کُنیه و القاب امام حسن عسکری(ع)

مقدّمه

«کُنیه و القاب» ریشه کهن و تاریخی نزد اعراب قبل از اسلام دارد.

همین موضوع بعد از اسلام نیز در بین مسلمانان استمرار داشته و دارد و به مناسبت های مختلف برای افراد کنیه یا لقب هایی انتخاب می کردند. انتخاب این کنیه ها و القاب، گاهی به مناسبت شُهرت شخص در قبیله خود بوده است، مثل «شیخ الطّائفه»؛ یعنی بزرگ قبیله و یا به سبب زیبایی فرد، شغل، زادگاه، انتساب به قوم و خاندانی، واقعه تاریخی و گاهی نیز انتخاب لقب، برای تحقیر و اهانت به آنهاست. اما در مورد «کُنیه» باید گفت اصل آن از «کنایه» است و کنایه این است که کلمه ای گفته شود و از آن چیز دیگری اراده شود و غالباً انتخاب کنیه به سبب ارتباط پدری، مادری، پسری و دختری است که در این راستا، از واژگان: ابو، امّ، ابن و بنت استفاده می شود.

کنیه های امام حسن عسکری علیه السلام

ابن الرّضا؛ امام حسن عسکری علیه السلام ، پدر و جدّش به ابن الرضا مشهور بودند.1

ابوالخلف نیز کنیه امام حسن عسکری علیه السلام است.2

ابوعبداللّه؛ کنیه سه امام است: امام حسین، امام صادق و امام حسن عسکری علیهم السلام .3

ابومحمّد4؛ ابومحمّد الحسن الخالص5؛ ابومحمّدالعسکری6؛ ابوالحسن7 از دیگر کنیه های امام عسکری علیه السلام است.

القاب امام علیه السلام

اَلاَخیر8، التّقی9، الحسن الخالص10، الحسن العسکری11، الخالص12، الرّفیق13، الزّکی14، السّراج15، السّراج المضی ء16، الشّافی17، صاحب العسکر الآخر18، صاحب العسکر19، الصّامت20، الطّیّب21، العالم22.

لازم به یادآوری است که: محقّق خوانساری در کتاب «فقه الرّضا» گفته است: مراد از العالم و الفقیه در لسان ادلّه، یکی از عسکریین علیهماالسلام است.23

العسکری24، العلوی25، الفتّاح26، الفقیه27، الماضی28، المتوکّل29، المرتضی30، المرضیّ31، المؤدّی32، المضی ء33، النّاصح34، النّقی35، الهادی36، ولیّ المؤمنین37، التّقیان38، النّقیان39، العسکریان40، السّبطان41.

منبع: فرهنگ كوثر - زمستان 1382، شماره 60 - کُنیه و القاب امام حسن عسکری(ع)
------------------------------------
پی نوشت:
1. اعلام الوری، ج 2، ص 131، مؤسّسه آل البیت؛ مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421.
2. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421.
3. جامع المقال، ص 184.
4. کشف الغمّه، ج 3، ص 271؛ مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
5. رشفة الصّادی، حضرمی، ص 283.
6. تاریخ بغداد، ج 7، ص 366.
7. دلائل الامامه، ص 424.
8. جامع المقال، ص 185؛ زاد المجتهدین، (مقدمه).
9. تاریخ اهل البیت(ع)، ص 131.
10. کشف الغمّه، ج 3، ص 271.
11. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421، (چاپ بیروت، ج 4، ص 455).
12. کشف الغمّه، ج 3، ص 271؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236؛ فوائد تنقیح المقال، ج 1، ص 189.
13. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
14. همان؛ جامع المقال، ص 185؛ مجمع الرجال، ج 7، ص 194.
15. اعلام الوری، ص 349؛ مناقب آل ابی طالب، ج ، ص 421؛ تنقیح المقال، ج 1، ص 88، چاپ سنگی.
16. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421.
17. همان؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
18. بحارالانوار، ج84، ص 27، ح 21؛ فلاح السّائل، ص 183.
19. جامع المقال، ص 185؛ مجمع الرّجال، ج 7، ص 194؛ الاحتجاج، ص 275؛ اصول کافی، ج 7، ص 59.
20. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421.
21. التوحید، ص 101، ح 11.
22. اعلام الوری، ص 339؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 263؛ مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 401؛ دلائل الامامه، ص 217.
23. فقه الرّضا، ص 17.
24.اعلام الوری،ص349؛مناقب آل ابی طالب،ج4،ص421؛ الدروس، ج 2، ص 15؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 273.
25. جمال الاسبوع، ص 40.
26. کشف الغمه، ج 3، ص 230.
27 و 28. جامع المقال، ص 185.
29. کشف الغمّه، ج 3، ص 230.
30. همان و ص 245.
31. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 237.
32. جمال الاسبوع، ص 40.
33. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 421 و 379؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
34.کشف الغمّه،ج3،ص230؛تاریخ اربلی،ج3،ص245.
35. تاریخ اهل البیت(ع)، ص 132؛ الدروس، ج 2، ص 15؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 230.
36. اعلام الوری، ص 349؛ مناقب آل ابی طالب، ج4، ص 421؛ الدروس، ج 2، ص 15.
37. الدروس، ج 2، ص 14.
38ـ40. جامع المقال، ص 185؛ مجمع الرّجال، ج7،