آیا شهادت امام حسن(علیه السلام) هفتم صفر است؟

در وقوع شهادت امام مجتبی«علیه السلام» در ماه صفر، بین علمای شیعه اختلافی وجود ندارد. ، اما درروز شهادت امام(علیه السلام) دو قول وجود دارد. این اقوال را با ذکر منابع  آنها مورد بررسی قرار می دهیم.
28 صفر
اولین قائل آن شیخ مفید «قدس سره  «در کتاب مسارّ الشیعة می‌باشد. این در حالی است که خود شیخ مفید در کتاب دیگرش بنام الارشاد از ذکراین روز به عنوان روز شهادت خودداری نموده و تنهابه ذکر ماه صفر اکتفا کرده است.
دومین قائل به این قول شیخ طوسی«قدس سره«در کتاب تهذیب الاحکام است. و با توجه به اینکه شیخ کلینی و شیخ مفید در شمار مشیخه او قرار داشته‌اند، تنها از کلام شیخ مفید در کتاب الارشاد تبعیّت کرده است و روز خاصی را معین نکرده است. که از عدم التزام و تعیین نکردن او به روز خاص در ماه صفر، می‌توان استفاده نمود که کلام شیوخ خود (کلینی و شیخ مفید) در بیست و هشتم ماه صفر را نپذیرفته است.
7 صفر
 بنابر اسناد موجود، این قول از زمان امام کاظم«علیه السلام» رواج داشته و از سوی قاسم بن ابراهیم الرسّی«البرسی» 169-246 ‌ق عنوان شده است.
قبل از ورود به بحث لازم است که قاسم بن ابراهیم را از دیدگاه رجالییون معرفی کنیم:
نجاشی رجالی بزرگ در مورد قاسم بن ابراهیم اینگونه می‌نویسد: «قاسم پسر ابراهیم طباطبا پسر اسماعیل پسر ابراهیم پسر حسن مثنّی پسر امام مجتبی«علیه السلام»است. او صاحب کتاب (تثبیت الامامة) می‌باشد که از امام صادق«علیه السلام» با واسطه و از امام کاظم«علیه السلام» بدون واسطه روایت می‌کند.»
از این روایت قاسم بن ابراهیم، بزرگانی از فقهاء همچون شهید اول،  کفعمی، والد شیخ بهائی، شیخ بهائی در (توضیح المقاصد)، علامه مجلسی در (بحار الانوار)، شیخ عبدالله بحرانی در (عوالم العلوم)، شیخ محمد حسن نجفی در (جواهر الکلام)، شیخ جعفر کاشف الغطاء در (کشف الغطاء) و شیخ عباس قمی در (انوار البهیّه)«قدس سرهم» پس از قرن هفتم تا زمان حاضر تبعیت نموده‌اند؛ که به برخی از این روایات اشاره میکنیم:
سند اول: تثبیت الامامة
قدیمی ترین منبعی که در این زمینه تا به حال یافت شده کتاب « تثبیت الامامة»تالیف « سید قاسم بن ابراهیم الرسی» است که در سال 246 وفات یافته است. وی که خود از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی( علیه السلام) است، از زهاد و عباد و علمای زمان خویش بود که دارای تألیفات فراوانی است. «الامام الحسن( علیه السلام) ابوه الامام امیرالمومنین علی علیه السلام، امه فاطمه الزهراء سلام الله علیها، ولادته: ولد فی المدینه لیلة النصف من شهر رمضان فی السنة الثالثة للهجره، القابه: التقی، الزکی، السبط، وفاته: توفی فی السابع من شهر صفر سنة خمسین من الهجرة؛ امام حسن (علیه السلام) پدرش امام علی (علیه السلام) و مادرش فاطمه زهرا (سلام الله علیها می باشد. در شب نیمه ماه رمضان در سال سوم هجری و در شهر مدینه بدنیا آمد. القاب آن حضرت عبارتند از تقی، زکی و سبط. آن حضرت در شب هفتم ماه صفر سال 50 قمری به شهادت رسید.»
سند دوم: قول شهید اول
یکی دیگر از کسانی که قائل بودند شهادت سبط اکبر حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام در هفتم ماه صفر واقع شده است، شهید اول (متوفای 786) می باشند ایشان در کتاب شریف «دروس» می فرمایند: «الامام، الزکی، ابومحمد الحسن بن علی سید شباب اهل الجنه ولد بالمدینه یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنة اثنتین من الهجرة ... و قبض بها مسموما یوم الخمیس سابع صفر سنة تسع و اربعین من الهجرة؛ ابو محمد حسن بن علی (علیهما السلام)، سید جوانان اهل بهشت در سال سوم هجری در شب نیمه ماه رمضان و در شهر مدینه بدنیا آمد... در روز پنج شنبه 7 ماه صفر در سال 49 قمری با مسمومیت به شهادت رسید. »[1]
سند سوم : مرحوم کفعمی
یکی دیگر از کسانی که قائل به شهادت امام حسن مجتبی در هفتم ماه صفر شده است، علامه بزرگوار و محدث کبیر مرحوم کفعمی صاحب کتاب شریف «مصباح» می باشد ایشان در این کتاب چنین می فرماید:
» ولد فی یوم  الثلاثاء  منتصف شهر رمضان سنة ثلاث من الهجرة و توفی یوم الخمیس سابع شهر صفر سنة خمسین من الهجرة؛ در روز سه شنبه نیمه ماه رمضان در سال سوم هجری بدنیا آمد و در روز پنج شنبه 7 ماه صفر سال 50 هجری به شهادت رسید.»[2]
سند چهارم: پدر بزرگوار شیخ بهایی
یکی دیگر از بزرگانی که قائل به شهادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) در هفتم صفر می باشد مرحوم علامه شیخ حسین پدرشیخ بهایی در کتاب «وصول الاخبار الی اصول الاخبار» می باشد وی که متوفای سال 984 هجری است در کتاب خویش میفرماید: « هو الامام الزکی ابومحمد سید شباب اهل الجنه ولد بالمدینه یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنة اثنتین من الهجرة مسموما فی المدینة یوم الخمیس سابع شهر صفر سنة تسع او ثمان و اربعین و قیل سنة خمسین من الهجره عن سبع و اربعین سنة؛ ؛ ابو محمد حسن بن علی (علیهما السلام)، سید جوانان اهل بهشت در سال سوم هجری در شب نیمه ماه رمضان و در شهر مدینه بدنیا آمد... در روز پنج شنبه 7 ماه صفر در سال 49یا48  قمری با مسمومیت به شهادت رسید..»[3]
 

پی‌نوشت:
1. شهید اول، دروس، ج2، ص7
 کفعمی، المصباح، ص509.2
3.علامه شیخ حسین بهایی، وصول الاخبار، ص42.