آثار و پیامدهای سلام کردن

«سلام» یكى از نام هاى جلاله خداست. یعنى خدا عامل ارتباط انسان هاست و روابط را باید بر مبناى اعتقاد و ابراز محبت به او شكل داد و رابطه اى ارزشمند است كه با خداوند نسبت داشته باشد.
اسلام دین رابطه
«عامل رابطه» از آغاز آفرینش و حضور انسان عاقل در عرصه گیتى و تشكیل زندگی جمعى تاكنون شكل هاى گوناگونى به خود دیده است. اما تا پیش از اسلام این عامل یك واژه خشك، بی معنا و صرفاً بهانه براى شروع گفتگوها و معاملات روزمره بشرى بود. لیك با آمدن اسلام به عنوان مكتب كامل الهى و مبتنى بر فطرت پاك انسانى كلیه مفاهیم زندگى دگرگون و فرم نوینى یافت، زیرا كه اسلام:
اولاً: آخرین و كامل ترین دین آسمانى است كه به همه زوایاى زندگى انسان پرداخته لذا به طور قطع این دین براى ساماندهى حیات جمعى بشر باید عنصر سازنده ای در جهت تقویت مبانى دوستى و عاطفى میان افراد جامعه دینى به عنوان آلترناتیو كارآمد ارائه نماید.
ثانیاً: اسلام به اجتماع، وحدت و یگانگى مردم بر محور واحد و یكسان با توجه به اصل اعتقادى توحید اهمیت ویژه اى قائل شد. پس براى تحقق این مهم و رسیدن به وحدت و یگانگى و شكل گیرى جمع ها و جماعت ها با ملات اجتماعى چسبناكتر عرضه كرد تا جامعه دینى با روابط پایدارترى به حیات خود ادامه دهد. لذا عامل ارتباط با هدف شكل دهی به زندگى یكپارچه و همگرا و یگانگى بر محور توحید عملى تحت عنوان «سلام» از سوی دین اسلام و پیامبر بزرگ آن تقدیم جامعه بشرى شد.
سلام پیش از اسلام
پیش از اسلام واژه همانند یا با محتواى كامل «سلام» وجود نداشت. مثلاً در بین تبار عرب واژه تحیت رایج بود كه حتى در قرآن نیز به عنوان مفهوم ارتباط جمعی به آن اشاره شده است. البته الفاظ و عبارت هایى چون «حیاك» «اهلا و سهلا» «صباح الخیر» «مساءالخیر» «نعیمه» براى برقرارى روابط روزمره و آغاز گفتگوها و نیز ابراز علاقه در قالب تحیت میان اعراب جارى بود.
در میان ایرانیان نیز عبارت هایى چون «اغر بخیر» «هی» و یا برخى از واژه هاى ندایى براى ارتباط دوگانه معمول بود.
سلام عامل ارتباط در اسلام
سلام همان گونه كه اشاره شد علاوه بر واژه بودن در درون خود بیانگر فرهنگ، باور و نگرش عمیق و كلى نسبت به جهان هستى و زندگى می باشد. سلام در فلسفه یعنی حركت از كثرت به سوى وحدت كه در جامعه دینى برخوردار از مفاهیم ذیل است.
«سلام» یكى از نام هاى جلاله خداست. یعنى خدا عامل ارتباط انسان هاست و روابط را باید بر مبناى اعتقاد و ابراز محبت به او شكل داد و رابطه اى ارزشمند است كه با خداوند نسبت داشته باشد. در قرآن یكى از آیات كریمه به این مفهوم اشاره دارد:
هو الله الذى لا اله الا هو الملك القدوس السلام المؤمن المهیمن... .( سوره حشر آیه 23)
پس در جامعه توحیدى باید كلیه روابط بر مبناى یگانگى خدا باشد ما با سلام ارتباط برقرار می كنیم و این ارتباط كثرت جامعه توحیدى را به وحدت تبدیل می كند و نقطه اتصال كثرت خداوند متعال است.

مرض امت هاى پیشین در شما نفوذ كرده است حسد و دشمنى كه سترنده است اما نه سترنده مو بلكه سترنده (تیغ زدن) دین است به خدایى كه جان محمد به كف اوست به بهشت نمی روید تا مومن شوید و مومن نشوید تا یكدیگر را دوست داشته باشید آیا می خواهید شما را به چیزى خبر دهم كه اگر انجام دهید یكدیگر را دوست می دارید. به همدیگر سلام كنید

از دلایل مهم دیگر پیرامون جایگاه سلام در روابط اجتماعى اینست كه انسان ها باید گفتگوها و عواطف روزانه خویش را با نام و یاد خدا برقرار نمایند تا ضمن پایدارى استمرار یابد. زیرا هر رابطه اى كه براى خدا نباشد به تفرقه و جدایى منجر خواهد شد.
آداب و چگونگى سلام كردن
سلام به مثابه فرمول روابط جمعى و نیز عامل همگرایى جامعه اسلامى (در بعد روحى و اخلاقی) با داشتن آثار گسترده یقینا بدون توجه به لوازم و رسم آن نمی توان به نتایج مطلوب و دلخواه رسید.
بزرگان دین به ویژه پیامبر گرامى اسلام در خصوص آداب سلام كردن نكات مختلفی را بیان داشته كه ما در این مقوله مختصر با گردآورى و كنار هم نهادن این سفارش ها در صدد بیان فرمول منسجم آداب سلام كردن می باشیم. نمونه هایى از این نكات ذیلا با بهره گیرى از روایات تقدیم می گردد.
به همگان سلام كردن و همراه ساختن آن با مصافحه
دیلمى در كتاب ارشاد القلوب روایت كرده است رسول خدا(صلی الله علیه وآله) با فقیر و غنی یكسان مصافحه می كرد و دست خود را نمی كشید تا طرف دست خود را بكشد و به هر كس كه می رسید سلام می كرد.(ارشاد القلوب، باب 32)
سبقت گرفتن در سلام
حضرت امام صادق(علیه السلام) می فرماید: براى آغازگر سلام هفتاد ثواب است.
افشاى سلام و اظهار علنى آن (گفتن با صداى بلند)
سلام از جمله عوامل نفى نفاق و دورویى و كینه در روابط اجتماعى است لذا همواره از بزرگان دین به ما سفارش شده كه سلام را به صداى بلند اظهار كنیم. رسول خدا در این زمینه می فرماید:
سلام را آشكار كنید تا رشته دوستى شما استوار گردد. (نهج الفصاحه، ص383)
سلام را آشكار كنید تا سلامت باشید. (نهج الفصاحه، ص383)
بدون گفتن سلام وارد مكان نشدن
شیخ صدوق در كتاب فقیه از حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) پیرامون سنت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می فرماید:
پیامبر براى ورود به منزل دیگران سه بار سلام می داد اگر جواب می شنید داخل می شد وگرنه برمی گشت (كتاب الفقیه صدوق ص 88)
سلام قبل از طرح هر خواسته اى
سلام بر سؤال مقدم است هر كه پیش از سلام سؤال آغاز كرد جواب ندهید. (نهج الفصاحه ص 383)
ثواب و منزلت سلام كننده
در بیان اهمیت و جایگاه سلام و در راستاى تشویق مسلمانان به انجام این امر مهم و براى تقویت ساختار روابط عاطفى آنان اسلام از رهگذر فرمایشات پیشوایان دین به بیان ثواب و پاداش سلام نیز اشاره می كند تا دینداران را در اجراى مسابقه خیرات تشویق و ترغیب نماید. در زمینه توضیح ثواب سلام حضرت امام حسین(علیه السلام) می فرماید:
سلام هفتاد حسنه دارد شصت و نه تا براى آغازكننده و یك حسنه براى پاسخگو است. پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) در وجوب و استحباب قبول و ایجاب سلام می فرماید: سلام كردن به دلخواه است و جواب آن واجب است.  (نهج الفصاحه ص 383) همچنین ایشان در بیان وجوب پاسخ دادن به سلام دیگران می گوید:
سلام را جواب دهید و از محارم چشم پوشید و سخن نیكو بگویید.(نهج الفصاحه، ص 383)
در حدیثى دیگر حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) بخیل ترین آدم ها را كسانى می داند كه در ادای سلام دچار بخل شده اند و می فرماید: بخیل ترین مردم آن كس است كه از سلام دادن بخل می ورزد. (نهج الفصاحه ص 384) پاسخ سلام باید چگونه باشد:
قرآن كریم به عموم مسلمانان تأكید می كند اگر كسى به شما سلام داد باید به شیوه و شكل بهترى او را پاسخ گویید تا بر این اساس مسلمانان را به تعمیق روابط اجتماعى ترغیب نماید.
هرگاه كسى به شما سلام و تحیت گفت شما نیز باید تحیتى بهتر از آن و یا نظیر آن را پاسخ دهید زیرا خدا به حساب هر نیك و بدى كاملا خواهد رسید. (نساء-85)

از دلایل مهم دیگر پیرامون جایگاه سلام در روابط اجتماعى اینست كه انسان ها باید گفتگوها و عواطف روزانه خویش را با نام و یاد خدا برقرار نمایند تا ضمن پایدارى استمرار یابد. زیرا هر رابطه اى كه براى خدا نباشد به تفرقه و جدایى منجر خواهد شد

پیامدها و نتایج سلام

«سلام» به عنوان زیباترین، پرمحتواترین و موثرترین عامل ارتباط جمعى در میان انسان ها داراى پیامدها و ثمرات ارزشمند و بسیار گسترده اى در جامعه می باشد. براى فهم و درك درست این نتایج نگاهى گذرا به روایات نقل شده از رسول گرامى اسلام (صلی الله علیه وآله) می اندازیم. ایشان كه این گونه پیامدهاى سلام را برمی شمرد:
1) ایجاد محبت و تقویت روابط عاطفى
سه چیز محبت دوست را خالص می كند سلامش كنى وقتى او را دیدى در مجلس جاى او را باز كنى و او را به بهترین نام هایش بخوانى. (نهج الفصاحه ص 384)
2) ایجادكننده امنیت و آرامش
سلام درود ملت و حافظ امنیت ذمه ماست (نهج الفصاحه ص 384)
3) تضمین بهشت براى سلام كننده واقعى
سلام را فاش كنید و اطعام كنید با خویشاوندان الفت بگیرید و شب در حالى كه مردم در خوابند نماز شب بخوانید تا به سلامتى وارد بهشت شوید. (نهج الفصاحه ص 383)
4) باعث آمرزش گناهان و بدی ها
از جمله عوامل آمرزش گناهان اداى سلام و نیكو سخن گفتن است. (نهج الفصاحه ص 383)
5) نگهدارنده جمع امت اسلامى (عنصر اعتمادساز)
سلام درود ملت و حافظ جمع ماست
6) سبب پاكیزگى از خصلت زشت تكبر
آغازكننده سلام از تكبر به دور است (نهج الفصاحه ص 384)
7) عامل زدودن بیمارى حسادت و كینه توزى در جامعه
مرض امت هاى پیشین در شما نفوذ كرده است حسد و دشمنى كه سترنده است اما نه سترنده مو بلكه سترنده (تیغ زدن) دین است به خدایى كه جان محمد به كف اوست به بهشت نمی روید تا مومن شوید و مومن نشوید تا یكدیگر را دوست داشته باشید آیا می خواهید شما را به چیزى خبر دهم كه اگر انجام دهید یكدیگر را دوست می دارید. به همدیگر سلام كنید. (نهج الفصاحه ص 384)
8) كامل كننده ایمان فرد مسلمان
تا سه صفت در بنده اى نباشد ایمان وى كامل نشود صدقه دادن در تنگ دستى و انصاف دادن به ضرر خود و سلام بسیار كردن. (نهج الفصاحه ص384)
9) سبب صله ارحام و رابطه با خویشاوندان
به خویشان نزدیكى جوئید اگرچه به وسیله سلام (نهج الفصاحه ص 383)

منبع : پایگاه شیعه، به نقل از تبیان