نصیحت کردن یکی از امور مهم است که دین اسلام برای ثمر بخش بودن آن، راهکارهایی را ارائه کرده است. اگر انسان در نصیحت کردن، زمان و مکان را در نظر بگیرد، نتایج بهتری را بدست خواهد آورد. یکی از مواردی که در نصیحت کردن، ارزش بسزایی دارد، انجام گرفتن این کار، حتی الامکان در خفا و پنهانی است.
امام حسن عسکری(علیه السلام) درباره نصیحت کردن به دیگران می فرماید: «مَنْ وَعَظَ أَخاهُ سِرًّا فَقَدْ زانَهُ، وَ مَنْ وَعَظَهُ عَلانِيَةً فَقَدْ شانَهُ؛ هر كه در نهان، برادر خود را پند دهد او را آراسته، و هر كه آشكارا برادرش را پند دهد از مقام او کاسته.»[1]
طبعا انسان از اینکه ایراد و اشکالات او در جمع دیگران به او گوشزد شود، ناراحت و سرزده می شود، و در مقام کتمان ایرادات خود، و یا توجیه آنها برمی آید و چه بسا کار را به لجاجت و اختلاف بکشاند؛ از این رو امام حسن عسکری(علیه السلام)، نصیحت کردن دیگران(مخصوصا دوستان) را باعث خرد شدن آنان در پیش دیگران دانسته، و نصیحت کردن در محیط خفا و دوستانه را به ما ارائه می دهد. این نحوه رفتار در زمان ما، بیش از پیش مورد نیاز است. امروزه بخاطر پیچیده شدن جامعه و مدرن شدن آن، متاسفانه بین برخی از والدین و فرزندان آنها، اختلافاتی پیش آمده است. والدین محترم باید توجه داشته باشند که حتی الامکان فرزندان خود را در جمع دیگران، نصیحت نکنند و یا اگر نصیحت می کنند، آن را طوری مدیریت کنند که به اختلاف بیشتر و لجاجت فرزندان(مخصوصا جوانان) نیانجامد.
نکته مهم: البته به بهانه پیش آمدن اختلاف و لجاجت افراد(فرزندان، دوستان و ...)، نباید اموری مثل امر به معروف و نهی از منکر ترک شود[2] بلکه می شود با مدیریت صحیح، هم امر به معروف و نهی از منکر را انجام داد و هم از لجاجت دیگران جلوگیری کرد؛ مثلا با زبان نرم و دوستانه و منطقی، کارها را پیش برد. چنانکه وقتی خداوند، حضرت موسی(علی نبینا و آله و علیه السلام) و هارون را به سمت فرعون فرستاد، به آنها گفت با زبان نرم با فرعون برخورد کنید که احتمال اثرگذاری این رفتار شما بیشتر است. «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشى؛ پس با او سخنى نرم بگوييد، باشد كه بپذيرد يا بترسد (و به پذيرش نزديك گردد).»[2]
سخن آخر اینکه، بفرموده امام یازدهم، نصیحت کردن دیگران در در جمع دیگران، تاثیر کمتری داشته و حتی ممکن است اثر عکس نیز داشته باشد؛ بنابراین باید انسان سعی کند دیگران را حتی الامکان در خفا نصیحت کند.
پی نوشت:
1ــ بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج75 ، ص374.
2ــ البته باید شرایط امر به معروف و نهی از منکر را هم در نظر داشت(ر.ک: به رساله مراجع مراجعه شود).
2ــ آیه 44 طه.
