روایات نقل شده از زینب کبری علیهاالسلام
ارزش روایات نقل شده از زینب کبری علیهاالسلام فراتر از روایاتی است كه راویان دیگر نقل كرده اند، زیرا این بانوی بزرگ خود عالمه ای غیر معلمه بود و روایاتی را كه نقل می كرد، بی هیچ شبهه ای، معتبر و مستنداند. حتی روایت هایی كه در سنین كودكی از او نقل شده اند.
درباره شخصیت روایی حضرت زینب علیهاالسلام، علمای بزرگی سخن گفته اند؛ از جمله:
ابوالفرج اصفهانی می گوید: زینب عقیله دختر علی بن ابی طالب، مادرش فاطمه دختر رسول خداست و او همان كسی است كه ابن عباس از او كلام حضرت فاطمه (علیه السلام) را در فدك نقل می كند و می گوید: حدیث كرد مرا عقیله ما زینب دختر علی (علیه السلام)...
در انساب الطالبیین می خوانیم: زینب كبری دختر امیرمومنان (علیه السلام) كه كنیه اش ام الحسن بود، از مادرش زهرا (علیهاالسلام) روایت می كرد.
مرحوم سید نورالدین جزایری، در خصائص الزینبیه، ویژگی موثقه بودن زینب را طرح می كند و می نویسد: «از جمله القاب آن محترمه "موثقه "(مورد اعتماد) است، كه آن مكرمه مورد وثوق خلاق عالم و حضرت سیدالشهدا، و حضرت سجاد (علیهماالسلام) بوده اند و لذا حافظ ودایع الهیه و اسرار محمدیه بوده، بلكه محل وثوق كلیه مردم بوده و لذا حضرت سیدالساجدین (علیه السلام) هر وقت بیان اخبار و احادیث می فرمود و می خواست كه در اذهان مردم جای گیرد و از او بپذیرند، به عمه اش اسناد می داد و از آن مخدره نقل می فرمود و كذالك ابن عباس با این كه مقبول القول بود، مع ذالك می گفت: «حدثتنا عقلیتنا.»
آیة الله خویی می نویسد: از مادرش سلام الله علیها روایت می كند. و جابر فقیه(1) و عباد عامری از او روایت می كنند. این همه نشان از اوج مقام روایی حضرت زینب (علیهاالسلام) دارد كه متاسفانه كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
گواهی می دهم كه پدرم، محمد، بنده و فرستاده اوست. پیش از آن كه او را بیافریند، برگزید و پیش از پیغمبری تشریف انتخاب بخشید و به نامی نامید كه سزاوارش بود و این هنگامی بود كه آفریدگان از دیده نهان بودند و در پس پرده ی بیم نگران و در پهنه ی بیابان عدم سرگردان. پروردگار بزرگ پایان كار همه كارها را دانا بود و بر دگرگونی های روزگار محیط، بینا و به سرنوشت هر چیز، آشنا.
راویان حدیث از زینب کبری علیهاالسلام
باید توجه داشت كه ارزش روایات نقل شده از حضرت زینب (علیهاالسلام) فراتر از روایاتی است كه راویان دیگر نقل كرده اند، زیرا این بانوی بزرگ خود عالمه ای غیر معلمه بود و روایاتی را كه نقل می كرد، بی هیچ شبهه ای، معتبر و مستنداند. حتی روایت هایی كه در سنین كودكی از او نقل شده اند. این بانوی بزرگوار كه پنج سال قبل از وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به دنیا آمد، از مادرش فاطمه زهرا (علیهاالسلام)، پدرش علی (علیه السلام)،اسمأ بنت عمیس، و ام ایمن روایت نقل می كرد. شمار راویان از وی بسیارند كه می توان به: علی بن حسین (علیه السلام)، ابن عباس، محمد بن عمر، عطأ بن سائب، فاطمه بنت الحسین، محمد بن جابر، عباد عامری و ... اشاره كرد.
حال به بیان برخی از روایات نقل شده از حضرت زینب علیهاالسلام می پردازیم.
وسیله ارتباط خلق و خالق
ابوبكر با این سند: محمد بن زكریا، جعفر بن محمد بن عماره كندی، پدرش، حسین بن صالح، دو مرد از بنی هاشم، از حضرت زینب (علیهاالسلام) دختر علی (علیه السلام) روایت كرد كه زینب علیهاالسلام فرمود: «قالت فاطمه علیهاالسلام: ... و نحنُ وسیلتهُ فی خلقهِ و نحنُ خاصته و محل قدسه و نحن حجته فی غیبه و نحن ورثه انبیائه...»؛ «ما وسیله ارتباط خدا با مخلوق های او هستیم. ما برگزیدگان خداییم و جایگاه پاكی ها، ما راهنماهای روشن خداییم و وارث پیامبران او هستیم .»
ابی حجاف (از محمد بن عمر بن حسن)، از زینب، به نقل از فاطمه علیهاالسلام و اشجع، بلید بن سلیمان (از ابی حجاج، محمد بن عمرو هاشمی) از زینب دختر علی (علیه السلام) نقل كرد كه فاطمه علیهاالسلام فرمود: «قالت فاطمه علیهاالسلام: ان رسول الله قال لعلی اما انك یابن ابی طالب و شیعتك فی الجنه »، «و سَیجی ء اقوام ینتحلون حبكَ ثم یمرقونَ مِنَ الاسلامِ كما یمرق السهم مِن الرمیه»؛ رسول خدا به علی (علیه السلام) فرمود: «ای پسر ابوطالب! همانا تو و رهروان تو در بهشت اند و به زودی قومی می آیند كه از دوستی تو سخن می گویند. آنگاه از اسلام فرار می كنند، مانند پرت شدن تیر از كمان.»
دوستی آل محمد صلی الله علیه و آله
روایتی مشهور به «فاطمیات» در باب دوست داشتن آل محمد كه با این اسناد نقل شده است: «... عن فاطمه بنت السجاد علی بن الحسین زین العابدین (علیه السلام) عن فاطمه بنت ابی عبدالله الحسین (علیه السلام) عن زینب بنت امیرالمؤمنین (علیه السلام) عن فاطمه بنت رسول الله (صلی الله علیه و آله) قالت: الا مَن ماتَ عَلی حُب آل محمد ماتَ شهیداً»؛ «آگاه باشید هر كسی كه بر دوستی آل محمد بمیرد، شهید است.»
خطبه نور
یكی دیگر از احادیثی كه حضرت زینب علیهاالسلام نقل كرد، خطبه طولانی حضرت زهرا علیهاالسلام در مسجد مدینه است. حدیثی كه در متن آن ده ها حدیث درخشنده وجود دارد و بسیاری از احادیثی كه از حضرت فاطمه علیهاالسلام نقل می شود، مربوط به همین حدیث طولانی است. ما برای اختصار تنها به ترجمه بخشی از آن بسنده می كنیم. علاقه مندان را به مطالعه منابع آن ارجاع می دهیم.
ما خاندان را در میان شما به خلافت گماشت و تاویل كتاب الله را به عهده ما گذاشت. حجت های آن آشكار و آنچه در باره ماست، پدیدار و برهان آن روشن و از تاریكی گمان به كنار و آوای آن در گوش، مایه آرام و قرار.
«در این روز حضرت زهرا علیهاالسلام چادر به سر كرد و با همراهی جمعی از بانوان وارد مسجد شد. ابوبكر و عده ای از مهاجران و انصار حاضر بودند. به احترام آن بانو پرده سفیدی آویختند. قبل از آغاز سخن، ناله ی جانسوزی كرد كه بسیاری از حاضران گریستند و پس از آن كه مردم آرام گرفتند، فاطمه علیهاالسلام فرمود:
شكر نعمت:
«ستایش خدای را بر نعمت هایی كه ارزانی داشت و سپاس او را بر اندیشه نیكو كه در دل نگاشت. سپاس بر نعمت های فراگیر كه از چشمه لطفش جوشید و عطاهای فراوان كه بخشید و نثار احسان كه پیاپی بخشید. نعمت هایی كه از شمار افزون است و پاداش آن از توان بیرون و درك نهایتش، نه در حد اندیشه ناموزون. سپاس را مایه فزونی نعمت نمود و ستایش را سبب فراوانی پاداش فرمود و به خاطر در خواست پیاپی، بر عطای خود افزود.
دیدگاه توحیدی:
گواهی می دهم خدای جهان یكی است و جز او خدایی نیست. نشان این گواهی، درستی و بی آلایشی است و پایبندان این اعتقاد، دل های با بینش و راهنمای رسیدن بدان، چراغ دانش. خدایی كه چشم ها او را نمی توانند ببینند و گمان ها چگونگی او را نمی دانند.
فلسفه آفرینش:
همه چیز را از هیچ پدید آورد و بی نمونه ای افشا كرد، نه به آفرینش آن ها نیازی داشت و نه از آن خلقت، سودی برداشت. جز آن كه خواست قدرتش را آشكار سازد و آفریدگان را بنده وار بنوازد و بانگ دعوتش را در جهان اندازد. پاداش را در گرو فرمانبرداری نهاد و نافرمانان را به كیفر بیم داد، تا بندگان را از عقوبت برهاند و به بهشت بكشاند.
خلقت پیامبر (صلی الله علیه و آله):
گواهی می دهم كه پدرم، محمد، بنده و فرستاده اوست. پیش از آن كه او را بیافریند، برگزید و پیش از پیغمبری تشریف انتخاب بخشید و به نامی نامید كه سزاوارش بود و این هنگامی بود كه آفریدگان از دیده نهان بودند و در پس پرده ی بیم نگران و در پهنه ی بیابان عدم سرگردان. پروردگار بزرگ پایان كار همه كارها را دانا بود و بر دگرگونی های روزگار محیط، بینا و به سرنوشت هر چیز، آشنا.
خاندان اهل بیت حرام های خدا را بیان دارنده است و حلال های او را رخصت دهنده و مستحبات را نماینده. و شریعت را راه گشاینده و این همه را با رساترین تعبیر، گوینده و با روشن ترین بیان رساننده.
فلسفه بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله):
محمد(صلی الله علیه و آله) را برانگیخت تا كار خود را به اتمام و آنچه را كه مقدر ساخته بود، به انجام رساند. پیغمبر كه درود خدا بر او باد.
دید هر فرقه ای دینی گزیده و هر گروه در روشنایی شعله ای خزیده و هر دسته ای به بتی نماز برده و همگان یاد خدایی را كه می شناسند، از خاطر سترده اند.
پس خدای بزرگ تاریكی ها را به نور محمد (صلی الله علیه و آله) روشن ساخت و دل ها را از تیرگی كفر بپرداخت و پرده هایی را كه بر دیده ها افتاده بود، به یك سو انداخت. سپس به اهل مجلس نگریست و چنین فرمود:
عهد بندگان با خدا:
شما بندگان خدا! نگاهبانان حلال و حرام و حاملان دین و احكام و امانت داران حق و رسانندگان آن به خلق هستید. حقی را از خدا عهده دارید و عهدی را كه با او بسته اید، پذیرفتار.
جایگاه اهل بیت (علیهم السلام):
ما خاندان را در میان شما به خلافت گماشت و تاویل كتاب الله را به عهده ما گذاشت. حجت های آن آشكار و آنچه در باره ماست، پدیدار و برهان آن روشن و از تاریكی گمان به كنار و آوای آن در گوش، مایه آرام و قرار و پیرویش راهگشای روضه رحمت پروردگار و شنونده آن در دو جهان رستگار است. دلیل های روشن الهی را در پرتو آیت های آن می توان دید و تفسیر احكام واجب او را از مضمون آن باید شنید. حرام های خدا را بیان دارنده است و حلال های او را رخصت دهنده و مستحبات را نماینده. و شریعت را راه گشاینده و این همه را با رساترین تعبیر، گوینده و با روشن ترین بیان رساننده.
فلسفه احكام:
سپس ایمان را واجب فرمود و به آن زنگ شرك را از دل های شما زدود و با نماز، خودپرستی را از شما دور نمود. روزه را نشان دهنده دوستی خالص ساخت و زكات را مایه افزایش روزی بی دریغ و حج را آزماینده درجه دین و عدالت را نمودار مرتبه یقین و پیروی ما را مایه وفاق و امامت ما را مانع افتراق و دوستی ما را عزت مسلمانی و باز داشتن نفس را موجب نجات و قصاص را سبب بقا زندگانی، وفای به نذر را موجب آمرزش و تمام پرداختن پیمانه و وزن را مانع از كم فروشی و كاهش قرار داد.
تبعیت از نهی خدا:
فرمود می خواری نكنند تا تن و جان از پلیدی پاك سازند و زنان پارسا را تهمت نزنند تا خویش را سزاوار لعنت نسازند. دزدی را منع كرد تا راه عفت پویند و شرك را حرام فرمود تا به اخلاص، طریق یكتاپرستی جویند. پس چنان كه باید، ترس از خدا را پیشه گیرید و جز مسلمان نمیرید. آنچه فرموده است به جا آرید و خود را از آنچه نهی كرده، باز دارید كه تنها دانایان از خدا می ترسند.
خداوند زكات را مایه افزایش روزی بی دریغ و حج را آزماینده درجه دین و عدالت را نمودار مرتبه یقین و پیروی ما را مایه وفاق و امامت ما را مانع افتراق و دوستی ما را عزت مسلمانی و باز داشتن نفس را موجب نجات و قصاص را سبب بقا زندگانی، وفای به نذر را موجب آمرزش و تمام پرداختن پیمانه و وزن را مانع از كم فروشی و كاهش قرار داد.
من فاطمه دختر محمد (صلی الله علیه و آله) هستم:
مردم! چنان كه در آغاز سخن گفتم، من فاطمه ام و پدرم محمد (صلی الله علیه و آله) است. همانا پیغمبری از میان شما به سوی شما آمد كه رنج شما بر او دشوار بود و به گرویدن شما امیدوار و بر مومنان مهربان و غمخوار بود. اگر او را بشناسید می بینید او پدر من است؛ نه پدر زنان شما و برادر پسر عموی من است؛ نه مردان شما. او رسالت خود را به گوش مردم رساند. آنان را از عذاب الهی ترساند. فرق و پشت مشركان را به تازیانه توحید خست و شوكت بت پرستان را در هم شكست تا جمع كافران را از هم گسست. صبح ایمان دمید و نقاب از چهره حقیقت فرو كشید. زبان پیشوای دین در مقال شد و شیاطین سخنور، لال.
بعثت، صعود از ذلت به اوج عزت:
در آن هنگام شما مردم بر كنار مغاكی(گودی و گودال، شیار و جای پست و گود) از آتش بودید خوار و در دیده همگان بی مقدار. لقمه هر خورنده و شكار هر درنده و لگدكوب هر رونده بودید. نوشیدنی تان آب گندیده و ناگوار، خوردنی تان پوست جانور و مردار بود. پست و ناچیز و ترسان از هجوم همسایه و همجوار تا آن كه خدا با فرستادن پیغمبر خود، شما را از خاك مذلت برداشت و سرتان را به اوج رفعت برافراشت.
علی (علیه السلام) كیست؟
پس از آن همه رنج ها كه دید و خستگی كه تحمل كرد، رزم آوران ماجراجو و سركشان درنده خو و جهودان دین به دنیا فروش و ترسایان حقیقت فروش، از هر سو به وی تاختند و با او نرد مخالفت باختند. هرگاه آتش كینه افروختند، آن را خاموش ساخت و گاهی كه گمراهی سر برداشت، یا مشركی دهان به بیهودگی گشاد، برادرش، علی را در كام آنان انداخت. علی باز نایستاد تا بر سر و مغز مخالفان نواخت و كار آنان را با دم شمشیر یكسره كرد. او این رنج را برای خدا می كشید و برای تحقق اوامر خدا تلاش می كرد و در آن خشنودی پروردگار و رضای پیغمبر (صلی الله علیه و آله) را می دید و سروری اولیای خدا را می خرید. همواره دامن به كمر زده نصحیت كننده، تلاش و كوشش كننده بود.
فرمود می خواری نكنند تا تن و جان از پلیدی پاك سازند و زنان پارسا را تهمت نزنند تا خویش را سزاوار لعنت نسازند. دزدی را منع كرد تا راه عفت پویند و شرك را حرام فرمود تا به اخلاص، طریق یكتاپرستی جویند.
نفاق رخ نمود:
اما شما در آن روزها در زندگی راحت، آسوده و در بستر امن و آسایش غنوده بودید. وقتی خدای تعالی همسایگی پیغمبران را برای رسول خویش گزید، دورویی آشكار شد و كالای دین بی خریدار. و گمراهی دعوی دار و هر گمنامی سالار و هر یاوه گویی در كوی و برزن و در پی گرمی بازار. شیطان از كمینگاه خود سر برآورد و شما را به خود دعوت كرد و دید چه زود سخنش را شنیدند و سبك در پی او دویدند و در دام فریبش خزیدند و به آواز او رقصیدند... .»
منبع : تبیان به نقل از ماهنامه كوثر، ش 32 .
----------------------------------------------
پی نوشت :
1- جزء سوم باب معرفة الكبائر، حدیث 1754.
مطالب مرتبط
