدرجات، ص۴۸۱، حدیث۵؛ شیخ کلینی نیز این روایت را از امام صادق (علیه السلام) در کتاب الرسائل نقل کرده است ( ر. ک: بحارالانوار, علامه مجلسی، ج۴۴، ص۳۳۰ و ج۴۵، ص۸۴.
[۹] کامل الزیارات، ص۷۶، باب۲۳، شماره۱۵.

Share